28,8 MB - Euskaltzaindia

OIHENARTEN AMODIOZKO NEURTITZEN TEMATIKA
Hemen poetak bere burua enaratzat (golondrina) dauka esplikazio bidez.
Hurrengoan, ordea, juntagailu erkatzailea zuzen:
Margarita,
ba daidita
othe huts zin egitez,
begiz urdin
bezain gordin
zarela zu egitez?159
Erkaketa sugerigarria damaren eitea begi urdinekin konparatuz. Hurrengoan,
berriz, poeta ilhagina eta betzainarekin erkatuta: «Baninz bezain/zembait
betzain/edo ilhagin zarpazu»160
Amodio jeloskor eta segitzailearen alorrean V. ataleko azken ahapaldia
dugu aberatsena; bertan esne eulitsua, sagar harjoa, haur «zakarzua» eta «pikot
orbainez» delakoekin gonparaketak. Beraz, lau gonparaketa edertasun gaitza
isladatzeko medio:
Ainziti, ederrik gaitz dena, duzu
berhala, nol' ezne uluzu
denean, edo sagarra harzu,
haur ederra buru zakarzu;
edo anderauren begitartea,
pikot orbainez net bethea161.
Ederdura fisikoak ere sortzen ditu beste irudiak, adibidez, ukabil eta
besoaren kasuan. Bestetan, ordea, konparaketarik ez propioki, irudi sinbolikoa
inolako juntagailurik gabe ematen delako:
Oina, kaizuz, zolako?
Ikusten gogarako:
ukaraia, besoa,
arhan-lil' itxurako162
159 II. atala, 1. ahap. Daidita = egin aditzaren sintetikoa. Cfr. XIII, 60.
160 II. atala, 5. ahap. Ilhagin = cardador de lana. Erbia zakurraren atzetiko irudia dallar
hurrengoan maitalearen maiteaganako atze-segida adieraziz: «Hora nol'a erbiratzean,/bazterrez
bazter,/bethi ere laster/ari naiz zure hatzean» (IV. atala, 6. ahap.). Zarpazu —zu atzizkiaz,
ohizko —tsu afrikariaren ordeaz.
161 V. atala, azken ahapaldia. Ulluzu = eulitsu. Pikot'orbainez = nafarreria orbainez.
Anderauren hitzaz ikus Lafon «Notes pour...», 71. or.
162 X. atala, 8. ahap. Gure lirika zaharreko erreferentzia begetalak ikus: Luis M. Mujika,
Euskal lirika tradizionala, t. III, 513-533 or. Ondorengoan, berriz, konparaketa malla sozialaren
esparruan: «Orduan pausu nuke, eta/ nihaur neduke,/handiago ezi baninz/Baroin edo Duke»
(XIII. atala, 26. ahap.). Eskua ere arraultze batekin erkatuta: «Eskua zuri, nola/arraulza berri
erruna» (XII. atala, 10. ahap.). Eta begiak lasto gisa: «Begi leinhuru goriek/lasto-legez garturik»
(Beste zenbait olerki, II. 2. ahap.).
[35] 385