Joseph Amiot et les derniers survivants de la ... - Chine ancienne
Joseph Amiot et les derniers survivants de la ... - Chine ancienne
Joseph Amiot et les derniers survivants de la ... - Chine ancienne
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Joseph</strong> <strong>Amiot</strong>, <strong>la</strong> Mission française à Pékin (1750-1795)<br />
n’avez pas fait un pas qui ne fût guidé par <strong>la</strong> lyre <strong>de</strong>s Portugais... Tout ce<br />
que faisaient <strong>les</strong> Portugais était approuvé par vous <strong>et</strong> ce<strong>la</strong> sans scrupule. »<br />
Il lui reproche d’avoir posé avec <strong>les</strong> Portugais l’étincelle du schisme, <strong>de</strong> s’en<br />
être rendu participant 1 . Puis viennent d’autres accusations mortifiantes <strong>et</strong><br />
sans fon<strong>de</strong>ment 2 .<br />
p.212<br />
Quinze jours après le départ du courrier <strong>de</strong> M. <strong>de</strong> Ventavon pour<br />
Nankin, <strong>les</strong> amis <strong>de</strong> M. Bourgeois avaient, <strong>de</strong> leur côté, expédié un<br />
courrier ; il arriva trop tard : malheureusement, <strong>et</strong> ne put effacer <strong>la</strong><br />
première impression produite sur le pré<strong>la</strong>t. C<strong>et</strong>te impression se traduisit<br />
dans un mémoire du 2 décembre 1776, qui avait pour titre : Nouveau p<strong>la</strong>n<br />
d’administration <strong>de</strong>s biens <strong>de</strong> <strong>la</strong> mission française 3 . Dans ce p.213 p<strong>la</strong>n, Mgr<br />
1 L<strong>et</strong>tre tirée <strong>de</strong>s archives <strong>de</strong> <strong>la</strong> Propagan<strong>de</strong>.<br />
2 Mgr <strong>de</strong> Nankin reconnut plus tard qu’on l’avait trompé. Il rendit à M. Bourgeois son<br />
estime, <strong>et</strong>, dit M. Col<strong>la</strong>s dans son Mémoire, « Il lui fit beaucoup d’excuses sur ce qu’il avait<br />
écrit sur son compte ; dans <strong>les</strong> l<strong>et</strong>tres qu’il écrivit à ses partisans il dit aussi contre ceux qui<br />
troub<strong>la</strong>ient <strong>la</strong> rési<strong>de</strong>nce <strong>de</strong>s choses extrêmement fortes. » Il prit même M. Bourgeois pour<br />
son confi<strong>de</strong>nt <strong>et</strong> son directeur <strong>de</strong> conscience, après avoir été <strong>de</strong> nouveau admis dans <strong>la</strong><br />
Compagnie <strong>de</strong> Jésus <strong>et</strong> inscrit au catalogue <strong>de</strong>s Pères <strong>de</strong> <strong>la</strong> Russie-B<strong>la</strong>nche (V. Les jésuites<br />
<strong>et</strong> <strong>la</strong> Russie-B<strong>la</strong>nche, par le père Za<strong>les</strong>ki. Trad. par le père A. Vivier, T. I, p. 417). Avant <strong>de</strong><br />
mourir (1787), il lui écrit : « J’observe en mon particulier toutes mes règ<strong>les</strong> <strong>de</strong> jésuite<br />
comme auparavant <strong>et</strong> c’est pour moi une vraie conso<strong>la</strong>tion. » (V. sa notice inédite par le<br />
père Pfister).<br />
C<strong>et</strong>te conversion ne plut guère à M. <strong>de</strong> Ventavon, qui r<strong>et</strong>ira dès lors sa confiance à l’évêque<br />
<strong>de</strong> Nankin. Il recommanda même au préf<strong>et</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Propagan<strong>de</strong> <strong>de</strong> ne plus se fier à lui, parce<br />
qu’il favorisait <strong>les</strong> fauteurs du schisme, schismatis fautores, <strong>et</strong> qu’il était mal intentionné à<br />
l’égard <strong>de</strong> <strong>la</strong> Sacrée Congrégation, parum affectus Sacræ Congregationi (L<strong>et</strong>tres du 4<br />
novembre 1778 <strong>et</strong> du 6 sept. 1781. Arch. <strong>de</strong> <strong>la</strong> Propag.)<br />
3 « Novum p<strong>la</strong>num administrationis internæ bonorum missionis galliæ, quod Excell mus<br />
D nus ; episcopus Nankinensis ac diæcesis Pekinensis administrator DD. Gallis offert mihique<br />
sub <strong>de</strong>legato ipsis prælegendum committit.<br />
Stante hac PP. Gallorum inter se dissentione <strong>et</strong> controversia circum temporalium bonorum<br />
usum <strong>et</strong> administrationem nec non idonæi alicujus œconomi electionem qui curam habeat<br />
eorum bonorum administrationis, Excell mus D nus omnium primo judicavit rejiciendam esse<br />
curatoris bonorum per vota électionem ; talis electio quot novarum dissentionum seges<br />
ess<strong>et</strong> ! Satius igitur esse censuit ut per ipsum hæc electio fiat. Si autem omnia dare vell<strong>et</strong><br />
uni parti, sane offen<strong>de</strong>r<strong>et</strong>ur altera, sicque non sopirentur lites. Ergo utrique dandum<br />
<strong>de</strong>crevit, ordinando scilic<strong>et</strong> ut bonorum cura <strong>et</strong> œconomia tam apud D num Bourgeois quam<br />
apud D num <strong>de</strong> Ventavon cumu<strong>la</strong>tive maneat, sic unus sine altero nihil possit. Ne vero P.<br />
<strong>Amiot</strong>, qui omnium patrum senior ac <strong>de</strong>canus est, in oblivione maneat, <strong>de</strong>cernit D nus<br />
Episcopus ut in rebus occurrentibus, honoris causa, vocem habeat, cum duobus cæteris in<br />
capitulo, ita tamen ut nul<strong>la</strong>tenus manum habeat in pacta aut <strong>de</strong> pecunia tract<strong>et</strong>. Quod si<br />
vero inter hos <strong>de</strong> quodam negotio conveniri non possit, tunc penes nie infra scriptum<br />
<strong>de</strong>legatum administratorum, votum <strong>de</strong>cisivum erit... Atque hoc est administrationis internæ<br />
p<strong>la</strong>num quod Excell mus D nus episcopus Nankinensis DD. suis Gallis accep<strong>la</strong>ndum offert. »<br />
Nankin, 2 déc. 1776.<br />
172