28,8 MB - Euskaltzaindia
Share Embed Flag
Download ePaper

28,8 MB - Euskaltzaindia

28,8 MB - Euskaltzaindia 28,8 MB - Euskaltzaindia

euskaltzaindia.net
from euskaltzaindia.net More from this publisher
18.05.2013 Views

JEAN-BAPTISTE ORPUSTAN gisa: Zalgizen buruan eta han, jainko zaharren «Parnason gainean», emaiten den «erramu-boneta». Azken-hitz Nola atera eskolastika zaharreko «paraleloetarik»? Uste dut hortik iragan behar dela, nahitez, bi idazle edo edergile elgarren ondoan edo aitzinean ezarri nahi badira. Baina ikusi dateke eztela lerrokatzean, paralelo ala ez, ikermen honen helburua, baizik eta bilatzean zer izan daitezkeen bi olerkari zaharretan dudarik gabe handienen arteko harreman eta loturak. Mende bat iraganik, hamaseigarrena, bere istripu, bortizkeria eta aldaketa guziekin, biziari, jendakiari, jakitateari esker, bada lokarri bat baino gehiago olerkari eta olerkaritza ezin ezberdinago bi hauen artean. Ezberdintasunak berak, ene iduriz, eztira oro ustegabekoak, baina zenbaitetan argiak eta ezagunak, erran nahi da Oihenartek berak nahi eta ezagun izan dituenak, bere gogo-argitasun zorrotzean. Eztut erran nahi ere, osotasun guzian, ez ere menturaz gehienean eta xeheki, aitzineko «olerkari jendetiarrak» duela mugatu («determinismo» hutsa lizateke) Oihenarten gogo poetikoa. Bi neurri sartzen dira, bakoitzaren jite berezia baztertuz, honen eragina ageri eta ezagunegia baita, literaturako edozein lanetan, eta bereziki Oihenartenean: aitzinekoen ezagutza eta ondorioa, nahi bada «tradizionea», eta hau Etxepareren euskal olerkiek, herriko iraganak eta biziak dute mugatzen, eta aro bateko gogo orokorrak, europatarrak. Bien arteko harian, hegian ikusten dut Oihenarten liburua. 466 [16]

OIHENARTEREN ERAGINA EGIATEGIRENGAN (Oihenarteren itzala Egiategiren obran) NONDIK NORAT Txomin PEILLEN euskaltzaina Denek ziozüe e'nizala zuberotarra, eta arrazuekin ezpeniz herri hontan sortü. Hanitxek ziozüe eztüdala egiazko xiberotar üskaraz idazten, hor ere arrazu dizüe. Eztait. Egün eüskalki hontan mintzatzen baniz, gure jeialdietan behin entzün dadin, gure aitzinekoen errespetüz egiten düt, ez orai entzüten dütüdan ükülkerier behatzez. Non eta noiz dago egiazko ziberotarra? Behin ene familiako frantzimant bat Maulen bazkaitan ari zen eta ondoan, berek sekülan deusereEuskaraz idatzi ez düenak, ari ziren, frantsesez prefosta eta goratik erraiten «il nous embête avec son basque,le vrai souletin, c'est le nôtre» pastoral idazle batez mintzo zirelarik. Arauz, züberotarrek ere entelegatü ko naüela uste düt, bardin ezpaniz egiazkoan mintzatzen. GURE AITZINEKOEN ETSENPLÜ EDERRAK Lehen, bederen, gure idazle arranoak goragotik hegaltaz ibilten ziren, hortakoz egün zer ispiritü zabala züen Tartas, Oihenart, Egiategi, Intxauspe, Lhande eta besteek, erakutsi nahi neizüeke, amorekatik eta jakin dezazüen Ziberotar zaharren arrenküra handi bat izan dela, beste eüskaldünek entelega detzen, eüskaldün güziek alkar entelega dezen,eüskara bat, eüskara bakotx bat egitez ta gure xokoko eüskaratik gorago hegaltatzez. Ene xedeak eman ondoan, ene haütüak ezarriz geroz, ene ikerbideak ikus ditzagün. Mintzatzeko emanik zaitan denbora llabürrarekin ene bürüari zedarria ezarri behar deitzot: eztütüt aipatüko,nahiz eüskararen erabilpenaren hobetzen zerbait egin düen, ez Tartas, ez Belapeyre, ez Oihenarte sobera, besteek geia hartü beitüe. Oihenarteren ondokoak eta orozgain Jüsef Egiategi, Oihenarteren ondokoetarik bat izan beita, ikusirenko dütügü. [1] 467

JEAN-BAPTISTE ORPUSTAN<br />

gisa: Zalgizen buruan eta han, jainko zaharren «Parnason gainean», emaiten<br />

den «erramu-boneta».<br />

Azken-hitz<br />

Nola atera eskolastika zaharreko «paraleloetarik»? Uste dut hortik iragan<br />

behar dela, nahitez, bi idazle edo edergile elgarren ondoan edo aitzinean ezarri<br />

nahi badira. Baina ikusi dateke eztela lerrokatzean, paralelo ala ez, ikermen<br />

honen helburua, baizik eta bilatzean zer izan daitezkeen bi olerkari zaharretan<br />

dudarik gabe handienen arteko harreman eta loturak. Mende bat iraganik,<br />

hamaseigarrena, bere istripu, bortizkeria eta aldaketa guziekin, biziari, jendakiari,<br />

jakitateari esker, bada lokarri bat baino gehiago olerkari eta olerkaritza ezin<br />

ezberdinago bi hauen artean. Ezberdintasunak berak, ene iduriz, eztira oro<br />

ustegabekoak, baina zenbaitetan argiak eta ezagunak, erran nahi da Oihenartek<br />

berak nahi eta ezagun izan dituenak, bere gogo-argitasun zorrotzean.<br />

Eztut erran nahi ere, osotasun guzian, ez ere menturaz gehienean eta<br />

xeheki, aitzineko «olerkari jendetiarrak» duela mugatu («determinismo» hutsa<br />

lizateke) Oihenarten gogo poetikoa. Bi neurri sartzen dira, bakoitzaren jite<br />

berezia baztertuz, honen eragina ageri eta ezagunegia baita, literaturako edozein<br />

lanetan, eta bereziki Oihenartenean: aitzinekoen ezagutza eta ondorioa, nahi<br />

bada «tradizionea», eta hau Etxepareren euskal olerkiek, herriko iraganak eta<br />

biziak dute mugatzen, eta aro bateko gogo orokorrak, europatarrak. Bien<br />

arteko harian, hegian ikusten dut Oihenarten liburua.<br />

466 [16]

logo

Produits

Ressources

Entreprises

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!