Bibliothèque / Bibliotheek - Centre for Historical Research and ...

nico Wouters
« De Führerstaat. Overheid en collaboratie in België
(1940-1944)»
Tielt, Lannoo, 2006, 264 p.
In 2004 publiceerde Nico Wouters bij
Lannoo zijn baanbrekend werk Oorlogsburgemeesters
40/44. Lokaal bestuur en
collaboratie in België, een vrucht van zijn
doctoraatsproefschrift aan de Universiteit
Gent onder leiding van Bruno De Wever.
In feite behandelde die studie veel meer
dan de titel aangaf. Ook het optreden
van secretarissen­generaal en van de
provincie gouverneurs kwam uitvoerig
aan bod, omwille van hun rol in onder
meer de aanstelling van de burgemeesters,
het doorgeven van Duitse bevelen en het
(meer niet dan wel) formuleren van eigen
richtlijnen. Wouters beschreef en verklaarde
“de opvallend vroege en massale
machtsgreep van het VNV in Vlaanderen”
op het provinciale en het lokale vlak. Van
principieel belang voor de verdere studie
van de bezettingsperiode was zijn inzicht
dat “de belangrijkste vorm van ‘ollaboratie’
door oorlogsburgemeesters bleek te liggen
bij het ‘informatiebeheer’… het doorgeven
van bezwarende persoonsinformatie over
inwoners aan de bezettende overheid”. Hij
behandelde ook de naoorlogse periode van
herstel van het nationale gezag en zuivering
van de gemeentelijke overheden. En het
fenomeen dat in de latere beeldvorming,
in Vlaanderen tenminste, een aantal oorlogs
burgemeesters toch “goed bestuur”
zou geleverd hebben.
Bibliotheek / Bibliothèque
242
Nico Wouters heeft die kanjer van 750
bladzijden, waarvan 112 bladzijden noten,
nu gereduceerd tot een handzamer boek
voor een groot publiek, met een overzichtelijker
inhoudstafel en de spectacu laire
titel De Führerstaat. Het verdient zeker een
heel ruime verspreiding, al brengt het voor
de wetenschappelijke onderzoekers niets
nieuws. Die mogen hopen dat de auteur
nog een vergelijking zal publiceren met het
bestuur en de collaboratie in Nederland
en Frankrijk, die hij in zijn doctoraatsproefschrift
heeft aangekaart. Was er ook
een “opvallend vroege en massale machtsgreep”
van de Nieuwe Orde in België,
ver geleken bij de buurlanden, of alleen
in Vlaanderen vergeleken bij Wallonië ?
Peter Romijn, een lid van de begeleidingscommissie
van Wouters’ doctoraat, schrijft
in nummer 17 van de Bijdragen tot de
Eigentijdse Geschiedenis (oktober 2006) :
“Terwijl België al snel onder gebrek gebukt
ging, maakte Nederland door een betere
grondstoffenpositie en verdergaande inschakeling
in de Duitse oorlogseconomie
een periode van hoogconjunctuur door”
tijdens de bezetting 15 . Daarbij vergeleken
lijkt de Duitse machtsgreep in België juist
minder massaal, en de desintegratie van
het nationaal centraal bestuur minder
groot dan Wouters in zijn beide boeken
voorstelt. Met de steun van het Galopincomité
schijnt dat bestuur de economische
collaboratie te hebben beperkt, hoewel
volgens Wouters de bezetter vanaf 1940 op
economisch gebied met “een vrij duidelijk
hervormingsplan naar Duits model” op­
15 Of zoals Doreen Arnoldus schreef : “In de jaren 1939­1946 waren in sommige sectoren, met name in
Holland, de productiecapaciteit en de werkgelegenheid juist toegenomen. Duitse opdrachten hadden
namelijk in de scheepsbouw, de metaalverwerking en in de basismetaal (Hoogovens) grote investeringen
mogelijk gemaakt”, in t. de nijs en e. BeuKers (red.), Geschiedenis van Holland, deel III A, 1795 tot 2000,
Hilversum, 2003, p. 203.