28,8 MB - Euskaltzaindia

LUIS MARIA MUJIKA
Ohizkoa denez, saminak negarrak eta malkoak sortzen ditu sufritzen
duenaren bihotzean. Negar dagi maitaleak maitatu behar lukenaren hoztasuna
eta arbuioa atzematean:
Edo zoriak
nombait, bi-biak,
noiz ere heltzen baikitu,
han, ni nigarzu
ikusiz, hark zu
gogoeritzen ezpazitu154
Hildo beretik hurrengoa ere:
Kexeri, deitore, nigar-harakiak,
hek ene baraskal, auhal-jakiak...
Penarekin elkartzen da maluraren tematika. Maitale arbuiatuak zorigaitzaren
esperientzia [latza du, damak ez baitio hurbiltzen uzten eihagoraka: «Zuk
heiagora /egiten duzu, ni hautemanik, /et'ordu hartan, gaxoa nik,/leioti jauziz,
ohoin'iduri,/hilpenan behar dut itzuri» 156. Zuzenkiago, oraindik, ondorengo
kexua: «Ehon erakutsiko zaita/anderaurekin, ez eta neskatorik,/ ni nizan bezain
zori gaitzetakorik?»157
XVIII. GONPARAKETAK
Gonparaketa da literaturan erabili ohi den beste baliabidetako bat, bai
literatura klasikoan eta bai gaurkoan. Gonparaketa batean adierazpen-sareak
metaforetan baino gardenagoak gertatzen dira iduri, bezala, lako, gisako juntagailuen
bitartez. Oihenartengan bezain /itxuraz/nola gisako juntagailuak. Batzutan,
juntagailua falta da, eta orduan irudia metafora bilaka daiteke. Hurrengoan
zerik esplikatiboak gonparatiboaren funtzioa bete bide du:
Zerik inhara
naiteeno akit
noa horra, hara,
nor' ezpaitakit158
154 IV. atala, 9. ahap. Gogoeritzen = arimaz gaisotzen. Hitz konposatu egokia. Nigarzu
= negarti; adjetiboetan —su atzlzki ugaritzailea hegoaldeko —tsuren (negartsu, euritsu, maitatsu)
ordez, frikazioz. Dena den, Hegoaldean mukizu eta kakazu formulak ere ezagunak. Gorago
zazpazu (II. 5. ahap.).
155 VI atala, 8. ahap. Auhal-jakiak = afal-jakiak. Nigar-herakiak = negar irakinak. Baita:
«Nik nigarrek, zinkuriak/ene bizi-lagunak,/zuk zuriak belzuriak,/poru, handitarzunak» (Beste
zenbait olerki, II. 4. ahap.).
156 V. atala, 5. ahap.
157 VIII. atala, 1. ahap.
158 XVI. atala, 5. ahap. Akit naiteeno = akitu, nekatu artean.
384 [34]
155