28,8 MB - Euskaltzaindia

MIREN AZKARATE
erantsiaz parentesi artean testuingurua ematean (gainerakoetarako Lopez-Mendi
zabalen 1936.eko edizio faksimilaz baliatu naiz). Halaber, Oihenarten lexikosorkuntza
osorik jasotzea interesgarri izan daitekeelakoan, hitz eratorri eta
elkartu guztiak (oharkabean itzuri zaizkidanak salbu) ezarri ditut testuinguru
eta guzti. Grafia-kontuei dagokienez, hitzaren aipamena gaurko grafian eman
dut, testuinguruan Oihenartena berarena errespetatuaz (testuinguruetan dena
den ez dut bertso bakoitza letra larriz hasi Oihenartek egin zuen bezala;
bestalde «z» grafemak Oihenarten afrikatua adierazten du). Azkenik, hitz
elkartua edo eratorria Oihenartek berak neurtitzen amaieran erantsi zuen
hiztegitxoan azaltzen bada, hala azaldu dut testuinguruaren ondoren. Modu
berean, sistematikoki erantsi ditut oinoharretan Lafonek2 eginiko iruzkin kritikoak.
HITZ ERATORRIAK
Hitz eratorri ugari ageri dira Gaztaroko neurtitzak izeneko poema-sortan.
Bat baino gehiago Oihenartek berak sortuak izan daitezke edo testuetan
lehenengoz berak erabiliak behintzat. Senalcari, maitari, izartegi, laketgia,
herotsdun edo Mitxelenak Oihenarten asmakizuntzat dituen hamarkun, hamalaurkun.
Lafonek3 berak ere behin baino gehiagotan aipatzen du halako hitza
edo bestea ez dela hiztegietan azaltzen. Hala ere, lehen aldiz neurtitz hauetan
agertu izanak ez du esan nahi xuberotar poetak asmatuak direnik; izan daitezke
herriko hizkeratik hartuak. Horren ondoan Oihenarten hizkera poetiko «jasoa»
ere ezin dugu ahaztu, hizkuntza landu nahiak berak eraman baitzezakeen hitz
berriak sortzera. Hitzok, haatik, ez dira aldrebesak, ondoren ikusiko dugun
bezala.
Oihenart erator-atzizkiez nola baliatu zen aztertzean, berriz, ondoko
puntuetan bilduko nituzke nire ustez azpimarratzekoak direnak:
1. Atzizkien aldaerei dagokienez,
a. Jatorriz xuberotarra izanik eta ezkondu ondoren zenbait urtez Nafarroa
Beherean bizi izana, Iparralde-ekialdeko euskalkietako aldaerak dira
aurkituko ditugunak: -doi, -tze, -tarzun, -gia...
b. -ari eta -kari besterik ez dugu aurkitzen, bigarren aldaera kontsonantearen
ondoren eta bokal-bilkura eragozteko batipat.
2 «Notes pour une édition critique et une traduction française des poésies d'Oihenart»
BSVAP 1955, XI, 135-173. Artikulu bera aurki daiteke ASJU aldizkariko 1955ko alean, 61-99.
3 «Notes...»
50 [2]