28,8 MB - Euskaltzaindia

LUIS MARIA MUJIKA
batez ere, hemen azterkizun dugun iruditeriaren aldetik. Gazteluzarren txinparta
ernazentista zenbait askoz apalagoa da Oihenartekin gonparatuta.
Jakina denez, ernazimenduan Grezia eta Erromako kultura klasikora itzulera
gertatu zen Italian, Frantzian eta Espainian, batez ere. Honela, Italian Ariosto,
Torcuato Tasso eta beste batzuk Homero eta Virgilioren poetika berreskuratu
zuten, eta bere eragina, maiz, bilustasunez bilduta, Espainiara Boscán eta
Garcilaso de la Vegaren eskutik etorri zen.
Frantzira ernazimendua prosan Rabelaisen eskutik, batez ere, sartu zen,
eta poesian Marot eta Ronsarden bitartez. Ronsarden poesia amodiozkoak
eragin handia izan zuen olerkian. Bere Odes eta Amours obrak gaur egun
gogozkoenak. Dena den, Ronsardek bi joera ditu, bat erudito eta hanpurusogoa,
bestea apal eta intimistagoa. Azken honek eragin handia eduki zuen.
Oihenart XVII. mendean kokatzen da, nagusienik. Bai Marot eta bai
Ronsard XVI mendeko autoreak ditugu. Ernazimenduaren ukitua, Oihenarti
behar bada, irits ziezaiokeen autore hauen eskutik. Bestalde, Oihenartek kultura
klasikoaren zukeen ezagumena, hots, Grezia eta Erromakoarena, ez da ahantzi
behar. Guri ez dagokigu hemen eragin literario hipotetikoen azterketa egitea,
irudien eta sinboloen konstatapena baino. Horretara mugatuko gara. Francisque-
Michel euskalariak Maroden eragina bilatzen dio, baino Oihenartek Marotengandikoa
baino zabalagoak eduki ditzake.
Oihenarten gaztaroko neurtitzetan ez da hain nabarmen kutsu bukolikoa,
hots, artzain girokoa, amodioaren pasartetakoa baino. Alde honetatik kultur
klasikoan ezaguna zen irudi zenbait, gerora Italian zehar Frantziara, Espainiara
eta abarretara hedatua, konstatagarri Oihenarten poetikan ere. Adibidez, ileadatsa
urrezkoa (cabellera de oro) dela esatea, ezpainak arrosak, hortzak esnezkoak,
begiak izarrak, larrua elur-kolorezkoa (piel nívea), bekokia eguzkia, masailak
kristal eta marfilezkoak, eta abar iruditeria ernazentista erabiltzea da, eta, azken
finean, urreneko iturri batetik datorren kultura klasikoan atondutako irudi
batzu gureganatzea. Ronsard eta Garcilaso gisako autoretan iruditeria hori
atzemangarri. Oihenarten kasuan, noski, Frantziako ernazimenduaren eragina
zuzenagotzat jo behar da.
Sarrera honetan esandakoak kontuan edukirik, azter dezagun hurbilagotik
Oihenarten sinbolismo somatikoa. Nahiz eta poesia bukolikoko elemendu
zenbait atzeman bere neurtitzetan, funtsean, damaren somatismoa eta harekin
loturiko iruditeria ernazentista da hedatuena. Paisaiako elemenduak ez dira
hain ugariak; adierazpen somatikoak, ordea, bereziki, Xuria, Beltxarana eta
Joanaren soina deskribatzean, oso sugerigarri, bizi eta oparoak dira, eta gehienak
iruditeria klasiko-errenazentista baten ildotik.
Irudi batzuk arlo botanikotik datoz, arana (besoa) eta arrosa (ezpainak)
kasuak bezala; beste batzuk naturako fenomenoetatik (elurrezkoak dira, adibidez,
hatzak, bularrak, hortzak, eta lepoa; izarrak, izartegia, artizarra eta
394 [44]