28,8 MB - Euskaltzaindia

OIHENARTEN AMODIOZKO NEURTITZEN TEMATIKA
Oihenarten neurtitzetan arbuioa nabarmen, eta Zuria eta Beltzarana damen
kasuetan, bereziki. Behin eta berriz lamentatzen da poeta damaren jarrera hotz
eta zapuztzaileaz. Mesprezuaren tematika, bestalde, arbuioarekin osatuta, biek
lotuta daudelakoz. Dena den, arbuioaren islada Oihenarten neurtitzetan nagusiagoa,
itxuraz.
Ikus dezagun testu zenbait. Lehenik arbuioari dagozkionez gorago emana:
Gero zuzaz
zeinen luzaz
ukaturik nagoan,
eta halaz,
hambat alaz!
errekeitu gaxtoan109
Hemengo «zeinen luzaz ukaturik nagoan» delakoak kexu baten adierazpena;
erantzunik ez duen damaren zain egon da poeta (14gn. ahapaldia). Damaren
arbuioa, bestalde, soa ukatuz ager daiteke, bihotzaren jarrera/ aztertzaile gisa
110
(«Ala badere/soz behin ere/etzindezke jar nigana»)
Ireizi aditzaren bitartez ere arbuioa isladatzen da. Poetak maitearekiko
portaera alderantzizkoa du:
Baita:
Nik eztut ehor maite zu beizi.
Zuk zeren nahi nuzu ireizi ?111
Hezaz oradrano iraitzi
ikusirik nauzula112.
Ildo beretik damak galaiari maitatzeari uzteko agindua ematen dionean:
Utzi zitzadan manuz baitzauzat,
etxekiterago eniz ausat113.
Arbuioa ere damak poetari eskaturikoa uko dagionean:
Gero zail edireiten zitut
eske gehiago nauzuno,
eta jartzen zauzt erranez
eztezakezul'eman, ez114_
109 II. atala, 15. ahap. Errekeitu gaxtoan = portaera gaitzean.
110 IV. atala, 5. ahap. Lafonek: «Jamais pourtant vous ne dirigeriez vos regards vers moi».
111 V. atala, 1. ahap. Ireizi/iraizi aditza jatorriz etxekoa dugun bitartean, arbuiatu mailebua
da, hots, lat. repudiaretik datorren arbohuià gaskoina, dardarkari aurretiko protetikaz eta
bokalearteko herskariaren ozendura berantaz edo erromanikoaz. Cfr. Luis M. Mujika, Latina
eta erromanikoaren eragina euskaran, 157. or., M. Agud, A. Tovar, Diccionario etimológico
vasco, I, 908.
112 Beste zenbait olerki, 4. ahap..
113 V. atala, 4gn. multzoa. Manuz baitzauzat = agintzen bezala ezartzen zatzait. Beltxaranari
eskainitako neurtitz batean (XI. atala, 3. ahap.) higu hitza gorroto gisa, beti arbuioaren hurbiletik.
114 Beste zenbait olerki, I, 1 ahap. Nauzuno = nauzun arteraino. Jartzen zauzt = ezartzen
zatzait.
[25]
375