28,8 MB - Euskaltzaindia

OIHENARTEN AMODIOZKO NEURTITZEN TEMATIKA
Argia damaren jarrera, tamalez, arbuiozkoa da; andereki honek beti presa
eta ukoa ditu ordain latz. «Nombait, bi-biak, heltzen bagira» da topaketazko
koadroaren alde bat, eta «utzi zitzadan manuz baitzauzat» beste mutur negatiboa29.
Bestetan, berriz, topo egitea ez dago maitaleen esku, gurasoen ukoaren
mende baino:
Ni maite nuen, nik maitenik dudana
ezt'ehon hauzu hurbiltzera nigana30
Topaketa lehendik eginiko minaren ordain daiteke; amodioa elkarrekin
ikusiz elikatzen da. «Kausit ahal baneza/nonbait berhez-berheza»31.
«Batzarre» hitzak Oihenarten poesian topaketaren semantika du32.
Bien arteko amodioa komeni da elkarrekikoa izatea. Maiteak maitemindua
bilatzen du; berarengan du poza, erantzun-ezak, ordea, samindura. Amodioaren
tenkadura elkarrekiko maitasun baten andanan doa.
Ikus dezagun elkarrekikotasun hori zertan datzan:
Zuk nizaz, nik zuzaz atsegin
biek oroz bat hartzeko ?33.
Hemen ni/zu izenorde pertsonalen bitartez elkarrekikotasunaren adierazpena.
Berdin hurrengoan:
Han erasten
zerik hasten
bainaiz ene gaizkiaz,
eta, nire
bezain, zure
nola nizan egiaz34.
Batek bestearekiko duen ordaina nabarmen «zordun» hitza erabiltzean,
maitasunaren tenorea azalduz. Ordain hori, noski, jarrera jeloskor batetik
sortzen da:
Eia bada,
ordua da,
zuretan has ziteen
ene hartzen,
29 V. atala, 4. ahap.
30 VIII. atala, 2. ahap.
31 X. atala, 15. ahap. Hemen berhez-berheza delakoak sekretuaren tematika gogarazten du.
32 «Mirets ziniro bazeneki/gau et'egun, zein ardura,/nahiz batzarre egin zureki,/jin nizan
zur'okolura» (Ederragoari, 3 ahap.). Okolua hitzak jatorria lat. locullum delakoan, bere aldakiak
beste euskalkietan ikullu, ukullu, okelu direlarik. Cf.Luis M. Mujika, Latina eta erromanikoaren
eragina euskaran, 56. or.
33 I. atala, 3. ahap.
34 II. atala, 7. ahap. Nure «neure»ren diptongo murrizketa. Erasten = mintzatzen.
[9] 359