Joseph Amiot et les derniers survivants de la ... - Chine ancienne
Joseph Amiot et les derniers survivants de la ... - Chine ancienne
Joseph Amiot et les derniers survivants de la ... - Chine ancienne
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Joseph</strong> <strong>Amiot</strong>, <strong>la</strong> Mission française à Pékin (1750-1795)<br />
On lira aux Pièces justificatives <strong>les</strong> l<strong>et</strong>tres ou le mémoire qu’il écrivit, en<br />
1785, à <strong>la</strong> Propagan<strong>de</strong>, sur ce procès <strong>et</strong> sur <strong>les</strong> tristes événements.qui<br />
désolèrent alors le diocèse <strong>de</strong> Pékin. Contentons-nous d’en citer ici<br />
quelques passages sur le suj<strong>et</strong> qui nous occupe présentement.<br />
Il écrit le 4 octobre 1785 : « Au mois <strong>de</strong> décembre 1780, M. <strong>de</strong><br />
Ventavon présenta au comte p.330 ministre une requête par <strong>la</strong>quelle il<br />
accusait M. Bourgeois <strong>de</strong> ne pas vouloir lui rendre compte <strong>de</strong> l’avoir <strong>et</strong> <strong>de</strong>s<br />
dépenses <strong>de</strong> <strong>la</strong> mission... Que <strong>de</strong> mensonges, <strong>de</strong> calomnies, <strong>de</strong> paro<strong>les</strong><br />
injurieuses <strong>et</strong> indignes d’un prêtre ! Son Éminence <strong>les</strong> lira dans l’acte<br />
d’accusation 1 . ».<br />
M. Bourgeois fut cité au pa<strong>la</strong>is, <strong>les</strong> 22, 23 <strong>et</strong> 24 p.331 décembre 1780,<br />
pour répondre aux griefs qu’on lui reprochait 2 .<br />
« Ce procès, écrit M. <strong>Amiot</strong> à M. Bertin, déshonorant pour <strong>de</strong>s hommes<br />
<strong>de</strong> notre profession, discuté en pleine cour par <strong>de</strong>s commissaires nommés<br />
par l’empereur, a mis, non seulement <strong>la</strong> mission à <strong>de</strong>ux doigts <strong>de</strong> sa perte,<br />
mais a failli encore entraîner <strong>la</strong> ruine totale <strong>de</strong> toutes <strong>les</strong> autres missions. »<br />
Dans son mémoire, Mgr <strong>de</strong> Govea s’exprime sévèrement, <strong>et</strong> avec raison,<br />
sur ce procès intenté à M. Bourgeois : « MM. <strong>de</strong> Ventavon, <strong>de</strong> Grammont <strong>et</strong><br />
1 « Apparuit in ipso tribunali gentilico Joannes Mathseus <strong>de</strong> Ventavon, ex-jesuita gallus,<br />
accusans Franciscum Bourgeois ex-jesuitam <strong>et</strong>iam gallum, <strong>et</strong> suum antiquum superiorem,<br />
eo quod ipse Bourgeois nolebat illi dare rationem pecuniarum <strong>et</strong> expensarum, <strong>de</strong> quibus<br />
ill<strong>et</strong>antum habebat intérim administrationem. Quæ autem mendacia, quæ calumniæ, quæ<br />
injuriosa <strong>et</strong> in<strong>de</strong>centia viro ecc<strong>les</strong>iastico verba, Eminentia vestra leg<strong>et</strong> in ipsa accusatione. »<br />
Mgr <strong>de</strong> Govea envoya à Rome le procès avec <strong>la</strong> requête <strong>de</strong> M. <strong>de</strong> Ventavon. Nous en avons<br />
une copie. Voici quelques passages <strong>de</strong> <strong>la</strong> requête : « Joannes <strong>de</strong> Ventavon aliique libellum<br />
hunc reverenter præsentamus comiti ad c<strong>la</strong>re mani festandum eas quas patimur injurias.<br />
Ego Ventavon <strong>et</strong> Franciscus Bourgeois moramur simul in ea<strong>de</strong>m ecc<strong>les</strong>ia... Bourgeois,<br />
præter expectationem meam, aliquot abhinc annis bona domus usurpando (!) fecit ut ego <strong>et</strong><br />
alii pateremur innumeras injurias, ipsa <strong>et</strong>iam bona domus damnum aliquod subirent... Qui<br />
Pekini <strong>de</strong>gimus Europæi intra <strong>et</strong> extra urbis muros, habemus in apothecis agrisque bona,<br />
quæ per magnum imperatoris beneficium nobis comparare potuimus ad congruam<br />
sustentationem. Hæc inter bona, alia sunt ab imperatore donata, alia parentum ac<br />
amicorum beneficio oblenta, proprio <strong>et</strong>iam ære, ex Europa al<strong>la</strong>to, empta alia, quæ tamen<br />
omnia imperatoris sunt, utpote bona in suo imperio sita. Per magnum <strong>et</strong>iam imperatoris<br />
beneficium permissum est nobis Europæis hominibus ut juxta mores nostros domestica<br />
nostra curemus negotia. » Il n’est pas question dans c<strong>et</strong>te requête peu digne d’un Français<br />
<strong>de</strong>s libéralitées <strong>de</strong>s rois <strong>de</strong> France.<br />
2 M. Bourgeois à M. Duprez, 28 oct. 1781.<br />
246