28,8 MB - Euskaltzaindia
28,8 MB - Euskaltzaindia 28,8 MB - Euskaltzaindia
JEAN-BAPTISTE ORPUSTAN gisa: Zalgizen buruan eta han, jainko zaharren «Parnason gainean», emaiten den «erramu-boneta». Azken-hitz Nola atera eskolastika zaharreko «paraleloetarik»? Uste dut hortik iragan behar dela, nahitez, bi idazle edo edergile elgarren ondoan edo aitzinean ezarri nahi badira. Baina ikusi dateke eztela lerrokatzean, paralelo ala ez, ikermen honen helburua, baizik eta bilatzean zer izan daitezkeen bi olerkari zaharretan dudarik gabe handienen arteko harreman eta loturak. Mende bat iraganik, hamaseigarrena, bere istripu, bortizkeria eta aldaketa guziekin, biziari, jendakiari, jakitateari esker, bada lokarri bat baino gehiago olerkari eta olerkaritza ezin ezberdinago bi hauen artean. Ezberdintasunak berak, ene iduriz, eztira oro ustegabekoak, baina zenbaitetan argiak eta ezagunak, erran nahi da Oihenartek berak nahi eta ezagun izan dituenak, bere gogo-argitasun zorrotzean. Eztut erran nahi ere, osotasun guzian, ez ere menturaz gehienean eta xeheki, aitzineko «olerkari jendetiarrak» duela mugatu («determinismo» hutsa lizateke) Oihenarten gogo poetikoa. Bi neurri sartzen dira, bakoitzaren jite berezia baztertuz, honen eragina ageri eta ezagunegia baita, literaturako edozein lanetan, eta bereziki Oihenartenean: aitzinekoen ezagutza eta ondorioa, nahi bada «tradizionea», eta hau Etxepareren euskal olerkiek, herriko iraganak eta biziak dute mugatzen, eta aro bateko gogo orokorrak, europatarrak. Bien arteko harian, hegian ikusten dut Oihenarten liburua. 466 [16]
OIHENARTEREN ERAGINA EGIATEGIRENGAN (Oihenarteren itzala Egiategiren obran) NONDIK NORAT Txomin PEILLEN euskaltzaina Denek ziozüe e'nizala zuberotarra, eta arrazuekin ezpeniz herri hontan sortü. Hanitxek ziozüe eztüdala egiazko xiberotar üskaraz idazten, hor ere arrazu dizüe. Eztait. Egün eüskalki hontan mintzatzen baniz, gure jeialdietan behin entzün dadin, gure aitzinekoen errespetüz egiten düt, ez orai entzüten dütüdan ükülkerier behatzez. Non eta noiz dago egiazko ziberotarra? Behin ene familiako frantzimant bat Maulen bazkaitan ari zen eta ondoan, berek sekülan deusereEuskaraz idatzi ez düenak, ari ziren, frantsesez prefosta eta goratik erraiten «il nous embête avec son basque,le vrai souletin, c'est le nôtre» pastoral idazle batez mintzo zirelarik. Arauz, züberotarrek ere entelegatü ko naüela uste düt, bardin ezpaniz egiazkoan mintzatzen. GURE AITZINEKOEN ETSENPLÜ EDERRAK Lehen, bederen, gure idazle arranoak goragotik hegaltaz ibilten ziren, hortakoz egün zer ispiritü zabala züen Tartas, Oihenart, Egiategi, Intxauspe, Lhande eta besteek, erakutsi nahi neizüeke, amorekatik eta jakin dezazüen Ziberotar zaharren arrenküra handi bat izan dela, beste eüskaldünek entelega detzen, eüskaldün güziek alkar entelega dezen,eüskara bat, eüskara bakotx bat egitez ta gure xokoko eüskaratik gorago hegaltatzez. Ene xedeak eman ondoan, ene haütüak ezarriz geroz, ene ikerbideak ikus ditzagün. Mintzatzeko emanik zaitan denbora llabürrarekin ene bürüari zedarria ezarri behar deitzot: eztütüt aipatüko,nahiz eüskararen erabilpenaren hobetzen zerbait egin düen, ez Tartas, ez Belapeyre, ez Oihenarte sobera, besteek geia hartü beitüe. Oihenarteren ondokoak eta orozgain Jüsef Egiategi, Oihenarteren ondokoetarik bat izan beita, ikusirenko dütügü. [1] 467
- Page 399 and 400: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 401 and 402: OIHENARTEN AMODIOZKO POESlEN AZTERK
- Page 403 and 404: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 405 and 406: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 407 and 408: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 409 and 410: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 411 and 412: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 413 and 414: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 415 and 416: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 417 and 418: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 419 and 420: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 421 and 422: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 423 and 424: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 425 and 426: Kopeta (Belar): Lepo: Matel, Ahutz:
- Page 427 and 428: Ugatz, Bulharr OIHENARTEN AMODIOZKO
- Page 429 and 430: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 431 and 432: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 433 and 434: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 435 and 436: BERNAT ETXEPARE 'TA ARNALDE OIHENAR
- Page 437 and 438: BERNAT ETXEPARE 'TA ARNALDE OIHENAR
- Page 439 and 440: BERNAT ETXEPARE TA ARNALDE OIHENART
- Page 441 and 442: BERNAT ETXEPARE 'TA ARNALDE OIHENAR
- Page 443 and 444: BERNAT ETXEPARE TA ARNALDE OIHENART
- Page 445 and 446: BERNAT ETXEPARE 'TA ARNALDE OIHENAR
- Page 447 and 448: BERNAT ETXEPARE 'TA ARNALDE OlHENAR
- Page 449: BERNAT ETXEPARE 'TA ARNALDE OIHENAR
- Page 453 and 454: OIHENARTEN ERAGINA EGIATEGIRENGAN
- Page 455 and 456: OIHENARTEREN ERAGINA EGIATEGIRENGAN
- Page 457 and 458: OIHENARTEREN ERAGINA EGIATEGIRENGAN
- Page 459 and 460: OIHENARTEREN ERAGINA EGIATEGIRENGAN
- Page 461 and 462: LAPURTARRAK OIHENARTEKIN HASERRE? P
- Page 463 and 464: LAPURTARRAK OIHENARTEKIN HASERRE? e
- Page 465 and 466: LAPURTARRAK OIHENARTEKIN HASERRE? B
- Page 467 and 468: LAPURTARRAK OIHENARTEKIN HASERRE? 1
- Page 469 and 470: LE LIVRE I DE LA NOTITIA UTRIUSQUE
- Page 471 and 472: LE LIVRE I DE LA NOTITIA UTRIUSQUE
- Page 473 and 474: LE LIVRE 1 DE LA NOTITIA UTRIUSQUE
- Page 475 and 476: LE LIVRE I DE LA NOTITIA UTRIUSQUE
- Page 477 and 478: LE LIVRE DE LA NOTITIA UTRIUSQUE VA
- Page 479 and 480: LE LIARE I DE LA NOTITIA UTRIUSQUE
- Page 481 and 482: A. D'OIHENART HISTORIEN: ASPECTS DE
- Page 483 and 484: A. D'OIHENART HISTORIEN. ASPECTS DE
- Page 485 and 486: A. D'OIHENART HISTORIEN: ASPECTS DE
- Page 487 and 488: A. D'OIHENART HISTORIEN: ASPECTS DE
- Page 489 and 490: A. D'OIHENART HISTORIEN: ASPECTS DE
- Page 491 and 492: A. D'OIHENART HISTORIEN: ASPECTS DE
- Page 493 and 494: UN APERÇU SUR UN HISTORIEN DU PAYS
- Page 495 and 496: UN APERCU SUR UN HISTORIEN DU PAYS
- Page 497 and 498: UN APERCU SUR UN HISTORIEN DU PAYS
- Page 499 and 500: UN APERCU SUR UN HISTORIEN DU PAYS
OIHENARTEREN ERAGINA EGIATEGIRENGAN<br />
(Oihenarteren itzala Egiategiren obran)<br />
NONDIK NORAT<br />
Txomin PEILLEN<br />
euskaltzaina<br />
Denek ziozüe e'nizala zuberotarra, eta arrazuekin ezpeniz herri hontan<br />
sortü. Hanitxek ziozüe eztüdala egiazko xiberotar üskaraz idazten, hor ere<br />
arrazu dizüe. Eztait. Egün eüskalki hontan mintzatzen baniz, gure jeialdietan<br />
behin entzün dadin, gure aitzinekoen errespetüz egiten düt, ez orai entzüten<br />
dütüdan ükülkerier behatzez. Non eta noiz dago egiazko ziberotarra? Behin<br />
ene familiako frantzimant bat Maulen bazkaitan ari zen eta ondoan, berek<br />
sekülan deusereEuskaraz idatzi ez düenak, ari ziren, frantsesez prefosta eta<br />
goratik erraiten «il nous embête avec son basque,le vrai souletin, c'est le<br />
nôtre» pastoral idazle batez mintzo zirelarik. Arauz, züberotarrek ere entelegatü<br />
ko naüela uste düt, bardin ezpaniz egiazkoan mintzatzen.<br />
GURE AITZINEKOEN ETSENPLÜ EDERRAK<br />
Lehen, bederen, gure idazle arranoak goragotik hegaltaz ibilten ziren,<br />
hortakoz egün zer ispiritü zabala züen Tartas, Oihenart, Egiategi, Intxauspe,<br />
Lhande eta besteek, erakutsi nahi neizüeke, amorekatik eta jakin dezazüen<br />
Ziberotar zaharren arrenküra handi bat izan dela, beste eüskaldünek entelega<br />
detzen, eüskaldün güziek alkar entelega dezen,eüskara bat, eüskara bakotx bat<br />
egitez ta gure xokoko eüskaratik gorago hegaltatzez.<br />
Ene xedeak eman ondoan, ene haütüak ezarriz geroz, ene ikerbideak ikus<br />
ditzagün. Mintzatzeko emanik zaitan denbora llabürrarekin ene bürüari zedarria<br />
ezarri behar deitzot: eztütüt aipatüko,nahiz eüskararen erabilpenaren hobetzen<br />
zerbait egin düen, ez Tartas, ez Belapeyre, ez Oihenarte sobera, besteek geia<br />
hartü beitüe. Oihenarteren ondokoak eta orozgain Jüsef Egiategi, Oihenarteren<br />
ondokoetarik bat izan beita, ikusirenko dütügü.<br />
[1]<br />
467