LIBER AMICORUM - IBR

40-JARIG BESTAAN I.B.R.
Firth, 1979). Dit soort onderzoek blijft nog altijd veel belangstelling opwekken (zie
o.m. Smith & Taffler, 1992).
In tweede instantie werden verschillende kwaliteitskenmerken en inhoudskenmerken
van de verslaggeving gerelateerd aan situationele kenmerken, zoals ondernemingsgrootte,
financiele prestatiekenmerken, financieel risico, publiek karakter (beursnotering),
activiteitsgebied, e.a., teneinde de vastgestelde variatie te duiden. Zo werd aandacht
besteed aan de verstaanbaarheid van de verslaggeving, aan kwalitatieve
kenmerken zoals de volledigheid, accuraatheid en betrouwbaarheid van de verstrekte
informatie en aan de samenstelling en de omvang van de rapportering.
In het empirisch onderzoek werd opvallend veel aandacht besteed aan het voorkomen
van sociale en maatschappelijke onderwerpen in de jaarverslaggeving.
In een laatste groep studies werd de focus gericht op de aard van het verbaal gedrag
en op de pragmatische aspecten van taalgebruik en verklaringsgedrag.
In de volgende paragrafen zal aandacht besteed worden aan dit empirisch onderzoek
in de mate dat de aard ervan en de resultaten van het onderzoek wijzen op tactisch
verbaal gedrag. Dit overzicht heeft dus geenszins de bedoeling een exhaustieve inventaris
te geven van het empirisch onderzoek rond de jaarverslaggeving van ondernemingen.
Gezien 'the state of the art' is het overzicht noodzakelijkerwijs fragmentarisch.
2.2. Kwalitatieve inhoudskenmerken
Morton (1974) legde een verband tussen de verstaanbaarheid en de inhoud van de
rapportering. Via een bevraging van 128 beleggingsadviseurs, financiele analysten,
accountants en managers stelde hij een statistisch significant verband vast tussen de
waargenomen verstaanbaarheid van de gepubliceerde bijlagen bij de jaarrekening en
de mate waarin de verstrekte informatie werd opgevat als hebbende een positieve
(gunstige) of negatieve (ongunstige) invloed op de investerings- of kredietverstrekkingsbeslissing
die werd verwacht. Morton stelde daarnaast vast dat naarmate het
resultaat afnam, ook de verstaanbaarheid van de verslaggeving lager werd gescoord.
Morton concludeerde dan ook dat de financiele berichtgeving over ongunstige situaties
of evoluties inherent moeilijker te begrijpen is. Als mogelijke redenen gaf hij aan
dat de verslaggever ongunstige berichten bewust op een moeilijk te begrijpen wijze
weergeeft of omdat in een dergelijke context meningsverschillen over de verslaggeving
tussen de ondernemingsleiding en de auditor de onderneming er kan toe brengen
zich meer op de vlakte te houden of haar toevlucht te nemen tot holle retoriek.
Conclusie: naarmate de boodschap ongunstiger wordt, wordt de verslaggeving vager
en dubbelzinniger, waardoor specifieke verklaringen vermeden worden.
Singhvi en Desai ( 1971 ) en Adelberg (1979) stelden eveneens een interpretatieve vertekening
vast bij de niet-gestandaardiseerde tekstgedeelten in jaarverslagen. Singhvi
en Desai relateerden een aantal kwalitatieve rapporteringskenmerken, zoals volledig-
87