Prof. Dr. em. Frans Jacobs - Phytofar
Prof. Dr. em. Frans Jacobs - Phytofar
Prof. Dr. em. Frans Jacobs - Phytofar
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Gewasbestrijdingsmiddelen<br />
en bijensterfte ?<br />
<strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. .F.J. JACOBS<br />
Labo voor Zoöfysiologie<br />
24/04/2013<br />
Werkgroep Plantenbescherming van het KVIV
Honingbijen<br />
Sinds enkele jaren vaker in het nieuws:<br />
1996: “Verdwijnziekte”<br />
Europa<br />
Onverklaarbare wintersterfte<br />
2006: Colony Colapse Disorder (CCD)<br />
Amerika: 38% bijensterfte<br />
Onverklaarbaar ineenstorten van bijenvolken
Honingbijen<br />
Verdwijnziekte en bijensterfte in Europa:<br />
Voor 1985: 5% wintersterfte<br />
Na 1985: 10% wintersterfte<br />
Na 1996: > 20% wintersterfte
Honingbijen<br />
Verdwijnziekte en bijensterfte in België:<br />
Land Sterftecijfer (%)<br />
Winter 2005-2006 22,4<br />
Winter 2006-2007 23,5<br />
Winter 2007-2008 27,5<br />
Winter 2008-2009 21,0<br />
Winter 2009-2010 26,0
Mogelijke oorzaken:<br />
Honingbijen<br />
Pathologie: Varroa-mijt, secundaire infecties<br />
Eenzijdig of gebrekkig voedselaanbod<br />
Nos<strong>em</strong>a ceranae vervangt Nos<strong>em</strong>a apis ,<br />
opportunistiche infecties, o.a. Virussen<br />
Gewasbeschermingsmiddelen, Pesticiden<br />
Bestrijdingsmiddelen voor Bijenziekten en<br />
manag<strong>em</strong>ents fouten in de bijenteelt
Oorzaken: Varroa
Honingbijen
Oorzaken: Voedselaanbod<br />
Stuifmeelaanbod:<br />
40 kg/kast/jaar nodig<br />
Variatie nodig<br />
Winterbijen
Les corps gras
aug<br />
Genesis of winterbees (abeilles<br />
nov<br />
febr<br />
d’hiver)<br />
16/aug<br />
1/sep<br />
15/sep<br />
22/sep<br />
10/okt<br />
mei 1/aug
Evolution des corps gras
Beauchevain =NATURE<br />
Gent = URBANISE<br />
Brakel =<br />
HORTICULTURE<br />
G<strong>em</strong>bloux =<br />
AGRICULTURE
MINBEE
Laboratorium Zoofysiologie<br />
Comment mesurer la valeur nutritive<br />
du pollen?<br />
• test de longévité en cagettes<br />
expérimentales<br />
• analyse des acides gras<br />
• analyse des acides aminés
Laboratorium Zoofysiologie<br />
La cagette idéale
Laboratorium Zoofysiologie<br />
La cagette idéale<br />
• dimensions idéaux pour 50 abeilles<br />
• usage facile<br />
• bois mieux que perspex<br />
• ’50’ abeilles au début sont nécessaires<br />
pour avoir un ‘effet de groupe’
Laboratorium Zoofysiologie<br />
Les abeilles et la cire
Laboratorium Zoofysiologie<br />
Le test de longévité<br />
• 7 échantillons par set expérimental<br />
→ pollen de 5 variétés de tournesol<br />
→ contrôle positif: mélange riche de pollen collectionné<br />
par les abeilles (août 2004)<br />
→ contrôle négatif: miel (été 2004)<br />
• 7 cagettes par échantillon
Laboratorium Zoofysiologie<br />
Le test de longévité<br />
localisation dans la chambre chaude
Consumption (g/bee)<br />
16<br />
14<br />
12<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
2<br />
0<br />
Experiment 1<br />
-1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />
Days<br />
Willow<br />
Apple (A)<br />
Apple (B)<br />
Apple (C)<br />
Dandelion<br />
Maize (A)<br />
Maize (B)<br />
Maize (C)
Exp Pollen species N Total consumption<br />
(Mean + Std) (g) Median surv. b time (MST) (days)<br />
Increased MST (days)<br />
1 Willow 7 51,8 + 2,5 b 45,8 (ac) 16,6<br />
Apple (A) 5 40,2 + 4,7 a 41,4 (be) 11,2<br />
Apple (B) 5 41,0 + 4,1 a 46,8 (c) 17,6<br />
Apple (C) 7 50,0 + 15,0 b 48,8 (d) 19,6<br />
Dandelion 5 55,6 + 1,9 b 38,9 (e) 10,7<br />
Maize (A) 6 66,8 + 2,5 c 29,7 (f) 0,5<br />
Maize (B) 6 36,4 + 5,2 a 30,5 (f) 1,3<br />
Maize (C) 6 64,6 + 1,4 c 29,5 (f) 0,3<br />
Control 1 7 29,2 (g) 0,0<br />
2 Strawberry 7 60,5 + 5,4 a 63,3 (a) 28,0<br />
Mixed 7 58,1 + 4,9 a 62,8 (a) 27,5<br />
Control 2 7 35,3 (b) 0,0<br />
3 Field Bean 7 58,3 + 5,4 ab 54,5 (a) 26,6<br />
Heather 7 63,4 + 5,2 b 49,8 (a) 21,9<br />
Kiwi staminate 7 62,7 + 3,1 b 46,2 (b) 18,3<br />
Kiwi pistillate 7 53,9 + 4,3 a 44,7 (b) 16,8<br />
Control 3 7 27,9 (c) 0,0<br />
4 Field bean 7 51,9 + 6,9 b 55,4 (a) 24,0<br />
Tomato 5 36,2 + 11,3 a 36,4 (b) 5,0<br />
Control 4 7 31,4 (c) 0,0<br />
a Mean consumption followed by the same letter within experiment, are not significantly<br />
different (p
Laboratorium Zoofysiologie<br />
1100<br />
900<br />
700<br />
500<br />
300<br />
100<br />
-100<br />
Résultats<br />
0 10 20 30 40 50 60 70 80<br />
Axe horizontal = nombre de jours; Axe vertical = abeilles en vie exprimé en pro mille.<br />
Variété 6: contrôle positif<br />
Variété 7: contrôle négatif<br />
Var.1<br />
Var.2<br />
Var.3<br />
Var.4<br />
Var.5<br />
Var.6<br />
Var.7
Laboratorium Zoofysiologie<br />
Arrivages normaux de pollen<br />
Août Sept<strong>em</strong>bre Février-Mars<br />
oeuf larve cocon abeille intérieur butineuse-abeille d’hiver<br />
1 3 4 9 10 21 22 40 - 6 mois -<br />
Ingestion de pollen<br />
Quantité maximal d’abeilles d’hiver fortes<br />
Arrivages permanents de pollen riche<br />
résultent en stimulation journalière de l’oviposition<br />
Chaque ouvrière est suffisament nourrie et forte
Laboratorium Zoofysiologie<br />
Périodes sans arrivages de pollen<br />
Août Sept<strong>em</strong>bre Février-Mars<br />
oeuf larve cocon abeille intérieur butineuse-abeille d’hiver<br />
1 3 4 9 10 21 22 40 - 4 à 6 mois -<br />
Manque de pollen<br />
Les arrivages interrompus de pollen<br />
résultent en arrêt t<strong>em</strong>poraire de l’oviposition<br />
Cannibalisme<br />
Quantité plus bas d’abeilles d’hiver assez fortes<br />
= Autorégulation<br />
Moins d’ouvrières sont nées, mais chaque<br />
ouvrière née est en bonne condition (assez forte)
Laboratorium Zoofysiologie<br />
Arrivages continus de pollen<br />
avec pauvre valeur nutritive<br />
Août Sept<strong>em</strong>bre<br />
oeuf larve cocon abeille intérieur butineuse-abeille d’hiver<br />
1 3 4 9 10 21 22 40 - 2à 4 s<strong>em</strong>aines -<br />
Ingestion de pollen Grande quantité d’abeilles d’hiver faibles<br />
Arrivages permanents de pollen pauvre t résultent<br />
en stimulation journalière de l’oviposition<br />
Chaque ouvrière est faible<br />
disparaissen<br />
Les abeilles disparaissent rapid<strong>em</strong>ent<br />
(2 à 4 s<strong>em</strong>aines) ou au début du print<strong>em</strong>ps
Physiology of Digestion<br />
Sufficient Pollen ...???<br />
10 Mars 1 Mai 15 June swarming<br />
1KG 1 KG 2KG 4 KG<br />
Honeybee BIOMASS TOTAL =<br />
Pollen<br />
need<br />
Pro<br />
beehive<br />
Biotechnologie - Bioch<strong>em</strong>ie<br />
+ 1 KG + 2KG + 4 KG<br />
08/05/2013<br />
28<br />
15 KG<br />
3 KG Po. 6 KG Po. 12 KG<br />
3 KG Po. 6 KG Po. 12 KG<br />
TOTAL = 42 KG<br />
Without INTER- RUPTION
Oorzaken: Virussen<br />
In België voorkomende virussen:<br />
SBV: Sacbrood virus<br />
CPV: Chronic paralysis virus<br />
BQCV: Black queen cell virus<br />
DWV: Deformed wing virus<br />
KBV: Kashmir bee virus<br />
ABPV: Acute bee paralysis virus
Verdwijnziekte Oorzaken<br />
BQCV<br />
KBV<br />
DWV<br />
IAPV
Wilde bijen: Parallel declines<br />
1 miljoen records van voor en na 1980<br />
Engeland en Nederland<br />
Achteruitgang: 52 en 67% van de hokken<br />
Vooruitgang: 10 en 4%
Wilde bijen: Parallel declines<br />
Achteruitgang voornamelijk bij 'specialisten':<br />
Specifieke habitateisen<br />
Oligolectische soorten<br />
Univoltiene soorten<br />
Niet-migrerende soorten<br />
Gerelateerde planten en bijen tonen gelijke trend:<br />
Insectafhankelijke planten: achteruitgang<br />
NL: bij-afhankelijke planten: achteruitgang<br />
Wind- en waterbestuiving: vooruitgang<br />
Zelf-bestuivers: status quo
Solitaire bijen:<br />
Abeilles solitaires<br />
Hommels:<br />
bourdons<br />
Honingbijen:<br />
abeilles mellifères<br />
360 soorten<br />
solitair<br />
100-500 m fourageerafstand<br />
Mono-, oligo- of polylectisch<br />
Ondergronds- of bovengronds nestelend<br />
30 soorten<br />
Winter: solitair, zomer: sociaal (100-500)<br />
500-1000m fourageerafstand<br />
Polylectisch (langtongig)<br />
Ondergronds- of bovengronds nestelend<br />
1 soort<br />
Sociaal<br />
3 km fourageerafstand<br />
Polylectisch<br />
Imker nodig<br />
© Jelle Devalez © Jelle Devalez
Pesticiden Probl<strong>em</strong>atiek?<br />
Per substantie zijn de testen (gevaar voor bijen)<br />
nu professioneel en volgens de wet O.K.<br />
De professionele gebruiker werkt nooit “of label”<br />
In de hobbysferen treden accidenten op.<br />
Bij onderzoek van bijen en bijenproducten vindt<br />
men via HPLC, GC… doorgaans in hetzelfde<br />
monster meer dan 4 substanties, zij het per<br />
substantie in subletale dosis: SYNERGISME<br />
Verfijning van “erkenningsprocedures” moeten<br />
worden uitgewerkt…
Bijenziekte bestrijding<br />
1. Gebruik van acariciden, waarmee ook de<br />
bijenteler moet leren omgaan<br />
2. Zogenaamde biotechnisch manag<strong>em</strong>ent levert op<br />
zich “veel stress” in de groei van een populatie<br />
3. Het toepassen van zogenaamde biologisch<br />
verantwoorde middelen zoals mierenzuur,<br />
oxaalzuur , thymol, e.a. levert eveneens STRESS<br />
4. Imkers zijn per definitie “GROEN” …
Van achteruitgang naar vooruitgang?<br />
Inhe<strong>em</strong>se nectar- en stuifmeelrijke plantensoorten!<br />
Honingbijen,<br />
solitaire bijen<br />
en hommels<br />
zullen u<br />
dankbaar zijn!<br />
Met dank voor uw aandacht
Change language