28,8 MB - Euskaltzaindia

JEAN-BAPTISTE ORPUSTAN
lehenbizikoa, pizuena dudarik gabe erlisioneko, bertze zenbait ttipitzen (erhaite,
ohaidekaritza, ohointza, gezur). Oroitarazten dauzku Axularrek zabaltzeko
hautatu zituen zazpietarik hiru bekatu kapitalak, gogo bakotxak balu bezala
bere baitako ikuspegi bat erlisioneko eginbideari buruz. Eta berdin ere Leizarragak,
kalbinismoen molde bipilean Jainkoa bera mintzaraziz («ministre de la
parole de Dieu» zen), lehen manemenduaren hastapena emanik labur-laburra
(«Eztuc ukanen niçaz berce laincoric ene aitzinean»), orrialde erdi batetara
zabaltzen duenean gero Oihenartek aipatzen zuen Iainkoaizuna, protestantek
hain hastio zituzten elizako irudietara hedatuz («Eztraucac eure buruari imagina
ebaquiric eguinen, ez irudiric batre ceruän garayan diren gaucenic...»).
Kontra-erreformako izpiritua erakusten du menturaz Oihenartek emaiten
dituelarik berehala ere, eta Hamarkuna-ri loturik iduriz gakotxa batez (ikus
gorago), zortziko berean, baina laburrago (14 neurtitz), Elizaren manüak. Eta
hortan gelditzen du «doktrina» bera, beharrenean eta oinarrian. Otoitzetaz
(Les Essais, XVI, «Des prières») idatzi zuen entseguan, Montaignek (eta oroit
gaiten Bordeleko auzapez aipatua Oihenart sortu zen urte berean hil zela),
bere katolikotasun zintzoan, haren gostuz debozionea eta erlisionea sobera
erakusgarri eta ikusgarri bilakatuak ziren aroan, zion otoitz bakar batez
baliatzen zela: «le patenostre (...) C'est l'unique priere de quoy je me sers par
tout, et la repete au lieu d'en changer».
Gaineratekoetan, osoki XVII-garreneko moldean, Etxeberriren Noelak eta
bertze lekuko, ohargarrienik Eguberri -koplak dira, utzi duen olerki luzeena
(168 neurtitz). Uste dut hemen dela Oihenartek Etxepareren Iudicio generala
eta «Andre dona Mariari» dagien Oracionia-ren lekua hartzen duen olerkia.
Mariaren erlisionea aitzinatu zen Erdi Aroan, diote zenbaitek, amodio kortesak
emazte maitatua sobera goratzen zuelakotz. Eztu Oihenartek holako erlisione
sendimendukoia: xoila, jendetarra, gizatarra izaitekotz, hau baita, Jainkoaren
gizontasuna, ederkienik erakusten duena, egin duen bertsu molde landuenean
(seieko ezberdina, lau silabako neurtitzak dituen bakarra: 8-4-7-8-4-7, bi errima
jarraiki eta lau besarkatu):
«Hanxe guizon -iduritan
Gauerditan
Iesus iaio zekion,
Mihiscando oihal lodiz
Abel odiz
Ohacoa zeguion».
Gehitzen bada gurutzearen parafrasia (Vexilla regis), huna, ez nahi bada
doktrina, baina Oihenarten erlisioneko sinesmenaren osagailu xoilak. Etxepareren
«doktrina» hiru mailetan zen: bekatua (gizakia) beherean, ararteko Maria,
ororen buru judizioa (Jainkoa); Oihenartena ere: Jainko legea, Eguberriko
jaiotza, gurutze salbatzailea. Simeonen kantuko itzulpenean, behar da ikusi
460 [ 10]