bulletin des seances mededelingen der zittingen - Royal Academy ...

— 139 —
Onze kennis van de sarvâstivàdaschool en haar opvattingen steunden tot
zeer recent voor het overgrote deel op de Kosa, op Vasubandhu’s Abhid-
harmakosabhâ$ya [2] en op Yasomitra’s commentaar, de Vyâkhyâ. Enkele
decennia geleden kwam hierbij de Abhidharmadipa [3]. De studies over
Abhidharma van Japanse geleerden zijn zeer talrijk [4], maar buiten Japan
haast onbekend. Ze zijn alle in het Japans gesteld, wat blijkbaar hun
verspreiding en bekendheid ernstig beperkt. Het meest recente boek over de
sarvâstivâdascholastiek maakt wel uitvoerig gebruik van het in Japan geleverde
werk. Deze studie, gemaakt door C. Willemen, B. Dessein en C. Cox, maakt
een status quaestionis van onze kennis, maar organiseert tevens de informatie
volgens nieuwe inzichten, wat meteen nieuwe vragen oproept [5], De sarvâ-
stivâdadogmatiek werd al grondig bestudeerd door E. Frauwallner [6]. Het
werk van S. Dietz op het gebied van Sanskritmanuscripten heeft onze kennis
aanzienlijk uitgebreid [7]. Ten slotte is daar de Indiase publicatie van het eerste
deel over abhidharma in de „Encyclopedia of Indian Philosophies”, Vol. 7
Abhidharma Buddhism to 150 A.D. [8]
Algemeen kan men stellen dat de meeste geleerden de evolutie van ideeën
hebben bestudeerd. Zij zien een ontwikkeling vanaf een eenvoudige beginperiode
tot uitgewerkte, uitvoerige teksten tijdens de periode van bloei,
eventueel gevolgd door een terugkeer naar een eenvoudige samenvatting. Zo
men ook de politieke geschiedenis en de geografische verspreiding in acht
neemt, wordt onze kennis zowel beter als onduidelijker. Tijdens de regering
van Asoka (ca. 270-230 v. Chr.) was er een schisma, wellicht het resultaat
van een evolutie die al eerder was ingezet. De school van de sthavira’s, de
ouderlingen, ontstond. Hieruit ontwikkelden zich de sarvâstivàdins. Een
sarvâstivâdin systematiseerde de scholastiek in Bactrië. Zijn naam was
Dharmasrejthin en zijn werk is de Abhidharmahj-daya, het „hart”, de kern
van de scholastiek (T. 1550), wellicht geschreven in de eerste eeuw v. Chr. [9],
Dit werk is niet overgeleverd in de Indische cultuursfeer, enkel in Chinese
versie. Een vergelijkbare systematisering treffen we aan in Gandhâra, nl. de
Aÿtagrantha van Kâtyàyaniputra (T. 1543) [10]. Dit werk is wellicht iets jonger
dan het werk van Dharmasreÿthin, maar kan nog in de eerste eeuw v. Chr.
geplaatst worden. De (Müla)sarvâstivâdins werden al vroeg in verband
gebracht met de stad Mathurâ. Vandaar leidde een weg naar Taksasilâ in
Gandhâra. Een andere weg liep van M athüra naar Bactrië, en verder via Sogdië
en Centraal-Azië naar China. Dit alles verklaart waarom de sarvâstivâda
abhidharma in China uit Bactrië en Gandhâra komt. De rol van Gandhâra
was aanvankelijk minder belangrijk in China, maar werd stilaan belangrijker.
Met de Astagrantha begon een discussie over de rol van deze tractaten in
de canon. Waren zij Boeddha’s woord en moesten zij een pitaka vormen ?
Of waren deze teksten het werk van latere auteurs ? M.a.w. moest men enkel
steunen op de sütra’s, Boeddha’s woord, of mocht men ook op een
abhidharmapitaka steunen ?