LIBER AMICORUM - IBR

2.d. De ontwikkeling van het accountantsberoep
40-JARIG BESTAAN I.B.R.
Een laatste factor die vele studies als bepalend aangeven voor de ontwikkeling van de
externe verslaggeving is de ontwikkeling van het accountantsberoep in de verschillende
landen. In die landen met een traditie van verspreid aandeelhoudersschap was
er een sterkere behoefte aan betrouwbare informatie m.b.t. de financiele toestand
van de bedrijven. Hierbij staat een verslag over de bedrijfseconomische prestaties van
de ondernemingen centraal. Bovendien ontstond ook de behoefte om het beeld dat
de bedrijven van zichzelf ophangen te verifieren. Vermits de meeste landen met verspreid
aandeelhoudersschap een 'common law' stelsel hadden, werden de normen
m.b.t. externe verslaggeving ontwikkeld door de accountants zelf, los van de wetgeving.
Daarnaast diende men ook controlenormen en technische procedures te ontwikkelen
volgens dewelke men de jaarrekeningen zou controleren.
Deze behoefte aan regelgeving i.v.m. de externe verslaggeving en controlenormen
ontstond in de landen met een traditie van verspreid aandeelhoudersschap reeds in de
vorige eeuw (o.a. American Institute of Certified Public Accountants 1887, Institute of
Chartered Accountants in England and Wales 1880, Institute of Chartered Accountants
in Ireland 1888, Nederlands Instituut voor RegisterAccountants 1895).
In de landen waar het aandeelhouderschap in handen is van enkele families, de banken
of de overheid kwam de ontwikkeling van het zelfstandig accountantsberoep ten
dienste van het maatschappelijk verkeer later op gang (bv. Belgie) of ontwikkelde zich
vanuit het bankwezen (bv. Duitsland).
Uit de bespreking van deze vier beTnvloedende factoren op de ontwikkeling van de
externe verslaggeving, valt af te leiden dat we m.b.t. de functie, de doelgroep, de
inhoud en de regelgeving van de jaarrekening in grote lijnen twee groepen van landen
kunnen onderscheiden binnen de EG. Ten eerste zijn er de landen van continentaal
Europa met uitzondering van Nederland en Denemarken. In deze landen verschaft
de jaarrekening vooral informatie aan de verschaffers van vreemd vermogen en
aan de overheid. De band tussen fiscaal resultaat en boekhoudkundig resultaat is zeer
sterk. Bovendien verloopt de regelgeving m.b.t. het opstellen van een jaarrekening
vooral via parlementaire weg. Ten tweede zijn er de Angelsaksische landen vergezeld
van Nederland en Denemarken. Hier is het primair doel van een jaarrekening het verschaffen
van bedrijfseconomische informatie over de prestaties van de onderneming
aan de aandeelhouders van die onderneming. Fiscale bepalingen zijn bijna van geen
betekenis bij het opstellen van een jaarrekening en het uitwerken van regelgeving op
het gebied van de externe verslaggeving geschiedt vooral door het beroep.
Wanneer men zich op het pad begeeft van de internationale ratio-vergelijking, dient
men zich er van bewust te zijn tot welke groep een land behoort. Het' getrouw' beeld
dat een onderneming in haar jaarrekening naar voren brengt is in deze gevallen niet
onmiddellijk vergelijkbaar. Ter illustratie van deze hinderpalen op de weg van de internationale
ratio-vergelijking wordt een aantal verschillen opgesomd welke resulteren
uit historische achtergrond.
105