28,8 MB - Euskaltzaindia

BERNAT ETXEPARE 'TA ARNALDE OIHENART: ONDORIOTASUNETIK HARAT
ezjakin berdinean gira. Iduri du bizkitartean etzela Etxepare Oihenarten gogotik
osoki ateratua bigarren liburu ondarra moldatu zuelarik.
II. «DOKTRINAZ»
Erlisioneari buruz ezberdintasun handienean dira bi olerkariak, katolikoak
izanik ere, orok dazkiten bi arrazoin nagusien gatik: 1) bat apeza baita, bertzea
laikoa (lehenbizikoetarik euskal letretan); 2) Etxepare Erreforma aitzinekoa,
Oihenart erlisioneko gerlen ondokoa eta Kontra-erreformakoa. Noraino ikus
daitezkeen baldintza horien ondorioak bi bildumetan jakiteko eta xuxen ikertzeko,
behar da izan erlisioneko gauzetan ni nizan baino ixuriagoa. Edozein
idazleri etzako egintza eskapatuko: Oihenartek nahi izan duela bere moldez
berridatzi Etxeparek, (eta haren ondotik Leizarragak eta bertze) itxura guzien
arabera lehen aldikotz, neurtitzetan ezarria zuen «dekalogoa».
1. «Hamar manamenduyac» eta «Hamarcuna edo Iaincoaren manüac ».
Etxeparek moldatu zuen egitura, xoila zen eta arrazoinezkoa: hamar
neurtitz luze eta hamar erranaldi oso, manamendu bezenbat (214-223); eta
hamar manamenduak ziren Iudicio generala-n sar aitzineko azken muga,
arrazoinez ere. Oihenarten liburuan hamarkuna alpha da, erlisioneko gauza
eta neurtitz ororen hastapena (elizaren manuez osaturik, ikusiko den bezala);
eta behar ditu, zenbaki sinboliko xoilari bizkarra itzuliz, hemezortzi zortzi
silabako neurtitz (ohartzeko da azkenean Exepareren silabak direla gehienak,
gutiz: 150, Oihenartek 144; laburpen ttipi, baina laburpen, iduri gabean).
Hemen hamarrak bat bertzearen ondotik emanez, Etxepare lehenik, ikusiko
da ohargarriena eztagoela horretan:
1. «Adoreçac iangoyco bat onhestz oroz ganetic
Iaincotan bat huts iauretsac
Eta bertzeric zinhetzac (sic)
Iaincoriz ez Iaincoaizunik
Ezin datequiela hunic.
(Oihenartek laueko hau berex emaiten du, bertsu moldean).
2. Haren ycena ez iura causa gabe vanoqui
Haren izen'alferretan
Ez erabil eur'elhetan,
3. Ygandiac eta vestac sanctifica devotqui
Igand'egun', orhituqui,
Iragan ezac sainduqui
[7] 457