28,8 MB - Euskaltzaindia

LUIS MARIA MUJIKA
Ederragoari deituriko neurtitzetan salaketa bera, andereak nekez aurki
baitezake bizikiago maiteko duen beste gizakirik. la olerki osoa kexu baten
azalpen da, bere paradigmaz eta guzti. Kasu honetan uko hitza:
Zuk niri uko badagidazu,
nik zuri galde bezambat,
eridenik eztadukazu
nik nola maita zitzan bat115
Jokabide hain deitoragarriak poetaren protesta merezi du, dama gordeka,
itzurika eta iheska baitabil maitaminduarekin, topo egin ordez («Aitziti ni
ekus-eta gorde /nahiz zabiltz'et'itzuri; /eta hunki-jin (ongi-etorri) erran orde
»)116
/ari zitzauzat belzuri
Lantu bera nekeak damari egozten dizkionean, eskergabetasuna salatuz:
Ban'ezdeustzat zuk dadukazu
nik neke hartzen dudana,
et'eskerrik ezterautazu
jiteaz hala zugana117.
Mesprezuaren gaia ere arbuioaren hurbilekoa, biak lotuta baitaude amodiozko
jarreretan. Etxepareren kasuan nabarmen sentimendu bera.
Oihenartek phuztatzez hitza eskaintzen digu «mesprezua» eta «arbuioa»
adieraziz bere lehenengoetako neurtitz batean:
Bana zoaz,
laurherroaz,
ene'erranak phuztatzez118.
Maitaleak bihotz-berotasuna dio damari, baino hark ez dio gogorik ordainetan.
«Zu zerk hain haitu/egiten zaitu/nizaz ez gogaratzera?» 119. Anderekiak
poetaren ardura osoa berarengan duela jakin arren, ez dio arrenkurarik jartzen:
Erran baderaukat ezi
oro harena naizala,
nehor ere, hur bezi,
115 Ederragoari, 6. ahap. Eriden = aurkitu.
116 Beste zenbait olerki, V, 8. ahap. Logikoki, arbuioak eskergabekeria azaltzen du damaren
aldetik, eta gaitzeskarri da. Oihenartek lazki dio: «Alabana,/enegana, orano eia zurerik,(heldu
denez/deus ogenez,/eta gaitzez bertzerik? (II. atala, 4. ahap.). Lafonek ogenez eta gaitzez
«mechanchetés» gisa itzultzen ditu (Art. c. 5. or.). Hurrengoan garbiago eskergabekeriaren
salaketa: «Elkoit dakit elkorra, /esker gabe, gotorra,/ del'enetzat, bait'ere/ harri bezain gogorra»
(X. atala, 11. ahap.). Ondorengoan dama iheska ageri da: «Zeren nik zuri/emanik bahi/bihotz',
itzuri/baitzauzki nahi» (XV atala, 8 ahap.).
117 Beste zenbait olerki, V. 7. ahap.
118 II. atala, 8. ahap. Phuzta = mesprezatu, arbuiatu (Txillardegi, op. c.133 or.). IV.
atalean berezi (apartatu) hitza mesprezuzko jarrera gisa uler daiteke: «Zuk ni zureti (aiher
naiz) beti/nadukazu berezirik» (IV. atala, 4. ahap.).
119 IV. atala, 10. ahap. Haitu = harroxko, anpurus.
376 [26]