bulletin des seances mededelingen der zittingen - Royal Academy ...

— 157 —
Wat de luit betreft, gaat het om het type met houten klanktafel en korte
hals met geknikte schroevenkast, uitgevonden in Mekka tijdens het leven van
de Profeet. Dit type, dat de oorspronkeüjk met vel overtrokken klankkast
vervangt, wordt „hout” (of al’ud) genoemd en zal deze naam doorgeven in
alle Europese talen, met uitzondering van het Roemeens : luit, luth, liuto,
laud, Laute, lute, enz. De Roemeense benaming, cobza, is daarentegen afgeleid
van het Turkse qopuz. Het is bovendien heel opvallend dat de luit op de
toets bindingen of frets vertoont die geknoopt en dus theoretisch verplaatsbaar
zijn, wat geen enkele zin heeft in de westerse toonstelsels maar wel in de
Arabische modi met hun telkens gewijzigde intervallen.
Ook de bazuin is van Arabisch-Moorse herkomst. Tijdens de Middeleeuwen
zal men ze trouwens in Spanje aanduiden met de naam anafil van het Arabisch
n-nafir. De pauk wordt eveneens aan de moslims ontleend, zij het niet in
zijn actuele vorm. Zoals bij hen, zal het instrument eerst voor de groten der
aarde gereserveerd worden.
Tijdens de 17de en 18de eeuw komen er tal van „Turkse” instrumenten
— zo de schellenboom van de Janitsaren uit het Ottomaanse leger —, maar
voor het eerst ook muziekinstrumenten of onderdelen daarvan verder uit Azië
zoals aliquotsnaren en jaltarang uit India of bronzen sarontoetsen uit
Indonesië. De schellenboom is een typisch muziekinstrument uit de Janitsaren-
orkesten en raakt via de oorlogen bekend in Europa. Het instrument zal er
zijn carrière beëindigen in de fanfares. Het weze terloops opgemerkt dat de
Franse benaming „chapeau chinois” weliswaar op iets exotisch wijst maar
qua geografische aanduiding absoluut verkeerd is. De bronzen toetsen van
de Indonesische saron komen in Holland in gebruik tijdens de 17de eeuw.
Sedert 1618 hadden de Hollanders een factorij op West-Java. Ze brachten
enkele van de bronzen toetsen van deze metallofoon mee waar ze snel gebruikt
werden om zowel klokken te stemmen als om te dienen als oefeninstrument
voor beiaardiers nadat er een klavier was op aangebracht. Terloops gezegd,
het Muziekinstrumentenmuseum van Brussel bezit nog een dergelijk oefeninstrument
afkomstig uit Ath, wat bewijst dat ook in de Zuidelijke Nederlanden
deze oefenklavieren benut werden. Het gebruik, de afmetingen en de speelwijze
worden uitvoerig beschreven in de Elementa musica van Quirinus van
Blankenburg (1739). Handel zal dit instrument gebruiken in zijn oratorio Saül
uit 1738.
Een heel speciale plaats in het westers instrumentarium bekleedt de viola
d'amore of Üefdesviool. Dit is een instrument uit de vioolfamilie met als
voornaamste kenmerk een aantal niet aan te strijken metalen snaren die parallel
onder de gewone aan te strijken snaren lopen. Als nu de gewone speelsnaren
tot trilling worden gebracht, dan trillen de metalen aliquotsnaren mee op
voorwaarde dat hun trillingsfrequentie dezelfde is. Dit soort snaren komt voor
op tal van Indiase instrumenten (b.v. de sarangi, de saradya vina en de sitar).
Tijdens de 17de eeuw kwamen de Engelsen met deze instrumenten in contact