LIBER AMICORUM - IBR

40· ANNIVERSAIRE I.R.E.
Ryan et al.( 1987) stelden vast dat er bepaalde strategische aspecten te onderkennnen
zijn in de jaarverslaggeving van de Fortune 500 ondernemingen. Strategische verslaggeving
werd getoetst aan de aanwezigheid van' process' -informatie, in tegenstelling
tot' outcome' -informatie in het jaarverslag.
Procesinformatie heeft betrekking op commentaar die keuzes beschrijft en/of alternatieven
voorstelt en bespreekt. Resultaatsinformatie heeft betrekking op informatie die
eerder het impact van interne en externe invloeden op de onderneming als belangrijkste
bekommernis in de jaarverslagen beschrijft. 28% van de Fortune 500 ondernemingen
gebruiken overwegend een procesbenadering in hun verslaggeving. Hoe groter
de onderneming, hoe groter het volume procesinformatie.
Bowman (1976) vond in de jaarverslagen van ondernemingen met een lage winstgevendheid
meer passages terug die betrekking had den op externe factoren, zoals het
slechte weer of externe prijscontroles, dan bij ondernemingen met een hoge winstgevendheid.
Aan de andere kant noteerde hij meer verwijzingen naar specifieke ondernemingsacties
en -strategieen in de jaarverslagen van meer winstgevende ondernemingen.
Hoewel Bowman niet specifiek geTnteresseerd was in tactisch verbaal
gedrag, wees hij er wet op dat externe factoren meer werden besproken in verband
met slechte prestaties en eigen acties meer in verband met goede resultaten.
Ingram en Frazier (1983) onderzochten de relatie tussen de thematische inhoud van
het verhalend deel van jaarverslagen en de economische ondernemingsprestaties. Zij
onderzochten de invloed van verschillende factoren, zoals politieke beperkingen,
agency-relaties, de regulerende omgeving en contractuele bepalingen. De inhoudsanalyse
die ze toepasten, was gebaseerd op een geautomatiseerd systeem dat de
behandelde tekst reduceerde tot een aantal factoren die belangrijke thema' s voorstelden.
Zij stelden vast dat: «Less profitable firms tended to discuss the reasons for their
performance in terms of external causes, whereas more profitable firms referred more
directly to management performance» (Ingram & Frazier, 1983, blz.57) en «Some of
the themes identified in this research may suggest attempts by firms to ' rationalize'
their financial performances by reference to events which could not be anticipated or
controlled» (Ingram & Frazier, 1983, blz.59).
Drie latere studies toonden meer specifiek het egocentrisch patroon aan bij causale
verklaringen in jaarverslagen. Bettman en Weitz (1983) stelden vast dat gunstige
resultaten werden toegewezen aan interne oorzaken die een meer stabiel karakter
had den en controleerbaar waren door het management, zoals de ondernemingsstrategie
en R&D-inspanningen. Ongunstige resultaten werden eerder verklaard vanuit
oorzaken die als extern, onstabiel en oncontroleerbaar te classificeren waren, zoals
het weer en inflatie. Het aantal verklaringen was het grootst bij slecht presterende
ondernemingen met een resultaat dat slechter was dan verwacht. Staw et al.( 1983)
stelden vast dat positieve resultaten meer werden verklaard vanuit ondernemingsacties,
terwijl negatieve resultaten meer in verband werden gebracht met sectorinvloeden
of omgevingsomstandigheden. Het prestatieniveau van de onderneming had
geen beduidende invloed op deze verklaringstendensen. De auteurs rapporteerden
eveneens een consistente positieve relatie tussen enerzijds de mate waarin positieve
92