MEDITERRANEO - EMI Classics
MEDITERRANEO - EMI Classics
MEDITERRANEO - EMI Classics
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>MEDITERRANEO</strong><br />
L’Arpeggiata Christina Pluhar
2<br />
<strong>MEDITERRANEO</strong><br />
Mísia voice (Portugal)<br />
Nuria Rial soprano (Catalonia)<br />
Raquel Andueza soprano (Spain)<br />
Vincenzo Capezzuto voice (Italy)<br />
Katerina Papadopoulou voice (Greece)<br />
L’ARPEGGIATA<br />
Christina Pluhar theorbo<br />
Doron Sherwin cornett<br />
Margit Übellacker psaltery<br />
Sarah Ridy baroque harp<br />
Marcello Vitale baroque guitar, chitarra battente<br />
Quito Gato guitar<br />
David Mayoral percussion<br />
Francesco Turrisi harpsichord, percussion<br />
Boris Schmidt double bass<br />
Special guests<br />
Sandro Daniel Costa Portuguese guitar (Portugal)<br />
Daniel Pinto fado viola (Portugal)<br />
Sokratis Sinopoulos lyra (Greece)<br />
Nikolaos Mermigkas lavta (Greece)<br />
Aytaç Dog˘an qanun (Turkey)<br />
I˙smail Tunçbilek saz (Turkey)<br />
Christina Pluhar direction
3<br />
1 Are mou rindineddha 4:36<br />
Traditional, Canto greco-salentino, arr. Pluhar<br />
Vincenzo Capezzuto, Katerina Papadopoulou, Sokratis<br />
Sinopoulos, Nikolaos Mermigkas, Sarah Ridy, Margit<br />
Übellacker, David Mayoral, Doron Sherwin, Francesco<br />
Turrisi, Christina Pluhar, Marcello Vitale, Boris Schmidt<br />
2 Sem saber 3:26<br />
Carlos Paredes, Portugal, arr. Pluhar,<br />
words by Vasco Graça Moura<br />
Mísia, Sandro Daniel Costa, Daniel Pinto, Sarah Ridy,<br />
Margit Übellacker, Francesco Turrisi, Boris Schmidt,<br />
Christina Pluhar<br />
3 Hasapiko 2:18<br />
Traditional, Greece<br />
Aytaç Dog˘an, I˙smail Tunçbilek, Sokratis Sinopoulos,<br />
Nikolaos Mermigkas, Margit Übellacker,<br />
David Mayoral, Francesco Turrisi, Boris Schmidt<br />
4 Tres sirenas 3:42<br />
Anon., 17th century, Neapolitan/Greek/Spanish,<br />
arr. Pluhar<br />
Vincenzo Capezzuto, Katerina Papadopoulou, Raquel<br />
Andueza, Sokratis Sinopoulos, Nikolaos Mermigkas,<br />
Sarah Ridy, Margit Übellacker, David Mayoral,<br />
Doron Sherwin, Francesco Turrisi, Christina Pluhar,<br />
Marcello Vitale, Boris Schmidt<br />
5 Hicâz mandıra 4:42<br />
Sultan Abdülaziz, 19th century, Ottoman Turkey,<br />
arr. Pluhar<br />
Aytaç Dog˘an, I˙smail Tunçbilek, Sokratis Sinopoulos,<br />
Nikolaos Mermigkas, Margit Übellacker, David Mayoral,<br />
Doron Sherwin, Francesco Turrisi, Boris Schmidt<br />
6 Pizzica di San Vito 2:20<br />
Traditional, Salento, arr. Pluhar<br />
Vincenzo Capezzuto, Marcello Vitale, Doron Sherwin,<br />
David Mayoral, Francesco Turrisi, Boris Schmidt<br />
7 Amygdalaki tsakisa 4:19<br />
Traditional, Greece, arr. Sokratis Sinopoulos,<br />
Katerina Papadopoulou & Christina Pluhar<br />
Katerina Papadopoulou, Sokratis Sinopoulos,<br />
Nikolaos Mermigkas, Sarah Ridy, Margit Übellacker,<br />
David Mayoral, Doron Sherwin, Francesco Turrisi,<br />
Boris Schmidt<br />
8 La dama d’Aragó 3:40<br />
Traditional, Catalonia,<br />
arr. Quito Gato & Christina Pluhar<br />
Nuria Rial, Sarah Ridy, Margit Übellacker, Doron<br />
Sherwin, Quito Gato, Boris Schmidt, Christina Pluhar<br />
9 Amor de mel, amor de fel 3:06<br />
Carlos Gonçalves, Portugal, arr. Pluhar;<br />
words by Amália Rodrigues<br />
Mísia, Sandro Daniel Costa, Daniel Pinto, Sarah Ridy,<br />
Margit Übellacker, David Mayoral, Doron Sherwin,<br />
Francesco Turrisi, Quito Gato, Boris Schmidt<br />
Günes<br />
ç<br />
10 Günes & ay 3:37<br />
Improvisation on qanun & saz, Turkey<br />
Aytaç Dog˘an, I˙smail Tunçbilek<br />
11 De Santanyí vaig partir 3:54<br />
Traditional, Mallorca, arr. Pluhar<br />
Nuria Rial, Sarah Ridy, Margit Übellacker,<br />
Francesco Turrisi, Quito Gato, Boris Schmidt,<br />
Christina Pluhar
4<br />
12 Rosa negra no meu peito 2:44<br />
Traditional (Fado Corrido), Portugal,<br />
arr. Pluhar; words by Mísia<br />
Mísia, Sandro Daniel Costa, Daniel Pinto,<br />
Sarah Ridy, Margit Übellacker, David Mayoral,<br />
Doron Sherwin, Francesco Turrisi, Boris Schmidt<br />
13 Thalassa lypisou 3:34<br />
Traditional, Greece<br />
Katerina Papadopoulou, Sokratis Sinopoulos,<br />
Nikolaos Mermigkas, Margit Übellacker,<br />
David Mayoral, Doron Sherwin, Francesco Turrisi,<br />
Christina Pluhar, Boris Schmidt<br />
14 Oriamu Pisulina 3:06<br />
Traditional, Canto greco-salentino, arr. Pluhar<br />
Vincenzo Capezzuto, Katerina Papadopoulou,<br />
Sarah Ridy, Margit Übellacker, David Mayoral,<br />
Francesco Turrisi, Christina Pluhar, Marcello Vitale,<br />
Boris Schmidt<br />
15 O Pajem 3:29<br />
Alfredo Marceneiro, Portugal, arr. Pluhar;<br />
words by Fernando Teles<br />
Mísia, Sandro Daniel Costa, Daniel Pinto,<br />
Sarah Ridy, Margit Übellacker, Doron Sherwin,<br />
Francesco Turrisi, Quito Gato, Boris Schmidt<br />
16 Sfessania 2:58<br />
Improvisation on music by Marcello Vitale, Naples<br />
Marcello Vitale, Boris Schmidt, David Mayoral<br />
17 Agapimu fidela protini 3:08<br />
Traditional, Canto greco-salentino, arr. Pluhar<br />
Vincenzo Capezzuto, Sarah Ridy, Margit Übellacker,<br />
David Mayoral, Doron Sherwin, Francesco Turrisi,<br />
Christina Pluhar, Marcello Vitale, Boris Schmidt<br />
18 Cantigas de portugueses 2:58<br />
Raul Portela (Fado Magala), Portugal, arr. Pluhar;<br />
words by Fernando Pessoa<br />
Mísia, Sandro Daniel Costa, Daniel Pinto,<br />
Sarah Ridy, Margit Übellacker, David Mayoral,<br />
Francesco Turrisi, Boris Schmidt<br />
19 Los delfines 4:30<br />
Diego Pisador, Spain, 16th century<br />
Raquel Andueza, Sarah Ridy<br />
total 66:13
5<br />
Christina Pluhar
6<br />
<strong>MEDITERRANEO</strong><br />
The sea does not separate cultures, it connects them.<br />
The ‘olive frontier’ and our musical journey<br />
The habitat of the olive tree is commonly accepted as a rough guide to the boundaries of the Medi -<br />
terranean region; hence reference is sometimes made to the ‘olive frontier’. Only a small part of<br />
France, Turkey and the North African countries falls into this region, while Portugal and Jordan are<br />
considered a part of it for cultural and climatic reasons, despite having no Mediterranean coastline.<br />
This programme took as its starting point the canti greci-salentini, songs and tarantellas whose<br />
musical roots lie in Italy but which have been sung in Greek for many centuries by the Greek popu -<br />
lation resident in Salento, in the heel of Italy. This fasci nating blend of southern Italian and Greek<br />
culture prompted us to embark on a musical voyage of discovery throughout the Mediterranean<br />
region and to seek further interconnections. Our itinerary takes us from southern Italy east wards to<br />
Greece and on into Turkey, and westwards to Spain (Mallorca and Catalonia) and Portugal.<br />
Canto greco-salentino<br />
The Greeks began to settle in southern Italy in the eighth century BC. Through this process of<br />
colonisation Greek culture was exported to Italy and mingled with the indigenous Italian cultures.<br />
The Romans called the area comprising Sicily, Calabria and Apulia Magna Graecia because it was so<br />
densely populated by Greeks, and many of the newly founded Greek cities, such as Naples (Neapolis,<br />
‘new city’), Syracuse, Taranto and Bari, quickly became rich and powerful.<br />
Between the eighth and eleventh centuries AD, southern Italy was once more strongly Hellen -<br />
ised, with the establishment of an ethnolinguistic community that still exists today. In the year 727<br />
the Byzantine Emperor Leo III decreed that holy images and symbols were to be destroyed in all<br />
provinces of the Eastern Roman Empire. Serious unrest soon broke out, led by monks who refused<br />
to obey the imperial edict. There followed the First Iconoclasm, which lasted several decades and<br />
quickly developed into a bloody civil war. In order to escape this mass acre, thousands of monks left<br />
the eastern provinces of the Empire and moved to the southern regions of Italy, Calabria and Sicily,<br />
where they founded numerous monasteries. These newly colonised regions became flourish ing
7<br />
centres not only of Greek culture, but also of social and economic prosperity, since alongside prayer<br />
and asceticism the monks devoted themselves to cultivating the fields and producing wine and oil.<br />
This initial flow of immigration was soon followed by another prolonged wave. In 867<br />
Emperor Basil I succeeded to the throne of Constan tinople. He had taken it upon himself to fight<br />
the Arab invaders in both the Western and the Eastern Empires. Large parts of southern Italy had<br />
fallen into the hands of the Arabs, whose raids had laid waste towns and countryside. The monks<br />
were forced to leave Sicily and Calabria and sought refuge in Salento. Their communities often<br />
created new dwellings in caves that afforded them protection. Most of these settlements were located<br />
in the area of Taranto, where the morphology of the terrain, with its gorges and high cliffs, was<br />
favourable to the construction of such protected villages. As a result of this migration, around forty<br />
villages grew up in the centre of the Salento region, between Otranto and Gallipoli.<br />
The early eleventh century saw the first raids by new invaders from northern Europe, and in<br />
the space of a few decades the Normans brought the power of the Byzantine Empire in southern<br />
Italy to an end, creating a unitary state there and introducing feudal ism. The new rulers were of the<br />
Roman Catholic rather than the Orthodox faith, but left the Greek population in peace. However,<br />
although there were no religious conflicts with the Orthodox Greeks in southern Italy, by the early<br />
fifteenth century Ortho dox monasticism had entirely disappeared and was replaced by Franciscan<br />
and Dominican foundations. After the Council of Trent in 1563, the Greek Ortho dox clergy was<br />
also supplanted by Catholic priests, thus obliging the Orthodox community to hold its services, its<br />
prayers and liturgy in Latin, a language it did not speak. As a result, the proportion of Greekspeaking<br />
inhabitants gradually diminished, especially in the villages on the Ionian Sea.<br />
In 1945, Grecìa Salentina, within the Salento peninsula, still had about 40,000 residents who<br />
spoke fluent Griko, concentrated in the villages of Calimera, Castrignano, Corigliano, Martano,<br />
Martignano, Sternatia and Zollino. There is also a Calabrian Griko region that consists of nine<br />
villages in the inaccessible mountainous region of Bovesia, includ ing Bova Superiore, Roghudi,<br />
Gallicianò, Chorio di Roghudi and Bova Marina, and four districts in the city of Reggio Calabria,<br />
but its Greek population is considerably smaller than in Salento.<br />
After the Second World War, complex socio-economic factors such as the influence of radio<br />
and television, schools and newspapers gradually reduced the number of Griko speakers still further.
8<br />
Today the surviving proportion is slight, the language being now chiefly spoken by older people,<br />
and then only in the domestic environment. In recent years, however, the Griko have developed a<br />
new awareness of their origins, their history, traditions and language, which is kept alive above all<br />
by music and the old tradition al songs that have been handed down over the generations. The Italian<br />
Parliament has recognised the Griko as an ethnic and linguistic minority.<br />
The term ‘Griko’ designates not only the Greek-speaking inhabitants of Salento and Calabria,<br />
but also their language. The Greek dialects spoken today are different from village to village and are<br />
inter woven with words from the Salento or Calabrian dialects, which gives them a special musical<br />
quality. The tradition of Griko music displays the stylistic, harmonic and melodic characteristics<br />
of the folk music of southern Italy, but also features Turkish and Arabic influences. It is possible to<br />
distinguish the following main musical forms: the ninna nanna (lullaby for a new-born infant such as<br />
the Christ-child), matinata and serenata (morning and evening songs for young wooers), stornello<br />
(for pugnacious challenges between peasants), moroloja (a dirge to accompany funeral processions),<br />
tarantella and pizzica.<br />
The phenomenon of the tarantella – a form of music therapy supposed to heal spider bites –<br />
has remained present in Grecìa Salentina right down to our own time. Three different forms of<br />
tarantella may be distinguished.<br />
The Pizzica tarantella is handed down in written sources from the Middle Ages onwards and<br />
is an individual or collective dance of healing that was regarded as the only remedy for the bite of<br />
the tarantula. The possibility that the tarantella goes back to archaic rites in honour of the ancient<br />
Greek mythological figure of Arachne cannot be excluded. On 29 June – the feast of St Paul – the<br />
sick processed in pilgrimage to the chapel of the Greek village of Galatina to dance the tarantella<br />
on the church square and inside the church, thus combining archaic and Christian customs.<br />
The Pizzica de core (della gioia) is a dance per formed at public festivals, weddings, baptisms<br />
and family celebrations of all kinds. It was originally a fast dance for a single couple, but is now also<br />
per formed in rows of two or as a quadrille. It is in tended to represent joy, love, courtship and passion.<br />
The Pizzica scherma (danza dei coltelli) is performed on the night of 15-16 August during the<br />
cele brations of the feast of St Roch at the village of Torrepaduli in the province of Lecce. It is danced<br />
by two men, who at one time carried real knives in their hands. The dance called for the best
9<br />
tamburello players, since it lasted for many hours, indeed generally the whole night long. Today<br />
the knives are replaced by the fingers, with the index and middle fingers used to give the effect of<br />
a threatening weapon. The movements, gestures and facial express ions, the offensive and defensive<br />
postures con form to a certain code of honour. This dance was used to settle disputes and problems<br />
of hierarchy in the world of gypsies and horse traders.<br />
Fado<br />
The name fado derives from the Latin word fatum (fate or divine will). Some scholars trace its<br />
origins back to the medieval cantigas de amigo, a term used to designate settings of love lyrics, the<br />
earliest surviving examples of which date from the 1220s. Over the next 500 years more than 1,300<br />
cantigas de amigo were com posed. Many of them are found in the Cancioneiro Colocci-Brancuti,<br />
today held in the Biblioteca Nacional in Lisbon and in the Cancioneiro da Vaticana. Both these<br />
anthologies were copied in Italy in 1525 at the instigation of the humanist Angelo Colocci.<br />
The fado enjoyed its first golden age in Lisbon and Coimbra in the early nineteenth century.<br />
There it was performed mainly by workmen and sailors; at this time it was not only sung but<br />
danced, to the accompaniment of percussion, and showed the influence of African rhythms. The<br />
Brazilian song forms lundum and modinha, which were very popular in Lisbon in the eighteenth<br />
century, also influenced the development of the fado. In the late nineteenth century the influence<br />
of African rhythms declined and the genre took on its current form, with a male or female singer<br />
traditionally accompanied by the Portuguese guitar and a fado guitar. The songs deal mostly with<br />
unhappy love, social evils, nostalgia for bygone days or longing for better times, all those emotions<br />
expressed in the Portuguese word saudade. The fado also contains Arabic elements with its various<br />
minor keys, its art of vocal ornamentation and its idiosyncratic melodic lines.<br />
The performance skills of a fadista are tradition ally greeted with hand clapping in Lisbon, but<br />
in Coimbra audiences show their appreciation not with applause but with loud throat-clearing.<br />
Christina Pluhar, 2013<br />
Translation: Charles Johnston
10<br />
Mísia, Nuria Rial
11<br />
Our recording in the Salle Byzantine of the Palais de Béhague, Paris<br />
Music knows no boundaries.Even the limits of time seem to dissolve.<br />
In June 2012 L’Arpeggiata was invited to give a concert in the Salle Byzantine, in the Palais de<br />
Béhague in Paris. I have been resident in Paris for over twenty years but I had never heard of this<br />
enchanted, magical place. The Salle Byzantine is a private theatre, installed by Countess Martine de<br />
Béhague in her Parisian mansion in 1898. This rich heiress – a well-known connoisseur who sailed<br />
the world on her yacht collecting art treasures – engaged famous artists such as Adolphe Appia,<br />
Mariano Fortuny, Isadora Duncan, Charles-Marie Widor, Sarah Bernhardt, Marcel Proust, Auguste<br />
Rodin and Paul Valéry. She arranged performances of concerts and opera in her private theatre:<br />
Fauré conducted his famous Requiem for her and operas by Wagner and Bizet’s Carmen were also<br />
given there. The Countess remained childless and after her death the Palais de Béhague was sold<br />
with its enchanting theatre to the Romanian state, which established it as the Romanian Embassy<br />
in Paris. The theatre was closed between 1939 and 2009 and it is only recently that the Embassy<br />
employees have wisely brought it to life again for cultural events.<br />
We first visited this wonderful theatre when we were taken by Simona Radulescu of the<br />
Romanian Embassy on a detailed and extremely interesting private tour of the Palais. I was<br />
enchanted by it – the exceptional acoustics and beautiful architecture still retain an almost magical<br />
atmosphere of energy and positivity. I asked Simona whether the Embassy might envisage granting<br />
L’Arpeggiata an artistic resi dency at the Salle Byzantine to enable us to record our next CD there.<br />
She was very interested in the idea and was able to arrange an appointment with Madame Yvette<br />
Fulicea, Ministre Plénipotentaire. Madame le Ministre was also enthusiastic and a recording date<br />
for Mediterraneo was found at once.<br />
The Salle Byzantine is entirely sheltered from the hectic Parisian world outside. From the<br />
bustling road one cannot imagine the unexpected treasures that lie hidden behind the high grey<br />
walls. To get to the theatre, you must first reverently knock at the gate of the Embassy, then hand<br />
over your passport to the Romanian doorman and cross the magnificent Palais, designed in the<br />
nineteenth century by the famous Parisian architect Walter-André Destailleur and built from the<br />
richest materials. Precious hand-tooled marble, costly parquet flooring, carved wood panel ling<br />
and an impressive staircase lined with works of art lead the visitor, awed into silence by so much
12<br />
beauty, to the theatre. At the end of the long corridor a small, unremarkable-looking door opens<br />
into a secret world behind the hall of mirrors: the Salle Byzantine. ‘Un beau lieu dont on ne sait<br />
s’il est le théâtre ou l’église’ (a beautiful place – one doesn’t know whether it’s a theatre or a church),<br />
Robert de Montesquiou said of the dignified octagonal hall. We had the same impression.<br />
Eventually all the invited artists met for the first rehearsal, unpacked their instruments and<br />
started to tune up. The joyful sounds of various plucked in stru ments soon filled the secret, magical<br />
theatre. The Turkish kanun consorted with the Greek lyra, the Baroque psaltery with the Portu -<br />
guese fado guitar, the harpsichord formed a dialogue with the saz, the theorbo, Baroque harp and<br />
cornett with the Greek lavta. Some of the invited musicians I had never met in person, such as the<br />
two stars from Turkey, Aytaç Dog˘ an and I˙smail Tunçbilek. Since they spoke only Turkish, in which<br />
unfortunately I am not fluent, I was concerned that we would find it difficult to communicate. But<br />
this worry disappeared as soon as we began to play. A joyful recognition of the other appeared at<br />
the first note and allowed us a non-verbal communication, in the wonderful way that only music<br />
can give.<br />
We spent our week in the Salle Byzantine completely cut off from the outside world. Plucked<br />
instruments from all the cultures of the Mediterran ean, past and present, chattered fluently with<br />
each other and filled the hall with warm tones. The voices of the great singers Mísia, Vincenzo<br />
Capezzuto, Raquel Andueza, Katerina Papadopoulou and Nuria Rial brought us together, enveloped<br />
us and inspired us to create new improvisations. We experienced our musical exchange as a cele -<br />
bration in a spirit of tolerance and peace. The outside world did not exist for us; there was only our<br />
sound and our music un folding in the superb acoustics of this hall. The quiet space and the great<br />
acoustics allowed us to communi cate in a very focused way, oblivious to all else. Our different<br />
musical languages and cultures combined effortlessly to produce a new language of our own.<br />
In this place, for almost a century, time has stood still. But the magic the Countess de Béhague<br />
created with this room touched our hearts deeply as musicians and connected us with her desire<br />
to create a space where artists could live their dreams.<br />
Christina Pluhar, 2013<br />
A version of this note was first published in Gramophone
13 Katerina Papadopoulou,<br />
Raquel Andueza,<br />
Vincenzo Capezzuto
14<br />
I˙smail Tunçbilek, Aytaç Dog˘an
15<br />
<strong>MEDITERRANEO</strong><br />
La mer ne sépare pas les cultures, elle les réunit<br />
La « frontière de l’olivier » et notre voyage musical<br />
L’aire de répartition de l’olivier est généralement acceptée comme une délimitation approximative<br />
de l’espace méditerranéen. On parle ainsi de « frontière de l’olivier ». La France, la Turquie ou les<br />
pays d’Afrique du Nord n’y appartiennent que pour une petite part, tandis qu’on rattache le Portugal<br />
et la Jordanie au monde méditerranéen en vertu de facteurs culturels et climatiques, bien que ces<br />
pays ne possèdent pas de côte méditerranéenne.<br />
Le point de départ de ce programme était les canti greci-salentini, des chants et des tarentelles<br />
dont les racines musicales se trouvent en Italie, mais qui sont chantées en grec par la population<br />
grecque installée depuis des siècles dans le Salento, la région située au sud de l’Apulie, sur la péninsule<br />
à l’extrême sud-est de l’Italie (le talon de la botte). Ce fascinant mélange des cultures sud-italienne<br />
et grecque nous a incités à entreprendre un voyage de découverte musicale à travers l’espace<br />
méditerranéen, et de partir à la recherche d’autres passerelles. Notre voyage nous a menés de l’Italie<br />
méridionale vers l’est, en Grèce, et de là en Turquie, puis vers l’ouest, en Espagne (Majorque et la<br />
Catalogne) et au Portugal.<br />
Canto greco-salentino<br />
Au viii ème siècle avant Jésus Christ, les Grecs commencèrent à coloniser l’Italie du Sud. Au travers<br />
de cette première colonisation, la culture grecque s’exporta en Italie et se mélangea à la culture<br />
italienne locale. Les Romains donnèrent à l’aire géographique formée par la Sicile, la Calabre et<br />
l’Apulie le nom de Magna Graecia, car elle était densément peuplée par les Grecs. Nombre de cités<br />
grecques nouvellement fondées s’enrichirent rapidement, comme par exemple Neapolis (Naples,<br />
la « nouvelle ville »), Syracuse, Tarente, Bari et bien d’autres.<br />
Entre les viii ème et xi ème siècles après Jésus Christ, l’Italie du Sud connut à nouveau une forte<br />
hellénisation ; il s’établit alors une communauté ethnolinguistique qui subsiste jusqu’aujourd’hui.<br />
En 727, l’empereur byzantin Léon III ordonna la destruction des images saintes et des symboles<br />
religieux dans toutes les provinces de l’Empire romain d’Orient. De graves troubles éclatèrent
16<br />
rapidement partout, attisés en premier lieu par les moines qui refusaient de se soumettre à l’édit<br />
impérial. Suivit alors le premier iconoclasme, qui dura plusieurs décennies et se transforma rapide -<br />
ment en une guerre civile meurtrière. Pour échapper à ce massacre, des milliers de moines quittèrent<br />
les provinces orientales de l’Empire et s’installèrent dans les régions du Sud de l’Italie, en Calabre et<br />
en Sicile, où ils fondèrent de nombreux monastères. Ces régions nouvellement peuplées devinrent<br />
rapide ment non seulement des centres florissants de culture grecque, mais aussi des foyers de<br />
prospérité sociale et économique, car les moines se consacraient non seulement à la prière et à<br />
l’ascèse, mais aussi à l’agriculture et à la production de vin et d’huile.<br />
Cette première vague d’immigration fut bientôt suivie d’un autre mouvement prolongé. En<br />
867, l’empereur Basile I accéda au trône de Constanti nople. Il s’était engagé à combattre les envahis -<br />
seurs arabes en Orient ainsi qu’en Occident. De grandes parties du Sud de l’Italie étaient tombées<br />
aux mains des Arabes, dont les pillages avaient dévasté les villes et les campagnes. Les moines se<br />
virent forcés de quitter la Sicile et la Calabre et cherchèrent refuge dans le Salento. Leurs logements<br />
étaient souvent construits dans des cavernes, qui leur offraient une plus grande protection. Ces<br />
communautés s’établirent le plus souvent aux alentours de Tarente, où la morphologie du terrain,<br />
avec ses gorges et ses hautes roches, était favorable à la création de villages défensifs. Environ<br />
quarante villages se constituèrent dans le Salento – entre Otranto et Gallipoli – à la suite de cette<br />
migration.<br />
Le début du xi ème siècle fut marqué par les premières incursions de nouveaux envahisseurs en<br />
provenance de l’Europe du Nord : en quelques décennies, les Normands mirent fin à la domination<br />
byzantine en Italie du Sud, établirent un état unitaire et introduisirent le féodalisme. Les Normands<br />
étaient favorables au catholicisme plutôt qu’à l’orthodoxie, mais ils laissèrent les communautés<br />
grecques vivre en paix. Cependant, bien qu’il n’y eût aucun conflit religieux avec les Grecs ortho -<br />
doxes en Italie du Sud, le monachisme orthodoxe avait complètement disparu au début du xv ème<br />
siècle, remplacé par des monastères franciscains et dominicains. Après le concile de Trente en 1563,<br />
le clergé grec-orthodoxe fut aussi remplacé par des prêtres catholiques. Les communautés grecquesorthodoxes<br />
furent donc forcées de célébrer leurs messes, leurs prières et leur liturgie en latin, une<br />
langue qu’ils ne maîtrisaient pas. Ainsi se réduisit peu à peu la proportion d’habitants hellénophones,<br />
avant tout dans les villages qui se trouvaient sur la côte ionienne.
17<br />
En 1945, environ 40.000 habitants parlaient encore couramment le griko dans la région de la<br />
péninsule de Salente dite « Grecìa Salentina », concentrés dans les villages de Calimera, Castrignano,<br />
Corigliano, Martano, Martignano, Sternatia et Zollino. La com munauté griko de Calabre comprend<br />
neuf villages dans la région difficilement accessible et montagneuse de Bovesia, parmi lesquels Bova<br />
Superiore, Roghudi, Gallicianò, Chorio di Roghudi et Bova Marina, ainsi que quatre quartiers de<br />
la ville de Reggio di Calabria. Cependant, la population grecque y est beaucoup moins nombreuse<br />
que dans le Salento.<br />
Après la Seconde Guerre mondiale, des facteurs socio-économiques complexes tels que la radio,<br />
la télévision, les écoles et les journaux entraînèrent encore une réduction progressive de ce nombre.<br />
Aujourd’hui, la proportion est faible : le griko est parlé principalement par les personnes plus âgées,<br />
et ce seulement dans l’environnement familial. Cependant, les dernières années ont vu un intérêt<br />
renouvelé des Griko pour leur origine, leur histoire, leurs traditions et leur langue, qui survit avant<br />
tout à travers la musique et les vieilles chansons trans mises par la tradition. Le parlement italien a<br />
reconnu les Griko comme minorité ethnique et linguistique (minoranze linguistiche grike dell’etnia<br />
griko-calabrese e salentina).<br />
Le terme « griko » désigne non seulement les habitants hellénophones du Salento et de la<br />
Calabre, mais aussi leur langue. Les dialectes grecs parlés aujourd’hui varient de village en village<br />
et s’entre mêlent avec des mots des dialectes salentins et cala brais, ce qui leur donne une musicalité<br />
particulière. La musique griko partage essentiellement tous les traits stylistiques, harmoniques et<br />
mélodiques de la musique traditionnelle de l’Italie du Sud, mais elle contient aussi quelques traces<br />
d’influences turques et arabes. On peut distinguer les formes musicales principales suivantes :<br />
ninna nanna (berceuse pour un nouveau-né, par exemple l’enfant Jésus), matinata ou serenata<br />
(sérénade pour les jeunes amoureux), stornello (pour les défis belliqueux entre paysans), moroloja<br />
(chant funèbre accompagnant les cortèges funéraires), tarentelle et pizzica.<br />
Le phénomène de la tarentelle – la thérapie musi cale pour soigner les morsures d’araignée –<br />
existe encore aujourd’hui en Grèce salentine. On peut en distinguer trois formes.
18<br />
1. La Pizzica tarantella<br />
Transmise par les textes depuis le Moyen Âge, cette danse de guérison individuelle ou collective était<br />
considérée comme le seul remède contre les morsures de tarentule. Il n’est pas exclu que la tarentelle<br />
remonte aux rites archaïques célébrant la figure mythologique d’Arachné. Le 29 juin, le jour de la<br />
fête de saint Paul, les malades effectuaient un pèlerinage à la chapelle du village grec de Galatina pour<br />
danser la tarentelle sur la place de l’église et dans l’église, associant ainsi des traditions archaïques et<br />
chrétiennes.<br />
2. La Pizzica de core (della gioia)<br />
On exécute cette danse principalement dans les fêtes populaires, les mariages, les baptêmes et les<br />
fêtes familiales de tous genres. Il s’agissait à l’origine d’une danse rapide pour un couple seul, mais<br />
elle se danse aujourd’hui aussi en rangs de deux ou en quadrille. Elle est censée exprimer la joie,<br />
l’amour, la séduction et la passion amoureuse.<br />
3. La Pizzica scherma (danza dei coltelli)<br />
Cette danse est exécutée dans la nuit du 15 au 16 août, lors de la fête de saint Roch, dans le village de<br />
Torre paduli, situé dans la région de Lecce. Elle est dansée par deux hommes, qui portaient autrefois<br />
de vrais couteaux dans leurs mains. On faisait appel aux meilleurs joueurs de tamburello, car la<br />
danse durait des heures – et même, en général, toute le long de la nuit. Aujourd’hui, on utilise les<br />
doigts à la place des couteaux : les index et les majeurs sont disposés de manière à symboliser des<br />
armes menaçantes. Les mouvements, les gestes, les expressions, les positions offensives et défensives<br />
correspondent à un certain code de l’honneur. Cette danse servait comme moyen de résolution des<br />
conflits et des problèmes de hiérarchie dans le monde des tsiganes et des marchands de chevaux.<br />
Fado<br />
Le nom vient du latin fatum (destin ou volonté divine). Le fado est associé par certains chercheurs<br />
aux cantigas de amigo (littéralement, « chansons sur un ami ») du Moyen Âge. On désigne par ce<br />
terme des poèmes lyriques érotiques mis en musique, dont les premiers exemples remontent aux<br />
années 1220. Plus de 1300 cantigas de amigo furent composées au cours des 500 ans suivants.
19<br />
Nombre d’entre elles ont été conservées dans le Cancioneiro Colocci-Brancuti, qui se trouve<br />
aujourd’hui à la Biblioteca Nacional de Lisbonne, ainsi que dans le Cancioneiro da Vaticana.<br />
Ces deux recueils furent copiés en Italie en 1525 à l’instigation de l’humaniste Angelo Colocci.<br />
Le fado connut son premier âge d’or au début du xix ème siècle, à Lisbonne et à Coimbra.<br />
Il était interprété principalement par les ouvriers et les marins, et, à cette époque, non seulement<br />
chanté, mais aussi dansé et accompagné de percussions, et il comportait des éléments de rythme<br />
africain. Le développement du fado fut influencé également par des genres vocaux brésiliens,<br />
le lundum et la modinha, très appréciés à Lisbonne au xviii ème siècle. À la fin du xix ème siècle,<br />
l’influence des rythmes africains déclina, et le fado atteignit sa forme actuelle : un chanteur ou<br />
une chanteuse, accompagné(e) traditionnellement de la guitare portugaise et d’une guitare de fado.<br />
Les chansons ont le plus souvent pour sujet l’amour malheureux, l’injustice sociale, les temps<br />
passés ou l’aspiration à des temps meilleurs, et toutes les émotions exprimées par le mot portugais<br />
saudade. Mais le fado contient aussi des éléments arabes, avec ses diverses tonalités mineures,<br />
son ornementation vocale et son art mélodique caractéristique.<br />
À Lisbonne, on récompense la performance et le talent d’un fadista par des applaudissements,<br />
alors qu’à Coimbra ils sont accueillis par de bruyants raclages de gorge.<br />
Christina Pluhar, 2013<br />
Traduction : Alexandre Johnston
20 I˙smail Tunçbilek, Francesco Turrisi
21<br />
Notre enregistrement dans la Salle Byzantine du palais de Béhague à Paris<br />
La musique ne connaît pas de frontières.<br />
Même les frontières du temps semblent se dissoudre.<br />
En juin 2012, nous avons été invités à donner un concert dans la Salle Byzantine, qui se trouve<br />
dans le palais de Béhague à Paris. Bien que je réside à Paris depuis plus de vingt ans, je n’avais<br />
encore jamais entendu parler de ce lieu enchanté, magique.<br />
La Salle Byzantine est un théâtre privé que la comtesse Martine de Béhague fit construire<br />
dans son palais parisien en 1898. Cette riche héritière – une éminente collectionneuse qui navigua<br />
à travers le monde sur son yacht pour rassembler des œuvres d’art – engagea des artistes célèbres<br />
tels qu’Adolphe Appia, Mariano Fortuny, Isadora Duncan, Charles-Marie Widor, Sarah Bernhardt,<br />
Marcel Proust, Auguste Rodin ou Paul Valéry. Elle fit organiser des concerts et des opéras dans<br />
son théâtre privé : Fauré y dirigea son célèbre Requiem, et plusieurs opéras de Wagner ainsi que<br />
Carmen de Bizet y furent donnés.<br />
La comtesse resta sans enfant ; après sa mort, le palais de Béhague fut donc vendu avec son<br />
merveil leux théâtre à l’État roumain, qui y installa son ambassade à Paris. Le théâtre demeura fermé<br />
de 1939 à 2009 ; ce n’est que tout récemment qu’il a rouvert ses portes aux manifestations culturelles,<br />
grâce aux judicieux efforts des employés de l’ambassade.<br />
Lorsque, pour la première fois, nous pûmes visiter ce ravissant théâtre, Simona Radulescu,<br />
de l’ambassade roumaine, nous reçut et nous fit faire une visite guidée exhaustive et fascinante à<br />
travers le palais. J’étais comme ensorcelée par ce lieu merveil leux, qui recèle, outre son acoustique<br />
remarquable et sa magnifique architecture, une énergie et une aura positive presque magiques. Je<br />
demandai à Simona Radulescu si l’ambassade roumaine pouvait envisager d’accorder une résidence<br />
artistique à L’Arpeggiata dans la Salle Byzantine, pour nous permettre d’y enregistrer notre prochain<br />
disque. Elle fut tout à fait conquise par mon idée ; elle la soutint aimablement et put obtenir une<br />
audience avec Madame Yvette Fulicea, Ministre Plénipotentiaire. Madame le Ministre fut enchantée<br />
par l’idée, et on trouva prompte ment une date pour l’enregistrement de Mediterraneo.<br />
La Salle Byzantine est complètement coupée de l’agitation du monde extérieur parisien. Il est<br />
impossible, depuis la rue bourdonnante d’activité, de deviner quel joyau insoupçonné se cache
22<br />
derrière les hauts murs gris. Pour atteindre le théâtre, il faut d’abord frapper respectueusement<br />
à la porte de l’ambassade roumaine, confier son passeport au portier, pour ensuite traverser le<br />
merveilleux palais, élégamment conçu au xix ème siècle par le célèbre architecte parisien Walter-<br />
André Destailleur à partir des matériaux les plus somptueux et les plus onéreux. Le marbre précieux<br />
et habilement travaillé, le parquet coûteux, les boiseries sculptées et l’imposant escalier bordé<br />
d’œuvres d’art imposent le silence au visiteur, ému par tant de splendeur, lorsqu’il entre et se dirige<br />
vers le théâtre. À la fin de ce long chemin, on atteint une petite porte, d’apparence complètement<br />
insignifiante, à travers laquelle on pénètre dans le monde secret caché derrière la chambre des<br />
miroirs : la Salle Byzantine.<br />
« Un beau lieu dont on ne sait s’il est le théâtre ou l’église », remarqua Robert de Montesquiou<br />
sous l’impression de cette vénérable pièce octogonale, et la même pensée nous traversa l’esprit.<br />
Petit à petit, tous les artistes invités sont arrivés à la première répétition ; ils ont déballé leurs<br />
instru ments et commencé à les accorder. Les instruments à cordes pincées emplissaient bientôt tout<br />
le théâtre magique d’un festival de sons. Le kanun turc s’est joint aussitôt à la lyra grecque, le psalté -<br />
rion baroque à la guitare de fado portugaise, le clavecin au saz ; le théorbe, la harpe baroque et le<br />
cornet à bouquin dialoguaient avec la lavta grecque.<br />
Je n’avais jamais rencontré personnellement certains des musiciens invités, comme les deux<br />
stars venues de Turquie, Aytaç Dog˘ an et I˙smail Tunçbilek. Ces deux artistes ne parlant que le turc,<br />
langue que je ne maîtrise malheureusement pas, je m’inquiétais beaucoup d’avoir des problèmes de<br />
communication, mais cette peur s’est envolée dès la première note jouée ensemble. Dès lors s’est<br />
instaurée une reconnaissance joyeuse de l’autre et une communi cation non-verbale miraculeuse, telle<br />
que seule la musique peut nous en offrir. Nous avons passé notre semaine dans la Salle Byzantine<br />
dans une ivresse sonore, complètement coupés du monde extérieur, dans l’acoustique magnifique et<br />
la merveilleuse énergie de la Salle Byzantine. Les instruments à cordes pincées de toutes les cultures<br />
de l’espace médi terranéen de naguère et d’aujourd’hui bavardaient tranquillement et aisément,<br />
remplissant la salle de leurs chaudes sonorités. Les voix des superbes chanteurs et chanteuses Mísia,<br />
Vincenzo Capezzuto, Raquel Andueza, Katerina Papadopoulou et Nuria Rial nous rapprochaient<br />
les uns des autres, nous enveloppaient et nous inspiraient à des improvi sations constamment<br />
renouvelées.
23<br />
Nous avons vécu notre échange musical comme une fête, sous le signe de la tolérance et de la<br />
paix. Pendant notre semaine dans la Salle Byzantine, le monde extérieur n’existait plus. Il n’y avait<br />
plus que nos sons et notre musique, qui pouvaient s’épanouir dans cette merveilleuse acoustique.<br />
Le calme de la salle et son acoustique magnifique nous ont permis de communiquer en étant<br />
complète ment concentrés et détachés du monde. Nos langues et nos cultures musicales différentes<br />
se sont unies sans peine pour créer un nouveau langage.<br />
En ce lieu, le temps s’était arrêté depuis presque un siècle. Mais la magie créée avec cette salle<br />
par la comtesse Martine de Béhague a su toucher nos cœurs de musiciens au plus profond et nous<br />
associer à son souhait d’inventer un espace où les artistes puissent vivre leurs rêves.<br />
Christina Pluhar, 2013<br />
Traduction : Alexandre Johnston
24 Daniel Pinto
25 Sarah Ridy
26<br />
<strong>MEDITERRANEO</strong><br />
Das Meer trennt die Kulturen nicht, sondern verbindet sie.<br />
Die Ölbaumgrenze und unsere musikalische Reise<br />
Gemeinhin wird das Verbreitungsgebiet des Olivenbaumes als Faustregel für die Bezeichnung des<br />
Mittel meerraums akzeptiert. Man spricht daher auch von der Ölbaumgrenze. Frankreich, die Türkei<br />
oder die Länder Nordafrikas gehören nur zu einem kleinen Teil dazu, andererseits werden Portugal<br />
und Jordanien aus kulturellen und klimatischen Gründen der mediterranen Welt zugerechnet,<br />
obwohl sie keine Küste zum Mittelmeer haben.<br />
Ausgangspunkt für dieses Programm waren die canti greci-salentini – Lieder und Tarantellen,<br />
die ihre musikalischen Wurzeln in Italien haben, die aber von der seit vielen Jahrhunderten im<br />
Salento ansässigen griechischen Bevölkerung auf Griechisch gesungen werden. Diese faszinierende<br />
Vermischung süditalienischer und griechischer Kultur war für uns Anlass, auf musikalische<br />
Entdeckungsreise im Mittelmeerraum aufzubrechen und nach weiteren Verbindungen zu suchen.<br />
Unsere Reise brachte uns von Süditalien aus gegen Osten nach Griechenland und von dort aus<br />
weiter in die Türkei, gegen Westen nach Spanien (Mallorca und Katalonien) und Portugal.<br />
Canto greco-salentino<br />
Im 8. Jahrhundert vor Christus begannen die Griechen Süditalien zu besiedeln. Mit dieser ersten<br />
Kolonisation wurde die griechische Kultur nach Italien exportiert und vermischte sich mit den<br />
einheimischen italienischen Kulturen. Die Römer nannten das Gebiet von Sizilien, Kalabrien und<br />
Apulien Magna Graecia, denn es wurde derart dicht von den Griechen bewohnt. Viele der neu -<br />
gegründe ten griechischen Städte wurden schnell reich und mächtig, wie Neapolis (Neapel, ‚Neue<br />
Stadt‘), Syrakus, Tarent, Bari und zahlreiche andere.<br />
Zwischen dem 8. und 11. Jahrhundert nach Christus wurde Süditalien nochmals stark helleni -<br />
siert, wodurch sich eine ethnisch-sprachliche Gemeinschaft etablierte, die bis heute besteht.<br />
Im Jahre 727 befahl der byzantinische Kaiser Leo III., dass in allen Provinzen des oströmischen<br />
Reiches die heiligen Bilder und religiösen Symbole zerstört werden sollten. Schwere Unruhen –<br />
angeführt von den Mönchen, die sich weigerten, dem kaiserlichen Edikt zu gehorchen – brachen
27<br />
schnell überall aus. Es folgte der Krieg der Bilderstürmer, der mehrere Jahrzehnte andauerte und sich<br />
schnell zu einem blutigen Bürgerkrieg entwickelte. Um diesem Massaker zu entkommen, verließen<br />
Tausende von Mönchen die östlichen Provinzen des Reiches und zogen in die südlichen Regionen<br />
Italiens, nach Kalabrien und Sizilien, wo sie zahlreiche Klöster gründeten. Diese neubesiedelten<br />
Regionen wurden nicht nur schnell zu blühenden Zentren der griechischen Kultur, sondern förder -<br />
ten gleichzeitig eine soziale und wirtschaftliche Blüte, da sich die Mönche nicht nur dem Gebet und<br />
der Askese widmeten, sondern ebenfalls der Bestellung der Felder sowie der Produktion von Wein<br />
und Öl.<br />
Nach diesem ersten Einwanderungsstrom folgte bald eine weiterer und langanhaltender. Im<br />
Jahre 867 kam Kaiser Basil I. auf den Thron von Konstanti nopel. Er hatte es auf sich genommen,<br />
sowohl im Orient als auch im Okzident gegen die einfallenden Araber zu kämpfen. Große Teile<br />
Süditaliens waren in die Hände der Araber gefallen, die mit ihren Raub zügen Städte und Land -<br />
schaften verwüstet hatten. Die Mönche sahen sich gezwungen, Sizilien und Kalabrien zu verlassen<br />
und suchten Zuflucht im Salento. Die Wohneinheiten, die gebildet wurden, waren oft Häuser oder<br />
Siedlungen, die in schützen den Höhlen angelegt wurden. Am häufigsten wurden die Siedlungen<br />
in der Gegend von Taranto angelegt, wo die Morphologie des Geländes mit ihren Schluch ten und<br />
großen Felsen die Schaffung der schützenden Dörfern begünstigte. Als Ergebnis dieser Einwande -<br />
rung entstanden in der Mitte des Salento – zwischen Otranto und Gallipoli – etwa vierzig Dörfer.<br />
Anfang des 11. Jahrhunderts begannen Überfälle der neuen Eindringlinge aus dem Norden<br />
Europas: die Normannen setzten in wenigen Jahrzehnten dem Byzantinischen Reich in Süditalien<br />
ein Ende, erreichten die Schaffung eines einheitlichen Staates sowie die Einführung des Feudalismus<br />
in dieser Region. Die Normannen begünstigten die katholi sche Geistlichkeit gegenüber der ortho -<br />
doxen, ließen aber das griechische Volk in Frieden leben. Es gab zwar keine religiösen Konflikte<br />
mit den orthodoxen Griechen in Süditalien, aber Anfang des 15. Jahr hunderts war das orthodoxe<br />
Mönchtum gänzlich verschwunden und durch Franziskaner- und Dominikanerklöster ersetzt.<br />
Nach dem Konzil von Trient 1563 wurde auch der griechisch-orthodoxe Klerus von<br />
katholischen Priestern ersetzt. Die griechisch-orthodoxe Gemeinde wurde dadurch gezwungen ihre<br />
Gottes dienste, Gebete und Liturgie auf Latein zu halten, – einer Sprache, deren sie nicht mächtig<br />
war. So redu zierte sich nach und nach der Anteil der Griechisch sprechenden Bewohner vor allem<br />
in jenen Dörfern, die am Ionischen Meer lagen.
28<br />
Im Jahr 1945 sprachen in Grecìa Salentina noch etwa 40.000 Bewohner in den Dörfern<br />
Calimera, Castrignano, Corigliano, Martano, Martignano, Sternatia und Zollino weiterhin fließend<br />
Griko. Die kalabrische Griko – Region besteht aus neun Dörfern in der schwer zugänglichen,<br />
bergreichen Region Bovesia und umfasst die Dörfer Bova Superiore, Roghudi, Gallicianò, Chorio<br />
di Roghudi und Bova Marina sowie vier Bezirke in der Stadt Reggio Calabria, aber die griechische<br />
Bevölkerungszahl ist deutlich kleiner als im Salento.<br />
Nach dem Zweiten Weltkrieg waren komplexe sozio-ökonomische Faktoren wie Radio und<br />
Fern sehen, Schulen und Zeitungen dafür verantwortlich, dass sich die Anzahl weiterhin schrittweise<br />
redu zierte. Heute ist der Anteil gering, denn Griko wird jetzt vor allem von den älteren Menschen<br />
gesprochen, und das auch nur in häuslicher Umgebung. In den letzten Jahren entwickelte sich aber<br />
ein erneutes Bewusstsein der Griko für ihre Herkunft, Geschichte, Traditionen und Sprache, die<br />
vor allem durch die Musik und die alten, traditionell überlieferten Lieder am Leben erhalten wird.<br />
Das italienische Parlament hat Griko als ethnische und sprachliche Minderheit anerkannt.<br />
Als Griko bezeichnet man nicht nur die griechisch sprachigen Bewohner des Salento und<br />
Kalabriens, sondern auch ihre Sprache. Die heute gesprochenen griechischen Dialekte unterscheiden<br />
sich von Dorf zu Dorf verflechten sich mit Wörtern des salentini schen oder kalabrischen Dialektes<br />
und schaffen so eine besondere Musikalität.<br />
Die Tradition der Griko-Musik weist grundsätz lich alle stilistischen, harmonischen und<br />
melodischen Merkmale der traditionellen Musik Süditaliens auf, enthält aber auch einige türkische<br />
und arabische Einflüsse.<br />
Man kann zwischen folgende musikalischen Hauptformen unterscheiden: Ninna nanna<br />
(Wiegen lied für das Neugeborene bzw. das Jesuskind), Matinata und Serenata (Ständchen für<br />
junge Verliebte), Stornello (für die kämpferische Heraus forderung unter Landsleuten), Moroloja<br />
(Trauer gesang zum letzten Geleit), Tarantella und Pizzica.<br />
Das Phänomen der Tarantella – der Musiktherapie zur Heilung des Spinnenbisses – ist im<br />
Grecia Salentina bis in unsere Zeit hinein präsent, und man unterscheidet hier drei verschiedene<br />
Formen der Tarantella.
29<br />
1. Die Pizzica Tarantella. Der seit dem Mittelalter schriftlich überlieferte Tanz ist ein individueller<br />
oder kollektiver Heilungstanz, der als einziges Heilmittel gegen den Tarantelbiss galt. Es ist nicht<br />
ausgeschlossen, dass die Tarantella auf archaische Riten zu Ehren der mythologischen Figur<br />
Arachne zurückgeht. Am 29. Juni – zum Festtag des heiliges Paulus – pilgerten die Kranken zur<br />
Kapelle im griechischen Dorfes Galatina, um die Tarantella auf dem Kirchplatz und in der Kapelle<br />
zu tanzen, und so verband sich archaischer Brauch mit christlichem.<br />
2. Die Pizzica de core (della gioia). Diesen Tanz tanzt man vor allem anlässlich von Volksfesten,<br />
Hochzeiten, Taufen und Familienfesten aller Art. Ursprünglich war es ein schneller Tanz für ein<br />
Pärchen, wird heute aber als Ausdruck der Freude, der Liebe, der Umwerbung und der Leiden schaft<br />
getanzt. Er wird heute nicht nur paarweise, sondern auch in Zweierreihen oder in Quadriglia getanzt.<br />
3. Die Pizzica scherma (danza dei coltelli). Dieser Tanz wird nachts zwischen dem 15. und<br />
16. August während des Festes für den Heiligen Rocco im Dorf Torrepaduli in der Provinz Lecce<br />
getanzt. Es ist ein Tanz unter zwei Männern, und früher tanzte man ihn mit wirklichen Messern in<br />
den Händen. Man zog die besten tamburello-Spieler heran, da der Tanz stundenlang andauerte –<br />
meist sogar die ganze lange Nacht hindurch. Heute sind die Messer durch die Finger ersetzt, wobei<br />
Zeige finger und Mittelfinger wie Waffen drohend wirken sollen. Die Bewegungen, Gestik und<br />
Mimik, Angriffe und Abwehrhaltungen entsprechen denen eines gewissen Ehrencodex. Dieser Tanz<br />
regelte die Auseinander setzungen und Schwierigkeiten der Hierarchie in der Welt der Zigeuner<br />
und Pferde händler.<br />
Fado<br />
Der Name stammt vom lateinischen Wort fatum (Schicksal oder göttlicher Wille). Der fado wird<br />
von einigen Forschern auf die mittelalterlichen Cantigas de amigo zurückgeführt. Als Cantiga de<br />
amigo bezeichnete man die Vertonung erotischer Lyrik, und die frühesten Aufzeichnungen stammen<br />
aus dem Jahre 1220. In den darauffolgenden 500 Jahren wurden über 1.300 Cantigas de amigo<br />
komponiert. Zahlreiche davon sind im Cancioneiro Colocci-Brancuti, der sich heute in der Biblioteca<br />
Nacional in Lissabon befindet, sowie im Cancioneiro da Vaticana zu finden. Beide Cancioneiros<br />
wurden auf Geheiß des italienischen Humanisten Angelo Colocci 1525 in Italien kopiert.
30<br />
Anfang des 19. Jahrhunderts erlebte der fado seine erste Hochblüte in Lissabon und Coimbra.<br />
Er wurde da hauptsächlich von Arbeitern und Matrosen aufgeführt, aber zu dieser Zeit nicht nur<br />
gesungen, sondern auch getanzt und vom Schlagwerk begleitet und enthielt Einflüsse afrikanischer<br />
Rhythmen. Auch die brasilianischen Liedformen lundum und modinha, die in Lissabon im<br />
18. Jahrhundert sehr beliebt waren, beeinflussten die Entwicklung des fado. Ende des 19. Jahr -<br />
hunderts nahm der Einfluss der afrikanischen Rhythmen ab, der Fado fand zu seiner heutigen<br />
Form: Ein Sänger oder eine Sängerin wird traditionell von der portugiesischen Gitarre und einer<br />
Fado gitarre begleitet. Die Lieder handeln meist von unglücklicher Liebe, sozialen Missständen,<br />
vergange nen Zeiten oder der Sehnsucht nach einer besseren Zukunft, und vor allem von der<br />
saudade. Der fado beinhaltet aber auch arabische Elemente mit seinen diversen Molltonarten,<br />
der vokalen Verzierungs kunst und speziellen Melodik.<br />
Der Auftritt und Kunstfertigkeit eines fadista wird in Lissabon traditionell mit Hände -<br />
klatschen, in Coimbra aber nicht durch Applaus, sondern durch lautes Räuspern gewürdigt.<br />
Christina Pluhar, Paris 2013
31<br />
Marcello Vitale
32<br />
Unsere Aufnahme in der Salle Byzantine im Palais de Béhague in Paris<br />
Musik kennt keine Grenzen.<br />
Selbst die Grenzen der Zeit scheinen sich aufzulösen.<br />
Wir wurden im Juni 2012 eingeladen, ein Konzert in der Salle Byzantine, die sich im Palais de<br />
Béhague in Paris befindet, zu spielen. Obwohl ich seit über zwanzig Jahren in Paris lebe, hatte ich<br />
bis zu diesem Zeitpunkt noch nie von diesem verzauberten, magi schem Ort gehört, an dem die Zeit<br />
stehen geblieben war.<br />
Die Salle Byzantine ist ein privates Theater, das sich Comtesse Martine de Béhague 1898<br />
in ihrem Pariser Palais errichten ließ. Die reiche Erbin – eine bekannte Kunstsammlerin, die auf<br />
ihrer Yacht die Welt umsegelte, um Kunstschätze zu sammeln – engagierte berühmte Künstler<br />
wie Adolphe Appia, Mariano Fortuny, Isadora Duncan, Charles-Marie Widor, Sarah Bernhardt,<br />
Marcel Proust, Auguste Rodin und Paul Valéry. Sie ließ Konzerte und Opern in ihrem Privattheater<br />
aufzuführen, Fauré dirigierte hier sein berühmtes Requiem, mehrere Opern von Wagner sowie<br />
Carmen von Bizet kamen bei ihr zur Aufführung.<br />
Da die Comtesse de Béhague kinderlos blieb, wurde nach ihrem Tod das Palais de Béhague<br />
mitsamt seinem zauberhaften Theater an den rumänischen Staat verkauft, der hier die rumänische<br />
Botschaft in Paris eingerichtete. Das Theater blieb zwischen 1939 und 2009 geschlossen und wurde<br />
erst kürz lich von klugen Mitarbeitern der rumänischen Botschaft für kulturelle Veranstaltungen<br />
wieder zum Leben erweckt.<br />
Als wir dieses wunderbare Theater zum ersten Mal besichtigten durften, wurden wir von<br />
Simona Radulescu von der rumänischen Botschaft in Empfang genommen, die uns eine ausführliche,<br />
hochinteressante Privatführung durch das Palais zukommen ließ.<br />
Ich war wie verzaubert von diesem wunderbaren Ort, der, abgesehen von einer besonders<br />
schönen Akustik und wundersam schönen Architektur, auch noch eine fast magisch anmutende<br />
Energie und positive Ausstrahlung in sich birgt.<br />
Ich fragte Simona Radulescu, ob sich die rumäni sche Ambassade vorstellen könnte,<br />
L’Arpeggiata eine künstlerische Residenz in der Salle Byzantine zu gewähren, um uns zu
33<br />
ermöglichen, in diesem Raum unsere nächste CD aufzunehmen. Simona Radulescu war von meiner<br />
Idee äußerst angetan, unterstützte diese in ihrer liebenswerten Art und konnte einen Termin mit<br />
Madame Yvette Fulicea, Ministre Pléni potentaire, einrichten. Madame le Ministre war eben falls<br />
von der Idee begeistert, und so wurde alsbald ein Aufnahmetermin für Mediterraneo gefunden.<br />
Der Salle Byzantine ist von der hektischen Pariser Außenwelt völlig abgeschieden. Man kann<br />
von der bewegten Straße aus nicht erahnen, welch ungeahnter Schatz sich hinter den hohen, grauen<br />
Mauern ver birgt. Um ins Theater zu gelangen, muss man erst ehrfürchtig an der Pforte der rumäni -<br />
schen Ambas sade klopfen, dem rumänischen Pförtner seinen Reisepass aushändigen, um danach das<br />
wunder schöne Palais zu durchqueren, das im 19. Jahr hundert vom berühmten Pariser Architekten<br />
Walter-André Destailleur aus den prächtigsten, wertvollsten Materialien kunstvoll errichtet wurde.<br />
Kostbarster Marmor in kunstfertiger Handarbeit, wertvolles Parkett, geschnitzte Holzvertäfelungen<br />
und eine imposante Treppe gesäumt von Kunst werken lassen den Eintretenden auf dem Weg ins<br />
Theater vor Ehrfurcht vor der allgegenwärtigen Schönheit immer stiller werden. Am Ende des<br />
langen Weges erreicht man eine kleine, völlig unscheinbar anmutende Tür, durch welche man die<br />
geheime Welt hinter dem Spiegelkabinett betritt: den Salle Byzantine.<br />
‚Un beau lieu dont on ne sait s’il est le théâtre ou l’église‘ kommentierte Robert de Montesquiou<br />
in Anbetracht des achteckigen, ehrwürdigen Raumes, und der gleiche Gedanke erfasste uns<br />
ebenfalls.<br />
Nach und nach trafen alle eingeladenen Künstler für die erste Probe ein, packten ihre Instru -<br />
mente aus und begannen diese zu stimmen. Ein Klangfest an verschiedenen Zupfinstrumenten<br />
erfüllte bald das geheime Zaubertheater. Der türkisches qanun konzertierte alsbald mit der griechi -<br />
schen lyra, das barocke Psalterion mit der portugiesischen Fado gitarre, das Cembalo mit dem saz,<br />
die Theorbe, die Barockharfe und der Zink dialogisierten mit der griechischen lavta.<br />
Einige der eingeladenen Musiker hatte ich vorher noch nie persönlich getroffen, wie die beiden<br />
Stars aus der Türkei, Aytaç Dog˘ an und I˙smail Tunçbilek. Da die beiden Musiker ausschließlich<br />
Türkisch sprachen, dessen ich leider nicht mächtig bin, war meine Sorge groß, dass wir Mühe haben<br />
würden, uns zu verständigen, doch diese war sofort verflogen, als wir den ersten Ton zusammen<br />
spielten. Ein freudiges Erkennen des Anderen stellte sich mit dem ersten Ton ein und ermöglichte<br />
uns eine nonverbale Kommunikation, wie nur die Musik sie uns auf wunderbare Weise schenken
34<br />
kann. Wir verlebten unsere Woche in der Salle Byzantine im Klangrausch, völlig abgeschieden<br />
von der Außen welt, aufgehoben in der herrlichen Akustik und wundersamen Energie des Salle<br />
Byzantine. Die Zupfinstrumente aller Kulturen des Mittelmeerraumes von damals und heute<br />
plauderten friedlich und mühelos miteinander und erfüllten den Saal mit ihren warmen Klängen.<br />
Die Stimmen der großartigen Sängerinnen Mísia, Vincenzo Capezzuto, Raquel Andueza, Katerina<br />
Papadopoulou und Nuria Rial schmiegten sich uns an uns, umhüllten uns und inspirierten uns zu<br />
immer neuen Improvisationen.<br />
Wir erlebten unseren musikalischen Austausch als Fest, ganz im Zeichen der Toleranz und<br />
des Friedens. Die Außenwelt existierte in unserer Woche in der Salle Byzantine nicht. Es gab nur<br />
noch unsere Klänge und unsere Musik, die sich in der wunderbaren Akustik dieses Saales entfalten<br />
konnten. Der stille Saal und die großartige Akustik erlaubten uns, auf eine überaus konzentrierte<br />
und weltvergessene Weise miteinander zu kommunizieren. Unsere verschiede nen musikalischen<br />
Sprachen und Kulturen verbanden sich mühelos und bildeten eine neue Sprache.<br />
An diesem Ort war seit fast einem Jahrhundert die Zeit stehengeblieben. Aber die Magie, die<br />
Comtesse de Béhague mit diesem Raum geschaffen hatte, berührte unsere Musikerherzen zutiefst<br />
und verband uns mit ihrem Wunsch, einen Raum für die Träume der Künstler zu erschaffen.<br />
Christina Pluhar, Paris 2013
36<br />
1 Are mou rindineddha<br />
Aremu rindineddha<br />
plea talassa se guaddhi,<br />
ce aputte ste’ ce ftazzi,<br />
m’utto kalo cero.<br />
Vasta to petton aspro,<br />
mavre vasta tes ale<br />
stavri kulor de mare<br />
ce i kuta en’diu nifti.<br />
Kaimmeno mbro sti talassa<br />
evo se kanono;<br />
lio ngherni, lio kalei<br />
lio nghizzi to nero.<br />
Ma su tipo mu lei<br />
ja possa sse roto<br />
lio ngherni, lio kalei<br />
lio nghizzi to nero.<br />
2 Sem saber<br />
Sem saber<br />
porque te amei assim,<br />
porque chorei por mim,<br />
Sem saber<br />
com que punhais tu feres,<br />
magoas mais e queres,<br />
Sem saber<br />
onde é que estás, nem como,<br />
o que te traz sem rumo,<br />
Sem saber<br />
se tanto amor devora<br />
mais do que a dor que chora,<br />
Sem saber<br />
se vais mudar, se então<br />
podes voltar ou não,<br />
Sem saber<br />
se em mim mudou a vida,<br />
se em ti ficou perdida,<br />
Sem saber<br />
da solidão depois<br />
no coração dos dois,<br />
Sem saber<br />
quanto me dóis na voz,<br />
ou se há heróis em nós<br />
Who knows, little swallow<br />
Who knows, little swallow,<br />
from where you’ve flown,<br />
which seas you’ve crossed<br />
to arrive with the fair weather.<br />
You’ve a snowy breast,<br />
jet-black wings,<br />
a back that’s blue as the sea,<br />
and a long, forked tail.<br />
I walk along the shore<br />
and watch you<br />
as you soar and swoop<br />
to skim the waves.<br />
But not a word do you say to me,<br />
however much I ask you,<br />
as you soar and swoop<br />
to skim the waves.<br />
Not knowing<br />
Not knowing<br />
why I love you so,<br />
why I wept for myself,<br />
not knowing<br />
with what weapons you wound,<br />
wanting to twist the knife,<br />
not knowing<br />
where you are, or how,<br />
what it is that draws you on, directionless,<br />
not knowing<br />
whether so much love devours<br />
more than the pain that grieves,<br />
not knowing<br />
if you’re going to change, and so if<br />
you can come back or not,<br />
not knowing<br />
if my life has changed,<br />
if it’s been lost in you,<br />
not knowing<br />
anything about the loneliness<br />
since endured by both our hearts,<br />
not knowing<br />
how much you’re hurting my voice,<br />
or if there are heroes within us.<br />
Qui sait, petite hirondelle<br />
Qui sait, petite hirondelle,<br />
quelle mer tu as traversée<br />
et d’où tu nous arrives<br />
à la belle saison ?<br />
Ta poitrine est blanche<br />
et tes ailes sont noires,<br />
ton dos est couleur de mer<br />
et ta queue partagée en deux.<br />
Assis devant la mer,<br />
je te regarde évoluer :<br />
tu t’élèves, tu plonges,<br />
et ton aile effleure l’eau.<br />
Mais j’ai beau t’interroger,<br />
tu ne me dis rien ;<br />
tu t’élèves, tu plonges,<br />
et ton aile effleure l’eau.<br />
Sans savoir<br />
Sans savoir<br />
pourquoi je t’aimai ainsi,<br />
pourquoi je pleurai sur moi-même,<br />
sans savoir<br />
avec quels poignards tu blesses,<br />
retournant la lame dans la plaie,<br />
sans savoir<br />
où tu es, ni comment,<br />
ni ce qui sans but te guide,<br />
sans savoir<br />
si tant d’amour dévore<br />
plus que la douleur qui pleure,<br />
sans savoir<br />
si tu vas changer, et donc<br />
si tu peux revenir ou non,<br />
sans savoir<br />
si en moi la vie a changé,<br />
si en toi elle s’est perdue,<br />
sans savoir<br />
rien de la solitude qui depuis<br />
endolorit nos deux cœurs,<br />
sans savoir<br />
combien tu meurtris ma voix,<br />
ou s’il y a des héros en nous.<br />
Wer weiß, kleine Schwalbe<br />
Wer weiß, kleine Schwalbe,<br />
woher du kommst?<br />
Welche Meere hast du überquert,<br />
um mit dem schönen Wetter hier zu sein?<br />
Deine Brust ist weiß,<br />
deine Flügel sind schwarz,<br />
dein Rücken hat die Farbe der See,<br />
und dein langer Schwanz ist gespalten.<br />
Ich spaziere am Ufer des Meeres<br />
und schaue immer nach dir hin;<br />
du schwingst dich empor, stürzt herab<br />
und leicht berührt dein Flügel die Welle.<br />
Aber du bleibst stumm,<br />
was auch immer ich dich frage;<br />
du schwingst dich empor, stürzt herab<br />
und leicht berührt dein Flügel die Welle.<br />
Ich weiß nicht<br />
Ich weiß nicht,<br />
warum ich dich so liebe,<br />
warum ich so um mich selbst weine.<br />
Ich weiß nicht,<br />
mit welchen Waffen du zustößt,<br />
wenn du das Messer herumdrehen willst.<br />
Ich weiß nicht,<br />
wo du bist, wie es dir geht,<br />
was dich antreibt, ohne Ziel.<br />
Ich weiß nicht,<br />
ob so viel Liebe mehr zerstört<br />
als der Schmerz, der trauert.<br />
Ich weiß nicht,<br />
ob du dich ändern wirst, und ob du<br />
zurückkommen kannst oder nicht.<br />
Ich weiß nicht,<br />
ob mein Leben sich verändert hat,<br />
ob es in dir verloren ist.<br />
Ich weiß nichts<br />
von der Einsamkeit,<br />
die unsere Herzen seither erduldet haben.<br />
Ich weiß nicht,<br />
wie sehr du meine Stimme verletzt<br />
oder ob da Helden in uns sind.
37<br />
4 Tres sirenas<br />
Chell’ cò mare te rice,<br />
te l’ha sapè arricurdà,<br />
e a ’stu puort ce turnarrai.<br />
Tis thalassas ta kymata,<br />
erhonde ena-ena,<br />
san ta dhika mou vasana.<br />
Cuan grande es el mar y las arenas,<br />
tan grandes son mis ansias y mis penas,<br />
que no basta mi dicha a defenderlas.<br />
6 Pizzica di San Vito<br />
Non c’era da vinì, non c’era da vinì,<br />
non c’era da vinì e so’ vinutu,<br />
so’ li sospiri tua, so’ li sospiri tua,<br />
so’ li sospiri tua, m’hannu chiamatu.<br />
Ah uellì, mu lu vecu ti vinì,<br />
mu lu vecu ti nchianà,<br />
mi ta la manu e si ni va.<br />
Ah uellì, mu lu vecu ti vinì<br />
mu lu vecu ti nchianà,<br />
mi ta la manu e si ni va.<br />
Sì chiù bella tu, e sì chiù bella,<br />
e sì chiù bella tu ti na cirasa,<br />
iata all’amori tua, iata all’amori tua,<br />
iata all’amori tua quannu ti vasa.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
la pacchianella mea<br />
quannu chiamu ata vinì.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
la pacchianella mea<br />
quannu chiamu ata vinì.<br />
Ti li capelli tua, ti li capelli,<br />
ti li capelli tua so nnamuratu,<br />
li vecu ti vulà, li vecu ti vulà,<br />
li vecu ti vulà ntallu vientu.<br />
Occhi cu occhi,<br />
cu deggi perdi l’occhi,<br />
a ci tici mali nuestru scatta lu cori.<br />
Occhi cu occhi,<br />
cu deggi perdi l’occhi,<br />
a ci tici mali nuestru scatta lu cori.<br />
Ti lu ritornu a dì, ti lu ritornu,<br />
ti lu ritornu a dì pi n’ata fiata,<br />
alla cumpagnia va, a Santu Vitu va,<br />
alla cumpagnia va sta sirinata.<br />
Three sirens<br />
You must remember<br />
what the sea tells you,<br />
then will you come back to this port.<br />
The sea’s waves come<br />
one after the other<br />
like my own woes.<br />
How huge are the sea and its shores,<br />
so great are my sorrows and troubles<br />
that my joy is not enough to counter them.<br />
St Vitus Dance<br />
I shouldn’t have come, I shouldn’t have come,<br />
I shouldn’t have come and yet I’m here.<br />
it was your sighing, your sighing,<br />
it was your sighing that called me here.<br />
Ah uellì, now I see him on his way,<br />
now I see him leaving,<br />
he takes my hand and is on his way.<br />
Ah uellì, now I see him on his way,<br />
now I see him leaving,<br />
he takes my hand and is on his way.<br />
You are lovelier, you are lovelier,<br />
you are lovelier than a cherry,<br />
blessed is your love, blessed is your love,<br />
blessed is your love when he kisses you.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
when I call my girl<br />
she has to come.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
when I call my girl<br />
she has to come.<br />
I’ve fallen in love with your hair,<br />
with your hair, with your hair,<br />
I see it fly, I see it fly,<br />
I see it fly in the wind.<br />
An eye for an eye,<br />
let anyone who speaks ill of us<br />
lose his eyes and have his heart broken.<br />
An eye for an eye,<br />
let anyone who speaks ill of us<br />
lose his eyes and have his heart broken.<br />
I’ll tell you again, I’ll tell you,<br />
I’ll tell you again and again,<br />
go to the party, go to St Vitus,<br />
go to the party this evening.<br />
Trois sirènes<br />
Ce que te dit la mer,<br />
tu dois le garder en mémoire,<br />
ainsi tu reviendras en ce port.<br />
Les vagues de la mer<br />
se suivent une à une<br />
comme mes propres souffrances.<br />
Aussi grands que la mer et ses plages<br />
sont mes chagrins et mes peines, si grands<br />
que ma joie ne suffit pas à les refouler.<br />
Danse de saint Guy<br />
Je n’aurais pas dû venir<br />
et pourtant je suis ici.<br />
Ce sont tes soupirs<br />
qui m’ont appelé.<br />
Ah uellì, maintenant je le vois venir,<br />
maintenant je le vois monter,<br />
il me donne la main et s’en va.<br />
Ah uellì, maintenant je le vois venir,<br />
maintenant je le vois monter,<br />
il me donne la main et s’en va.<br />
Tu es plus belle,<br />
plus belle qu’une cerise,<br />
bienheureux ton amoureux<br />
quand il t’embrasse.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
quand j’appelle ma belle,<br />
elle doit venir.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
quand j’appelle ma belle,<br />
elle doit venir.<br />
Je suis tombé amoureux,<br />
amoureux de tes cheveux,<br />
je les vois voler,<br />
voler dans le vent.<br />
Œil pour œil,<br />
que celui qui médit de nous<br />
perde la vue et que son cœur se brise.<br />
Œil pour œil,<br />
que celui qui médit de nous<br />
perde la vue et que son cœur se brise.<br />
Je te le répète<br />
encore une fois,<br />
va à la fête, va à Saint-Guy,<br />
va à la fête ce soir.<br />
Drei Sirenen<br />
Du musst dich daran erinnern,<br />
was die See dir erzählt, dann wirst du wieder<br />
in diesen Hafen zurückkehren.<br />
Die Wellen des Meeres kommen<br />
eine nach der anderen,<br />
wie meine eigenen Sorgen.<br />
Wie groß ist das Meer und seine Gestade,<br />
wie groß sind meine Sorgen und Nöte,<br />
dass meine Freude nicht groß genug ist,<br />
sich ihrer zu erwehren.<br />
Der Tanz von San Vito<br />
Ich hätte nicht kommen sollen,<br />
ich hätte nicht kommen sollen und doch bin ich hier.<br />
Es war dein Seufzen, dein Seufzen,<br />
es war dein Seufzen, das mich hierher rief.<br />
Ach, uellì, nun sehe ich ihn auf seinem Weg,<br />
ich sehe ihn, wie er Abschied nimmt,<br />
er nimmt meine Hand und macht sich auf den Weg.<br />
Ach, uellì, ich sehe ihn auf seinem Weg,<br />
ich sehe ihn, wie er Abschied nimmt,<br />
er nimmt meine Hand und macht sich auf den Weg.<br />
Du bist schöner, du bist schöner,<br />
du bist schöner als eine Kirsche,<br />
gesegnet ist deine Liebe, gesegnet ist deine Liebe,<br />
gesegnet ist deine Liebe, wenn er dich küsst.<br />
Ach, uellì uellì uellà,<br />
wenn ich mein Mädchen rufe,<br />
muss es kommen.<br />
Ach, uellì uellì uellà,<br />
wenn ich mein Mädchen rufe,<br />
muss es kommen.<br />
Ich habe mich in dein Haar verliebt,<br />
in dein Haar, in dein Haar,<br />
ich sehe es fliegen, sehe es fliegen,<br />
ich sehe es im Wind fliegen.<br />
Auge um Auge,<br />
wenn die Leute schlecht von uns sprechen,<br />
sollen sie ihre Augen verlieren und ihr Herz soll brechen.<br />
Auge um Auge,<br />
wenn die Leute schlecht von uns sprechen,<br />
sollen sie ihre Augen verlieren und ihr Herz soll brechen.<br />
Ich sage euch noch einmal, ich sage euch,<br />
ich sage es euch immer wieder,<br />
geht auf das Fest, geht nach San Vito,<br />
geht heute Abend auf das Fest.
38<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
n’ata vota statti bona,<br />
tu ti me no ti scurdà.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
n’ata vota statti bona,<br />
tu ti me no ti scurdà.<br />
7 Amygdalaki tsakisa<br />
Hilia kalosorisate,<br />
fili mou aghapimeni<br />
parea mou haroumeni<br />
ke kalokardhismeni.<br />
Amyghdhalaki tsakisa<br />
ke mesa se zoghrafisa<br />
amyghdhalotsakismata,<br />
sou stelno heretismata.<br />
As traghoudhiso ki as haro,<br />
tou hronou pios to xeri,<br />
an tha pethano i tha zo,<br />
i tha ’me s’ alla meri.<br />
Amyghdhalaki tsakisa<br />
ke mesa se zoghrafisa<br />
amyghdhalotsakismata,<br />
sou stelno heretismata.<br />
8 La dama d’Aragó<br />
A Aragó hi ha una dama que és bonica com un sol.<br />
Té la cabellera rossa, li arriba fins als talons.<br />
Ai, amorosa Anna Maria, robadora de l’amor...<br />
Ai, de l’amor...<br />
Sa mare la pentinava amb una pinteta d’or.<br />
Sa tia els hi esclaria els cabells, de dos en dos.<br />
Ai, amorosa Anna Maria, robadora de l’amor...<br />
Ai, de l’amor...<br />
Cada cabell una perla, cada perla un anell d’or.<br />
Cada anell d’or una cinta que li volta tot el cos.<br />
Ai, amorosa Anna Maria, robadora de l’amor...<br />
Ai, de l’amor...<br />
Sa germana més petita li baixava el lligador;<br />
el lligador que li baixa és un floc de molts colors.<br />
Ai, amorosa Anna Maria, robadora de l’amor...<br />
Ai, de l’amor...<br />
Son germà se la mirava amb un ull tot amorós.<br />
No fóssim germans, Maria, mos casaríem tos dos.<br />
Ai, amorosa Anna Maria, robadora de l’amor...<br />
Ai, de l’amor...<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
be well again<br />
but don’t forget me.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
be well again<br />
but don’t forget me.<br />
I cracked a little almond<br />
I welcome you,<br />
my dear friends,<br />
happy and<br />
cheerful company.<br />
I cracked an almond,<br />
I painted your picture,<br />
broken almond,<br />
I send you my compliments.<br />
I shall sing and be merry,<br />
who knows what next year will bring,<br />
whether I’ll be dead or alive,<br />
or somewhere else.<br />
I cracked an almond,<br />
I painted your picture,<br />
broken almond,<br />
I send you my compliments.<br />
The lady of Aragon<br />
In Aragon is a lady as fair as the sun.<br />
Her flaxen hair flows down to her feet.<br />
Ah, the lovely Anna Maria, thief of love...<br />
Ah, of love...<br />
Her mother was combing it with a golden comb,<br />
her aunt was braiding it, strand by strand.<br />
Ah, the lovely Anna Maria, thief of love...<br />
Ah, of love...<br />
Each hair a pearl, each pearl a golden ring,<br />
each golden ring a girdle that wraps around her body.<br />
Ah, the lovely Anna Maria, thief of love...<br />
Ah, of love...<br />
Her youngest sister untied her ribbon;<br />
the ribbon she unties is a bunch of many colours.<br />
Ah, the lovely Anna Maria, thief of love...<br />
Ah, of love...<br />
Her brother turned on her a loving gaze.<br />
Were we not brother and sister, Maria,<br />
the two of us would marry.<br />
Ah, the lovely Anna Maria, thief of love...<br />
Ah, of love...<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
divertis-toi encore<br />
et ne m’oublie pas.<br />
Ah uellì uellì uellà,<br />
divertis-toi encore<br />
et ne m’oublie pas.<br />
J’ai ouvert une amande<br />
Soyez les bienvenus,<br />
mes chers amis,<br />
joyeuse et allègre<br />
compagnie.<br />
J’ai ouvert une amande,<br />
j’y ai peint ton image,<br />
l’amande est brisée,<br />
je t’envoie mon salut.<br />
Je veux chanter et m’amuser,<br />
qui sait si l’année prochaine<br />
je serai mort ou vif<br />
ou si je serai loin d’ici.<br />
J’ai ouvert une amande,<br />
j’y ai peint ton image,<br />
l’amande est brisée,<br />
je t’envoie mon salut.<br />
La dame d’Aragon<br />
En Aragon il est une dame belle comme le soleil.<br />
Ses cheveux blonds lui tombent jusqu’aux talons.<br />
Ah, charmante Anna Maria, voleuse de l’amour...<br />
Ah, de l’amour...<br />
Sa mère la coiffait avec un peigne d’or,<br />
sa tante lui démêlait les cheveux, deux par deux.<br />
Ah, charmante Anna Maria, voleuse de l’amour...<br />
Ah, de l’amour...<br />
À chaque cheveu une perle,<br />
à chaque perle un anneau d’or,<br />
à chaque anneau d’or un ruban<br />
qui lui ceint tout le corps.<br />
Ah, charmante Anna Maria, voleuse de l’amour...<br />
Ah, de l’amour...<br />
Sa sœur cadette dénouait le ruban ;<br />
le ruban qu’elle dénoue est un bouquet multicolore.<br />
Ah, charmante Anna Maria, voleuse de l’amour...<br />
Ah, de l’amour...<br />
Son frère posait sur elle un regard amoureux.<br />
Si nous n’étions frère et sœur, Maria,<br />
nous nous marierions.<br />
Ah, charmante Anna Maria, voleuse de l’amour...<br />
Ah, de l’amour...<br />
Ach, uellì uellì uellà,<br />
möge es dir wieder gut gehen,<br />
doch vergiss mich nicht.<br />
Ach, uellì uellì uellà,<br />
möge es dir wieder gut gehen,<br />
doch vergiss mich nicht.<br />
Ich knackte ein Mandelchen<br />
Willkommen heiße ich euch,<br />
meine lieben Freunde,<br />
frohe und gutgelaunte<br />
Gesellschaft.<br />
Ich knackte ein Mandelchen,<br />
ich malte dein Bild,<br />
zerbrochene Mandel,<br />
ich sende dir Grüße.<br />
Ich werde singen und mich freuen,<br />
wer weiß, was nächstes Jahr ist,<br />
ob ich tot oder lebendig<br />
oder ob ich woanders bin.<br />
Ich knackte ein Mandelchen,<br />
ich malte dein Bild,<br />
zerbrochene Mandel,<br />
ich sende dir Grüße.<br />
Die Dame aus Aragonien<br />
In Aragonien gibt es eine Dame,<br />
die schön ist wie die Sonne.<br />
Ihr flachsblondes Haar fließt<br />
bis zu ihren Füßen herab.<br />
Ach, liebliche Anna Maria, Diebin der Liebe…<br />
Ach, der Liebe...<br />
Ihre Mutter kämmte es mit einem goldenen Kamm,<br />
ihre Tante flocht es, Strähne für Strähne.<br />
Ach, liebliche Anna Maria, Diebin der Liebe…<br />
Ach, der Liebe...<br />
Jedes Haar eine Perle, jede Perle ein goldener Ring,<br />
jeder goldene Ring ein Gürtel um ihren Körper.<br />
Ach, liebliche Anna Maria, Diebin der Liebe…<br />
Ach, der Liebe...<br />
Ihre jüngste Schwester löste die Schleife;<br />
die Schleife, die sie löst, ist ein vielfarbiger Strauß.<br />
Ach, liebliche Anna Maria, Diebin der Liebe…<br />
Ach, der Liebe...<br />
Ihr Bruder sah sie liebevoll an.<br />
Wären wir nicht Bruder und Schwester, Maria,<br />
würden wir beide heiraten.<br />
Ach, liebliche Anna Maria, Diebin der Liebe…<br />
Ach, der Liebe...
39<br />
9 Amor de mel, amor de fel<br />
Tenho um amor<br />
que não posso confessar...<br />
mas posso chorar<br />
Amor pecado, amor de amor,<br />
amor de mel, amor de flor,<br />
amor de fel, amor maior,<br />
amor amado!<br />
Tenho um amor<br />
amor de dor, amor maior,<br />
amor chorado em tom menor<br />
em tom menor, maior o Fado!<br />
Choro a chorar<br />
tornando maior o mar<br />
não posso deixar de amar<br />
o meu amor em pecado!<br />
Foi andorinha<br />
que chegou na Primavera,<br />
eu era quem era!<br />
Amor pecado, amor de amor,<br />
amor de mel, amor de flor,<br />
amor de fel, amor maior,<br />
amor amado!<br />
Tenho um amor<br />
amor de dor, amor maior,<br />
amor chorado em tom menor<br />
em tom menor, maior o Fado!<br />
Choro a chorar<br />
tornando maior o mar<br />
não posso deixar de amar<br />
o meu amor em pecado!<br />
Fado maior<br />
cantado em tom de menor<br />
chorando o amor de dor<br />
dor de um bem e mal amado!<br />
11 De Santanyí vaig partir<br />
De Santanyí vaig partir<br />
amb una fosca resolta<br />
i pel camí em varen dir:<br />
Andreu, na Roseta és morta.<br />
No sé si ho feien a posta<br />
o per dar-me més tristor.<br />
Uns em deien que era morta,<br />
altres que estava millor.<br />
A sweet love, a bitter love<br />
I have a love<br />
of which I cannot speak…<br />
But one for which I can weep.<br />
A sinful love, a love of love,<br />
a sweet love, a flowered love,<br />
a bitter love, a better love,<br />
a beloved love!<br />
I have a love,<br />
a painful love, a better love,<br />
a love I weep for in a minor key,<br />
in a minor key, the better the fado!<br />
I weep as I weep for it,<br />
adding to the sea’s depths.<br />
I can’t stop loving<br />
my shameful love!<br />
I was the swallow<br />
who arrived in spring,<br />
I was who I was!<br />
A sinful love, a love of love,<br />
a sweet love, a flowered love,<br />
a bitter love, a better love,<br />
a beloved love!<br />
I have a love,<br />
a painful love, a better love,<br />
a love I weep for in a minor key,<br />
in a minor key, the better the fado!<br />
I weep as I weep for it,<br />
adding to the sea’s depths.<br />
I can’t stop loving<br />
my shameful love!<br />
Fado is better<br />
sung in a minor key,<br />
weeping for a painful love,<br />
the pain of love good and bad!<br />
I left Santanyí<br />
I left Santanyí<br />
with sad resolution<br />
and along the way they told me:<br />
Andreu, Roseta is dead.<br />
I don’t know if they did it deliberately<br />
or to make me even sadder.<br />
Some told me she was dead,<br />
others that she was better.<br />
Amour de miel, amour de fiel<br />
J’ai un amour<br />
que je ne peux confesser<br />
mais que je peux pleurer.<br />
Amour péché, amour d’amour,<br />
amour de miel, amour de fleur,<br />
amour de fiel, amour majeur,<br />
amour aimé !<br />
J’ai un amour,<br />
amour de douleur, amour majeur,<br />
amour pleuré dans le ton mineur,<br />
dans le ton mineur, le fado est plus grand !<br />
Je pleure à en pleurer,<br />
agrandissant la mer.<br />
Je ne peux cesser d’aimer<br />
mon amour péché !<br />
Ce fut l’hirondelle<br />
qui vint au printemps,<br />
j’étais qui j’étais !<br />
Amour péché, amour d’amour,<br />
amour de miel, amour de fleur,<br />
amour de fiel, amour majeur,<br />
amour aimé !<br />
J’ai un amour,<br />
amour de douleur, amour majeur,<br />
amour pleuré dans le ton mineur,<br />
dans le ton mineur, le fado est plus grand !<br />
Je pleure de pleurer,<br />
agrandissant la mer.<br />
Je ne peux cesser d’aimer<br />
mon amour péché !<br />
Le fado est plus grand<br />
chanté dans le ton mineur,<br />
pleurant un amour de douleur,<br />
douleur d’un bien et mal aimé !<br />
Je quittai Santanyí<br />
Je quittai Santanyí<br />
avec une sombre résolution<br />
et en chemin ils me dirent :<br />
Andreu, Roseta est morte.<br />
Je ne sais s’ils en avaient fait le pari<br />
ou voulaient ajouter à ma tristesse.<br />
Les uns me dirent qu’elle était morte,<br />
les autres qu’elle allait mieux.<br />
Eine süße Liebe, eine bittere Liebe<br />
Ich fühle eine Liebe,<br />
von der ich nicht sprechen darf…<br />
Aber ich kann um sie weinen.<br />
Eine sündige Liebe, eine Liebe um der Liebe willen,<br />
eine süße Liebe, eine blühende Liebe,<br />
eine bittere Liebe, eine bessere Liebe,<br />
eine geliebte Liebe!<br />
Ich fühle eine Liebe,<br />
eine schmerzvolle Liebe, eine bessere Liebe,<br />
eine Liebe, um die ich in Moll weine,<br />
in Moll, damit der Fado besser klingt!<br />
Ich weine in meiner Trauer um sie,<br />
und meine Tränen machen das Meer noch tiefer.<br />
Ich kann nicht aufhören,<br />
meine sündige Liebe zu lieben!<br />
Ich war die Schwalbe,<br />
die im Frühling kam,<br />
ich war die, die ich war!<br />
Eine sündige Liebe, eine Liebe um der Liebe willen,<br />
eine süße Liebe, eine blühende Liebe,<br />
eine bittere Liebe, eine bessere Liebe,<br />
eine geliebte Liebe!<br />
Ich fühle eine Liebe,<br />
eine schmerzvolle Liebe, eine bessere Liebe,<br />
eine Liebe, um die ich in Moll weine,<br />
in Moll, damit der Fado besser klingt!<br />
Ich weine in meiner Trauer um sie,<br />
und meine Tränen machen das Meer noch tiefer.<br />
Ich kann nicht aufhören,<br />
meine sündige Liebe zu lieben!<br />
Der Fado ist besser,<br />
wenn man ihn in Moll singt,<br />
wenn man um eine leidvolle Liebe weint,<br />
den guten und schlechten Schmerz der Liebe!<br />
Ich verließ Santanyí<br />
Ich verließ Santanyí<br />
mit trauriger Entschlossenheit<br />
und ganz nebenbei erzählten sie mir:<br />
Andreu, Roseta ist tot.<br />
Ich weiß nicht, ob sie das absichtlich taten<br />
oder um mich noch trauriger zu machen.<br />
Einige sagten mir, sie sei tot,<br />
andere sagten, es ginge ihr besser.
40<br />
En el mercat me trobava<br />
quan tal nova em varen dar,<br />
que lo que més estimava<br />
estava per expirar.<br />
Amb la guitarra hi aní,<br />
pensant la divertiria.<br />
Roseta da’m alegria,<br />
tu ja no fas cas de mi.<br />
El més petit que hi havia<br />
no es podia consolar.<br />
Se’n va anar a la sepultura<br />
i començà a sospirar.<br />
Desperta’t, ànima mia,<br />
així Déu te do repòs.<br />
Jo ara me n’entraria<br />
a la sepultura amb vós.<br />
12 Rosa negra no meu peito<br />
À beira do teu destino<br />
pousei o meu coração<br />
perdeste-o pelo caminho<br />
ai a minha solidão<br />
Nasceu uma rosa negra<br />
junto ao muro do calvário<br />
abre quando a noite chega<br />
no meu peito solitário<br />
Revivendo o que me espera<br />
vou e venho desde sempre<br />
minha estrada de quimera<br />
à saudade sempre rente<br />
Neste palco iluminado<br />
bate meu coraçao perfeito<br />
hoje à noite canto o fado<br />
‘Rosa negra no meu peito’<br />
13 Thalassa lypisou<br />
Kleo ke varia stenazo<br />
ke ti thalassa kitazo<br />
ghia dhio matia zaharenia<br />
pou mou lipoune sta xena.<br />
Thalassa lypisou ligho pia ke mena<br />
fere to pouli mou apo ta xena.<br />
Thalassa farmakomeni,<br />
tin kardhia mou ehis kameni<br />
pires tin parighoria mou<br />
mes’ apo tin agalia mou.<br />
Thalassa lypisou ligho pia ke mena<br />
fere to pouli mou apo ta xena.<br />
I was in the market<br />
when they gave me the news,<br />
that the one I loved most<br />
was on the point of death.<br />
With my guitar I went there,<br />
thinking I’d make her smile.<br />
Roseta, make me happy,<br />
now you pay me no heed.<br />
The youngest one there<br />
was inconsolable.<br />
He went to her grave<br />
and began to sigh.<br />
Wake up, my love,<br />
from your God-given rest.<br />
Now I would enter<br />
the tomb with you.<br />
Black rose in my heart<br />
I laid down my heart<br />
on the shore of your destiny.<br />
You lost it along the way.<br />
Oh, the loneliness I feel…<br />
A black rose was born<br />
by the wall of the wayside cross.<br />
As night falls its bloom opens<br />
inside my lonely heart.<br />
Reliving what awaits me,<br />
I endlessly pace up and down<br />
the street of my imagination<br />
towards the nostalgia always nearby.<br />
Under the stage lights<br />
beats my brimming heart.<br />
Tonight I’ll sing the fado<br />
‘Black rose in my heart’.<br />
Take pity on me, sea<br />
I weep and moan,<br />
and gaze at the sea<br />
because of two sweet eyes<br />
in a foreign land, that I miss.<br />
Sea, finally take pity on me,<br />
bring my love back to me from foreign lands.<br />
Murky sea, you have<br />
seared my heart,<br />
you have torn my consolation<br />
from my arms.<br />
Sea, finally take pity on me,<br />
bring my love back to me from foreign lands.<br />
Je me trouvais au marché<br />
quand on me donna la nouvelle<br />
que ce que j’aimais le plus<br />
était sur le point d’expirer.<br />
Je m’y rendis avec ma guitare,<br />
espérant la divertir.<br />
Roseta, fais-moi plaisir,<br />
tu ne m’écoutes pas.<br />
Le plus jeune qui se trouvait là<br />
était inconsolable.<br />
Il se rendit sur sa tombe<br />
et se mit à pleurer.<br />
Réveille-toi, mon amour,<br />
du repos que Dieu t’a donné.<br />
Je suis prêt à entrer<br />
dans la tombe avec toi.<br />
Rose noire en mon cœur<br />
Au bord de ton destin<br />
j’ai déposé mon cœur.<br />
Tu l’as perdu en chemin.<br />
Hélas ! Ma solitude…<br />
Une rose noire a fleuri<br />
près du mur du calvaire.<br />
Elle s’ouvre quand vient la nuit<br />
dans mon cœur solitaire.<br />
Revivant ce qui m’attend,<br />
je vais et viens sans cesse<br />
dans la rue de ma chimère<br />
qui toujours côtoie la nostalgie.<br />
Sur cette scène illuminée<br />
mon cœur débordant palpite.<br />
Cette nuit je chante le fado<br />
« Rose noire en mon cœur ».<br />
Aie pitié de moi, ô mer<br />
Je pleure et soupire<br />
en regardant la mer,<br />
car deux tendres yeux m’ont quittée<br />
pour partir au loin.<br />
Ô mer, aie donc pitié de moi,<br />
fais que mon oiseau revienne de l’étranger.<br />
Mer empoisonnée,<br />
tu as brûlé mon cœur,<br />
tu m’as pris celui<br />
dont l’étreinte me consolait.<br />
Ô mer, aie donc pitié de moi,<br />
fais que mon oiseau revienne de l’étranger.<br />
Ich war auf dem Markt,<br />
als sie mir die Neuigkeit erzählten,<br />
dass sich jene, die ich am meisten liebte,<br />
an der Schwelle des Todes befände.<br />
Mit meiner Gitarre ging ich zu ihr<br />
und dachte, ich könne sie erfreuen.<br />
Roseta, mache mich glücklich,<br />
du achtest meiner nicht mehr.<br />
Der Jüngste dort<br />
war untröstlich.<br />
Er ging zu ihrem Grab<br />
und begann zu seufzen.<br />
Erwache, mein Liebling,<br />
aus deiner gottgegebenen Ruhe.<br />
Ich möchte mit dir<br />
ins Grab gehen.<br />
Schwarze Rose in meinem Herzen<br />
Ich legte mein Herz<br />
an den Rand deines Schicksals,<br />
und du verlorst es auf deinem Weg.<br />
Ach, die Einsamkeit, die ich fühle...<br />
Eine schwarze Rose wurde geboren<br />
an einer Mauer am Kreuzweg.<br />
Wenn die Nacht kommt, öffnet sich ihre Blüte<br />
in meinem einsamen Herzen.<br />
Ich erlebe erneut, was mich erwartet,<br />
ich streife endlos hin und her<br />
auf der Straße meiner Fantasie,<br />
der immer nahen Sehnsucht entgegen.<br />
Unter den Lichtern auf der Bühne<br />
schlägt mein übervolles Herz.<br />
Heute singe ich den Fado<br />
»Schwarze Rose in meinem Herzen«.<br />
Hab Mitleid mit mir, Meer<br />
Ich weine und stöhne<br />
und betrachte das Meer<br />
wegen zweier süßer Augen in der Fremde,<br />
die ich vermisse.<br />
Meer, hab endlich Mitleid mit mir,<br />
bring mir meinen Vogel aus der Fremde wieder.<br />
Trübes Meer, du hast<br />
mein Herz verbrannt,<br />
du hast mir meinen Trost<br />
aus den Armen gerissen.<br />
Meer, hab endlich Mitleid mit mir,<br />
bring mir meinen Vogel aus der Fremde wieder.
41<br />
14 Oriamu Pisulina<br />
Oriamu Pisulina ce kalanta<br />
kerumeni pu panta<br />
ipai jelonta<br />
kerumeni pu panta<br />
ipai jelonta n’inella.<br />
Emmiazzi tto ngarofeddhu sti kianta<br />
puddhai sti primavera<br />
ipai petonta<br />
pu ttai sti primavera<br />
pai petonta n’inella.<br />
Evò se kanò ndeka kronu panta<br />
ce ndeka kronu pai<br />
ipai jelonta<br />
ce ndeka kronu panta<br />
ipai jelonta n’inella.<br />
15 O Pajem<br />
Todas as noites um pagem<br />
com voz linda e maviosa<br />
ía render homenagem<br />
á Marquesinha formosa<br />
Mas numa noite de agoiro<br />
o Marquês fero e brutal<br />
naquela garganta de oiro<br />
mandou cravar um punhal<br />
E a Marquesa delirante<br />
de noite em seu varandim<br />
pobre louca alucinante<br />
chorando, cantava assim:<br />
Óh minha paixão querida<br />
meu amor, meu pagem belo<br />
foge sempre minha vida<br />
deste maldito castelo<br />
17 Agapimu fidela protini<br />
Sto korafaissu ’ssiànonna linari<br />
ce ’derlampise mesa sto chlorò.<br />
Sekundu motti skònnete o fengari<br />
atto krovàtti tu òrrio, pereftò.<br />
Tàrassa, ma so leo ma ti kardìa,<br />
ta poia pian ambrò ce a mmàddhia ’mpì.<br />
Agapi mou fidela protini<br />
puru ti nifta iss ’innu se toro.<br />
Ivo fsunnontas ’e se vrisko ’ci<br />
ce is ta mala klamata arcino.<br />
Oriamu Pisulina<br />
My sweet and pretty Pisulina,<br />
you always make fun of me<br />
and laugh at me.<br />
You always make fun of me<br />
and keep laughing at me.<br />
You’re like the sunflower<br />
or a little bird of spring,<br />
you fly away,<br />
like a bird of spring,<br />
you fly away.<br />
I’ve been watching you for ten years,<br />
and I’ve known you for eleven,<br />
but you laugh at me.<br />
I’ve been watching you for ten years,<br />
but you just laugh at me.<br />
The page<br />
Every night a young page<br />
with a sweet and tuneful voice<br />
would go to pay homage to<br />
the beautiful Marchioness.<br />
But one fateful night,<br />
the fierce and cruel Marquess<br />
plunged a dagger<br />
into that golden throat.<br />
And by night on her balcony,<br />
out of her mind the Marchioness,<br />
poor, hallucinating woman,<br />
would weep as she sang:<br />
Oh, my dear beloved,<br />
my love, my handsome page,<br />
flee for ever, my life,<br />
from this accursed castle.<br />
My true love<br />
In your fields I gathered flax,<br />
and it glowed in the greenery.<br />
It glowed so beautifully, like the rising moon<br />
when it rises up from out of its bed.<br />
I went on my way, but I tell you from my heart:<br />
my feet walked ahead, but my eyes turned back.<br />
My true, first love,<br />
at night I dream of you.<br />
When I waken, you are not there,<br />
and then I cry bitter tears.<br />
Oriamu Pisulina<br />
Ma belle et galante Pisulina,<br />
toujours tu te moques de moi,<br />
et tu ris de moi,<br />
toujours tu te moques de moi,<br />
et toujours tu ris de moi.<br />
Tu ressembles à un œillet<br />
ou un oiselet au printemps,<br />
tu passes à tire d’aile,<br />
comme un oiselet au printemps,<br />
tu passes à tire d’aile.<br />
Depuis dix ans je te regarde,<br />
depuis onze ans je te connais,<br />
et tu ris de moi,<br />
toujours tu te moques de moi,<br />
et toujours tu ris de moi.<br />
Le page<br />
Chaque nuit un jeune page<br />
à la voix tendre et suave<br />
allait rendre hommage<br />
à la belle marquise.<br />
Mais, par une nuit fatale,<br />
le marquis cruel et brutal<br />
plongea un poignard<br />
dans cette gorge d’or.<br />
Et la nuit sur son balcon,<br />
la marquise, en proie au délire,<br />
pauvre folle hallucinée,<br />
en larmes chantait ainsi :<br />
Oh, ma passion chérie,<br />
mon amour, mon beau page,<br />
fuis pour toujours, ma vie,<br />
loin de ce maudit château.<br />
Mon fidèle amour<br />
Sur tes champs je récoltais le lin<br />
et dans le vert passait une lumière.<br />
Cela brillait comme la lune naissante<br />
lorsqu’elle se lève de son lit.<br />
Je m’éloignais, mais crois ce que je te dis :<br />
si mes pas allaient de l’avant, je regardais en arrière.<br />
Mon fidèle premier amour,<br />
la nuit je rêve de toi.<br />
À mon réveil, tu n’es pas là<br />
et je me mets à pleurer.<br />
Schöne Pisulina<br />
Schöne und reizende Pisulina,<br />
du machst dich immer über mich lustig<br />
und du lachst mich aus;<br />
du machst dich über mich lustig<br />
und stets lachst du mich aus.<br />
Du bist wie eine Blume<br />
oder wie ein Vogel im Frühling,<br />
und du fliegst davon;<br />
wie ein Vogel im Frühling<br />
fliegst du davon.<br />
Seit zehn Jahren schaue ich nach dir,<br />
und ich kenne dich seit elf,<br />
aber du lachst mich aus;<br />
seit zehn Jahren schaue ich nach dir,<br />
aber stets lachst du mich aus.<br />
Der Page<br />
Jede Nacht sang ein junger Page<br />
mit süßer und klangvoller Stimme<br />
zum Lob und Preis<br />
der schönen Marquise.<br />
Doch in einer schicksalhaften Nacht<br />
stieß die böse, gemeine Marquise<br />
einen Dolch<br />
in diese goldene Kehle.<br />
Und des Nachts weinte die Marquise<br />
auf ihrem Balkon, wie von Sinnen;<br />
die arme, verwirrte Frau,<br />
sie klagte und sang:<br />
O mein Geliebter,<br />
meine Liebe, mein schöner Page,<br />
fliehe für immer, mein Leben,<br />
aus dieser verfluchten Burg.<br />
Meine treue Liebe<br />
Auf deinen Feldern sammelte ich Flachs,<br />
und es leuchtete im Grünen.<br />
Es leuchtete so schön wie der aufgehende Mond,<br />
wenn er sich aus seinem Bett erhebt.<br />
Ich ging fort, aber ich sage dir von Herzen:<br />
Meine Füße gingen vorwärts, doch ich blickte zurück.<br />
Meine treue erste Liebe,<br />
nachts träume ich von dir.<br />
Wenn ich aufwache, bist du nicht da,<br />
und dann weine ich sehr.
42<br />
18 Cantigas de portugueses<br />
Cantigas de portugueses<br />
são como barcos no mar<br />
vão de uma alma para outra<br />
com riscos de naufragar.<br />
Tenho um relógio parado<br />
por onde sempre me guio.<br />
O relógio é emprestado<br />
e tem as horas a fio.<br />
Tenho uma pena que escreve<br />
aquilo que eu sempre sinta.<br />
Se é mentira, escreve leve.<br />
Se é verdade, não tem tinta.<br />
Dias são dias, e noites<br />
são noites e não dormi...<br />
Os dias a te não ver<br />
as noites pensando em ti.<br />
Cantigas de portugueses<br />
são como barcos no mar<br />
vão de uma alma para outra<br />
com riscos de naufragar.<br />
19 Los delfines<br />
Si los delfines mueren de amores,<br />
triste de mí, ¿qué harán los hombres<br />
que tienen tiernos los corazones?<br />
Desde que me vi la mar afuera,<br />
alcé mis ojos, miré a mi tierra,<br />
pensando no volver más a ella.<br />
Mis penas son como ondas del mar,<br />
que unas se vienen y otras se van:<br />
de día y de noche guerra me dan.<br />
The songs of the Portuguese<br />
The songs of the Portuguese<br />
are like boats out at sea,<br />
sailing from one soul to another,<br />
at risk of foundering.<br />
I have a watch that’s stopped<br />
by which I’m always guided.<br />
The watch is borrowed<br />
and its hours pass uninterrupted.<br />
I have a quill that writes<br />
whatever I am feeling.<br />
If it’s a lie, it presses lightly,<br />
if it’s the truth, it has no ink.<br />
Days are days, and nights<br />
are nights and I haven’t slept…<br />
Days without seeing you,<br />
nights spent thinking of you.<br />
The songs of the Portuguese<br />
are like boats out at sea,<br />
sailing from one soul to another,<br />
at risk of foundering.<br />
Dolphins<br />
If dolphins can die of love,<br />
woe is me, what will happen<br />
to men with tender hearts?<br />
When I saw the sea outside,<br />
I lifted my gaze, looked at my homeland,<br />
thinking I should never return.<br />
Like the waves of the sea,<br />
my sorrows ebb and flow:<br />
day and night they wage war on me.<br />
Les chansons des Portugais<br />
Les chansons des Portugais<br />
sont tels des bateaux sur la mer,<br />
elles voguent d’une âme à l’autre,<br />
au risque de naufrager.<br />
J’ai une montre arrêtée<br />
dont je suis toujours les indications.<br />
C’est une montre empruntée<br />
dont les heures passent sans interruption.<br />
J’ai une plume qui écrit<br />
tout ce que je ressens.<br />
Est-ce mensonge, elle écrit à peine,<br />
est-ce vérité, elle n’a pas d’encre.<br />
Les jours sont des jours, les nuits<br />
sont des nuits, et je n’ai pas dormi...<br />
Les jours, de ne pas te voir,<br />
les nuits, à force de penser à toi.<br />
Les chansons des Portugais<br />
sont tels des bateaux sur la mer,<br />
elles voguent d’une âme à l’autre,<br />
au risque de naufrager.<br />
Dauphins<br />
Si les dauphins meurent d’amour,<br />
pauvre de moi, qu’en sera-t-il<br />
des hommes au cœur tendre ?<br />
Depuis que dehors j’ai vu la mer,<br />
j’ai levé les yeux, regardé mon pays,<br />
pensant ne plus jamais lui revenir.<br />
Comme les vagues de la mer,<br />
mes peines vont et viennent :<br />
jour et nuit elles me font la guerre.<br />
Die Lieder der Portugiesen<br />
Die Lieder der Portugiesen<br />
sind wie Boote auf dem Meer,<br />
sie segeln von einer Seele zur nächsten,<br />
stets den Schiffbruch vor Augen.<br />
Ich habe eine Uhr, die stehengeblieben ist,<br />
von der ich mich immer leiten lasse.<br />
Die Uhr ist geliehen,<br />
und ihre Stunden fließen ungestört dahin.<br />
Ich habe eine Feder,<br />
die alles schreibt, was ich fühle.<br />
Wenn es eine Lüge ist, schreibt sie leicht,<br />
ist es die Wahrheit, fehlt ihr die Tinte.<br />
Tage sind Tage und Nächte<br />
sind Nächte, und ich habe nicht geschlafen...<br />
Am Tag habe ich dich nicht gesehen,<br />
in der Nacht habe ich deiner gedacht.<br />
Die Lieder der Portugiesen<br />
sind wie Boote auf dem Meer,<br />
sie segeln von einer Seele zur nächsten,<br />
stets den Schiffbruch vor Augen.<br />
Die Delfine<br />
Wenn Delfine aus Liebe sterben können,<br />
weh mir, was wird dann<br />
mit empfindsamen Männern geschehen?<br />
Als ich das Meer dort draußen sah,<br />
hob ich meinen Blick, blickte auf meine Heimat,<br />
und dachte, ich würde nie mehr zurückkommen.<br />
Wie die Wellen des Meeres<br />
fließen meine Sorgen auf und ab:<br />
Tag und Nacht liegen sie im Krieg mit mir.
44<br />
Many thanks to<br />
S. Exc. M. Bogdan Mazuru<br />
Ambassadeur extraordinaire et plénipotentiaire<br />
de Roumanie en République française<br />
Mme Yvette Fulicea<br />
Ministre Plénipotentiaire,<br />
Ambassade de Roumanie en République française<br />
Simona Radulescu<br />
Directrice adjointe de l’Institut Culturel Roumain<br />
de Paris<br />
Madalina Tureatca<br />
Chargée de projets de l’Institut Culturel Roumain<br />
de Paris<br />
Paul Ally
45<br />
Recording: Institut Culturel Roumain de Paris,<br />
Salle Byzantine, Palais de Béhague, Paris, October 2012<br />
Sound engineer: Hugues Deschaux<br />
Digital editing: Mireille Faure<br />
Editing: Christina Pluhar<br />
Mixing & mastering: Hugues Deschaux<br />
Tracks 2, 9, 15, 18: copyright control<br />
All arrangements by Christina Pluhar published by<br />
International artists, editions & productions GmbH.<br />
Tracks 2, 9, 12, 15: texts reprinted by permission<br />
Design: Marc Ribes<br />
Cover images: shutterstock, valeria73, anmo<br />
Booklet photos C Eric Larrayadieu;<br />
C Marco Borggreve (p.5), C B Aragão, Mercè Rial (p.10)<br />
Text translations by texthouse<br />
Many thanks to:<br />
Paule Ryckembeusch<br />
Uwe Schmitz-Gielsdorf<br />
Fondation Orange<br />
P 2013 The copyright in this sound recording<br />
is owned by Christina Pluhar, under exclusive licence<br />
to <strong>EMI</strong> Records Ltd/Virgin <strong>Classics</strong><br />
C 2013 <strong>EMI</strong> Records Ltd/Virgin <strong>Classics</strong>