28,8 MB - Euskaltzaindia
28,8 MB - Euskaltzaindia 28,8 MB - Euskaltzaindia
OIHENARTEN AMODIOZKO NEURTITZEN TEMATIKA Poetak amodioa heriotzea sortzeko lain dela esaten digu. Errezelo jeloskor horretan andereak maitalearen heriotzea ekar lezake, amodioa izanez tarteko: Ezpere, hura hilen d' eta zu harzaz huts zirate hospazu gizon bat galdu dukezulakotz, zergatik? maite zintielakotz3. Oihenarte dama hotzaren aitzakietara ateratzen da. Gurasoen kontrajoera ez da aski ezetza jasotzeko; anderekiak nahita ezkon litezke, gurasoak ez daitezkeelako kontrajarri. Poetaren arrazoi horien azpian arbuioaren eztena nabari: Eztuzu zer uka, zarel' ogenduru, ez zer har ait'amen nahia stakuru. Ezta maitezko gauzetan, haurren bortx'ahalik hetan4. Beraz, Oihenartek arrazoikotzat ematen du gurasoei uko egitea; errua, ordea, kasu honetan anderekiaren aldetik dago. Bide beretik hurrengoa: Nihauren azkazi hurrenak dira poxelatzen dutenak, eta nutenak nihaur er'asaldatzen, zergaiti baitut hura hambat maitatzen5. Maitaleak bortxakeria oro arbuiatzen du; maitatzea bihotzaren arazoa da edozeinengan, askatasuna balio nagusiena izaki: Maitarien jaun erregeak higu ditu bortxa-legeak, eta haren resuman libertatea da gobernari, eta nabusi alkatea6. Askatasuna, errebindikatuz, gobernari eta alkate irudien pean, amodioaren arazoetan hirugarren pertsona baten borondate ukatzailea arbuiatzen da. Amodioak guztiz askea izan behar du erabakiak hartzeko, eta, baita, maitearen amodioarekiko «tink egoiteko». 3 V. atala, azken zatia. VI. atala, 3. ahap. VII. atala, 3. ahap. Stakuru (lat. obstaculum-etik), bokalearteko likidaren ohizko aldaketaz eta txistukariaren aurretiko protetikaz. 6 VIII. atala, 5. ahap. Amodio horrek, bestalde, beste atal batean ikusiko denez, probaren beharra du, poeta pertsonalki eskaintzeko prest dagoena: «Ezar nezan porogutan (hemen hitzak anaptixia PR taldea deuseztatuz); /ordea, hambateki,/ez isireki /har, den'eztela, burutan. (XI. atala, 2. ahap.). Isireki unitibo ezmugatuan Lafonek dioenez isi-ren ildotik («Notes pour une édition critique et une traduction français de poesies di Oihenart» in ASJU (1955), 76 or.). [3] 353
LUIS MARIA MUJIKA Bestalde, poetak maitasun horren guztizkotasuna eta gorentasuna kantatzen ditu. Maitalea sutsua da, jarrera guztizkoen zale. Anderekiari jarrera bera eskatuko dio. Hona poetaren guztizkotasun horren adibide bat: Bana ni bano ez egundano nehor zuretarragorik7. Dena den, guztizkotasun horren egia maitalearen tasunak ere (prestutasuna, ontasuna) gorenak direlako da; nolabait, hainbatekotasun baten ordaina da: Zeren baita hain haitu, eta zeren garhaitu prestuz et'ontarsunez bertze nesk'oro baitu8. Hurrengoan maitearen zuhurtzia eta jakintasuna ohoragarri: Zeren dena guzia baita ber zuhurtzia, eta jakitarzunez orozaz gainti utzia9. Poetak garbiro aitortuko du bere maitasuna gehiegizkoa («maitegiak») dela damaren aldetik halako lotsakizuna pairatzeko; okerrak, bada, bestearen aldetik datoz. Zer ere zugati, nigati bailedask'izterbegiak, gal zaitzadan eztu hargati merezi ene maitegiak10. Aitorkizun bera, hots, maitasun guztizkoaren testigutza hurrengo neurtitzean ere, neskari jarrera berbera eskatuz. Maitasuna elkarrekikoa da; etzaio laket arbuioa eta hoztasuna maitalearen aldetik. 354 [4]
- Page 287 and 288: PATRI URKIZU moldiztegiratuak arrun
- Page 289 and 290: PATRI URKIZU 242 Hira bera da hirga
- Page 291 and 292: PATRI URKIZU 6. Pikatuak erraiten d
- Page 293 and 294: ARNAUD OIHENART Euskal poetika L'ar
- Page 295 and 296: PATRI URKIZU Zortzi bertsolerro hau
- Page 297 and 298: PATRI URKIZU I'che gioir di tal vis
- Page 299 and 300: PATRI URKIZU Beharrezkoa da, ordea,
- Page 301 and 302: Quantum potes tantum aude Quia maio
- Page 303 and 304: Lignum 92 crucis Signum ducis, Sequ
- Page 305 and 306: PATRI URKIZU Cuius animan' gementem
- Page 307 and 308: Nullus patet hic amicus, Solus ades
- Page 309 and 310: PATRI URKIZU zazpi silaba besterik
- Page 311 and 312: Operante spiritu Sine viri coitu, G
- Page 313 and 314: PATRI URKI2U egin nahi izan zituen,
- Page 315 and 316: PATRI URKIZU hitz bera erepikatuz m
- Page 317 and 318: ANDRES URRUTIA 1. SARRERA: HIZKUNTZ
- Page 319 and 320: ANDRES URRUTIA Behenafarroak ere be
- Page 321 and 322: ANDRES URRUTIA patriarkak ekarririk
- Page 323 and 324: ANDRES URRUTIA Bi esamoldeon arteko
- Page 325 and 326: ANDRES URRUTIA Errefrauak, zuzenbid
- Page 327 and 328: ANDRES URRUTIA negozio eta horrelak
- Page 329 and 330: ANDRES URRUTIA Forua da ohiturazkoa
- Page 331 and 332: ANDRES URRUTIA baitira fede publiko
- Page 333 and 334: ANDRES URRUTIA tirabiretan nolabait
- Page 335 and 336: ANDRES URRUTIA 4.2. Oihenarten erre
- Page 337: LUIS MARIA MUJIKA somatismoa eta po
- Page 341 and 342: eti tink eta ekhuru; zein, manura e
- Page 343 and 344: LUIS MARIA MUJIKA Ene gogoa baliaki
- Page 345 and 346: et'ohartzen zeren zordun zaudeen35.
- Page 347 and 348: ezpadidan, lur orotan, zeren hik hi
- Page 349 and 350: gorde-lekura eta hi han bat akidan5
- Page 351 and 352: hon eztaritzozunari, moien apur bat
- Page 353 and 354: adimenduz, eranzun nik ezin bezalak
- Page 355 and 356: ain'engoiti Jainkoagati dakidan nik
- Page 357 and 358: erhi mehe, gaineti zilharztatu idur
- Page 359 and 360: Ildo beretik: LUIS MARIA MUJIKA Ald
- Page 361 and 362: LUIS MARIA MUJIKA Ederragoari deitu
- Page 363 and 364: Beraz higanik egin, jadanik, noiz n
- Page 365 and 366: LUIS MARIA MUJIKA Salaketa, oraindi
- Page 367 and 368: LUIS MARIA MUJIKA Saminezko aitorpe
- Page 369 and 370: LUIS MARIA MUJIKA Ohizkoa denez, sa
- Page 371 and 372: LUIS MARIA MUJIKA Gonparaketaren lo
- Page 373 and 374: XX. KOLOREAK LUIS MARIA MUJIKA Oihe
- Page 375 and 376: LUIS MARIA MUJIKA batean. Ondorengo
- Page 377 and 378: k) Ahoa eta mihia: 1) Hortzak: 11)
- Page 379 and 380: LUIS MARIA MUJIKA batez ere, hemen
- Page 381 and 382: LUIS MARIA MUJIKA d) Elurra = eskua
- Page 383 and 384: mokoetan xartaturik koralez bi mohu
- Page 385 and 386: OIHENARTEN AMODIOZKO POESIEN AZTERK
- Page 387 and 388: OIHENARTEN 4MODIOZKO POESIEN AZTERK
OIHENARTEN AMODIOZKO NEURTITZEN TEMATIKA<br />
Poetak amodioa heriotzea sortzeko lain dela esaten digu. Errezelo jeloskor<br />
horretan andereak maitalearen heriotzea ekar lezake, amodioa izanez tarteko:<br />
Ezpere, hura hilen d' eta zu<br />
harzaz huts zirate hospazu<br />
gizon bat galdu dukezulakotz,<br />
zergatik? maite zintielakotz3.<br />
Oihenarte dama hotzaren aitzakietara ateratzen da. Gurasoen kontrajoera<br />
ez da aski ezetza jasotzeko; anderekiak nahita ezkon litezke, gurasoak ez<br />
daitezkeelako kontrajarri. Poetaren arrazoi horien azpian arbuioaren eztena<br />
nabari:<br />
Eztuzu zer uka, zarel' ogenduru,<br />
ez zer har ait'amen nahia stakuru.<br />
Ezta maitezko gauzetan,<br />
haurren bortx'ahalik hetan4.<br />
Beraz, Oihenartek arrazoikotzat ematen du gurasoei uko egitea; errua,<br />
ordea, kasu honetan anderekiaren aldetik dago. Bide beretik hurrengoa:<br />
Nihauren azkazi hurrenak<br />
dira poxelatzen dutenak,<br />
eta nutenak nihaur er'asaldatzen,<br />
zergaiti baitut hura hambat maitatzen5.<br />
Maitaleak bortxakeria oro arbuiatzen du; maitatzea bihotzaren arazoa da<br />
edozeinengan, askatasuna balio nagusiena izaki:<br />
Maitarien jaun erregeak<br />
higu ditu bortxa-legeak,<br />
eta haren resuman libertatea<br />
da gobernari, eta nabusi alkatea6.<br />
Askatasuna, errebindikatuz, gobernari eta alkate irudien pean, amodioaren<br />
arazoetan hirugarren pertsona baten borondate ukatzailea arbuiatzen da. Amodioak<br />
guztiz askea izan behar du erabakiak hartzeko, eta, baita, maitearen<br />
amodioarekiko «tink egoiteko».<br />
3 V. atala, azken zatia.<br />
VI. atala, 3. ahap.<br />
VII. atala, 3. ahap. Stakuru (lat. obstaculum-etik), bokalearteko likidaren ohizko aldaketaz<br />
eta txistukariaren aurretiko protetikaz.<br />
6 VIII. atala, 5. ahap. Amodio horrek, bestalde, beste atal batean ikusiko denez, probaren<br />
beharra du, poeta pertsonalki eskaintzeko prest dagoena: «Ezar nezan porogutan (hemen<br />
hitzak anaptixia PR taldea deuseztatuz); /ordea, hambateki,/ez isireki /har, den'eztela, burutan.<br />
(XI. atala, 2. ahap.). Isireki unitibo ezmugatuan Lafonek dioenez isi-ren ildotik («Notes pour<br />
une édition critique et une traduction français de poesies di Oihenart» in ASJU (1955), 76 or.).<br />
[3]<br />
353