28,8 MB - Euskaltzaindia

JEAN-BAPTISTE ORPUSTAN
dugun bezala: «Urnas plebeyes... »), eta ez idazlearen hautura egitekoak, hauste
'ta gelditzeak berdin; 2. errimaren aberastasuna, jakinez silaben luzetasuna ere
behar dela gogoan ukan, eta hortik errima «lerrakor, eme, arrak», gero'ta
xehekiago aztertu dituenak Notitiatik 1665-ko eskutitzera.
Ohar gaiten bizkitartean Oihenartek eztituela arau horiek erdal olerkigin
tzari hartu bakarrik, baina ere euskarazkotik: hortakotz goraipatzen du «Le
Père haramburu cordelier», nahiz errimak aberastasunez («bederen silaba bat
eta erdi») ahul utzi dituen, eta, ohargarriago dena ene ustez, euskal olerkigintza
izengabe (ezpadut huts egiten?) zaharra, nabartar («Andr'Emili... ») eta bizkaitar
(«Atseyn andia da amore Eutea») adibidek derakutsaten bezala. Nolaz galdu
da, «jakintsunagoak» izan behar zuten idazletan, zuzentasun horren axola?
Horra iduriz zergatik Etxepare 'ta bertzeak hutsean diren.
Eta Oihenarten lanaren zuzentasuna, alde horietarik, «bethegina» agertzen
da, eta nahi den bezain eztabadagarria bada ere euskal azentuaz dioena orokorki
eta euskalki batetik bertzera («problème très ardu...dans nos chansons...on agit
comme si toutes les syllabes s'équivalaient », dio Lafittek, op. cit. orr. 204;
bainan ez ote da hau aire zaharren neurkadarekin batean aztertu behar?
baditugu ikasleak, orain, gai honi lotzen ari direnak bere tesietan, artetik
aipatzeko). Badira ere lanak lehenago edo orain agertuak, bai Etxepareren huts
edo bederen ezberdintasunetaz, eta Oihenarten erregulartasunaz, hemen berriz
xehetasunetan sartze beharrik ez izaiteko.
2. Neurtitzaren luzetasunean, Oihenartek eztu aipatu Etxeparek erabili
duen hamabortzeko neurtitz luzea baizik, ikusi den bezala. Egia da Garaztarraren
olerla gehienetan horrela moldatua baldin bada, azken olerkietan badirela
ere zenbait neurtitz laburragoetan: hirueko ezberdina edo kopla zaharra bi
neurtitz laburrekin (9.zenbakia, 14) eta bereziki hamekakoa (10.zenbakia, 11);
guti nahi bada, aski olerkigintzan hamabortzeko moldatzen baino zerbait
gehiago bazakiela erakusteko.
Alde hortarik, aski argi dago Oihenarten xedea: nahi izan du ahal bezenbat
aitzindaritik urrundu, ezpaitu behin ere erabili ez hamabortzekorik bertsu
osoan, ez eta hamekakorik ere (dakigularik ohituenak direla olerkari «jendetiarretan»!).
«Urrundu» bai, osoki berexi ez: Oihenarten hirueko ezberdinaren neurtitz
luzeak baditu hamalau silaba (bi neurtitz-erdiak berdin 7+7), bat gutiago
bakarrik; hobeki, behin baino gehiagotan (IX, XI, XIV, XX, XXI, XXV)
nahasi ditu, molde ezberdinetan, zortzi eta zazpiko neurtitzak, erran nahi
baita Etxepareren hamabortzeko luzea erditik hautsi duela, oharturik errimaren
beha bezala zagola hemistikioa, eta ainitzetan bazirela han «barneko» errima
edo asonanzak: molde iduriz «erdi-bethegin» hori, badiduri betheginerat ereman
nahi izan duela. Berezikiago ageri da XXIV-garrenean, zortziko zuzenean,
zortzi eta zazpi silabak errimarekin batean aldizkatuz, beraz Eguiateguy-k
zioen Zaharraro-an, menturaz; neurkada zaharrerat bere gisan itzuliz.
454 [4]