28,8 MB - Euskaltzaindia
28,8 MB - Euskaltzaindia 28,8 MB - Euskaltzaindia
OIHENART: EUSKAL ERREFRAUAK ETA FORU ZUZENBIDEA Ohar bedi, azkenez, atxeter, abokatu eta abarren berba bereziak, profesioen aldetiko ñabardurak onartuz. 3.2.3. Etxea eta etxaguntza Has gaitezen, arlo honetan, RS delakoaren ekarpena Oihenartenarekin alderatzen: RS 58 Ezkondu baino etxaguntza lenago Hau da, ezkontzaren aurrekoa dela etxea eta etxe ingurukoa (lanabesak, altzairuak, etab.) bilatzea. Horrexegatik ezkontza aurreko elementu dugu etxea, eta etxaguntzaren eskuratzea beharrezkoa izango da ezkontza hori ondo gauza dadin, ezkontideen ekarpenak garrantzitsuak diren neurri berean, laster eta ezkontsari buruz jarduterakoan azalduko dugunez. Molde berekoa dugu RS Etxe palagadua baño alogadua hobeago jabetzaren indarra etxearekin lotuz, azken batean familiaren egoitza den etxea familia horren jabetzapekoa izatea hobesten delarik. RS 6 Basoa eta ibaia auzo au ezdaben etxea gaiso Nolako etxea, ordea, errefrau «ekologiko» honek nahi duena? Ezbairik gabe, basoa eta ibaia alboan dituena. Baserri girokoa beraz, eta Euskal Herriaren tradizioan doi-doi errotzen dena. 016 Alaba ezkont ezak nahi duenean, semea ordu denean Hasten zaigu hemen etxe barneko giroari dagokion kontua, hots, familiaren barneko gorabeherak. Jakina denez, Euskal Herrian primutasuna edo maiorazgoa izan da nagusi etxe eta baserriaren eskualdaketan, belaunaldiz belaunaldi. Aatik, primutasun honek bere oharrak baditu. Horrela, Zuberoan semei aitortzen zaien lege-testuaren lehentasun absolutuaren aldean (Foruaren XXVII. Atala, 1. artikuluan, nahiz tokian tokiko egoera desberdinak egon Zuberoaren barnean ere) beste euskal lurraldeetan, irtenbide diferenteak zeuden primutasun haua arautzerakoan. Funtsean, hemen jokoan dagoena zera da, semea etxerako (horrexegatik ezkondu behar da ordu denean) eta alaba kanporako (ezkondu ahal denean), gure gaurko ikuspegitik hain «feminista» ez dena. 0136 Emaztea hartzen duenak ezkontsari hutsagati, biharamun du dolueguna, gaitz darraikonagati Esandako honek, zuzenbidearen ikusmiratik irakurketa berezia eduki dezake, mamian maitasunaren ezaz beste gauza guztiak (ezkontsariak ere barne) alperrikakoak direla esan arren. Ezkontsari honen barruan sartzen zen, ezbairik gabe, emazteak edo ezkongaiak ezkontzara zekarren diru edo ondasunen multzoa, hain zuzen ere, ezkontza desegite kasurako edota ezkontza barneko [17] 345
ANDRES URRUTIA tirabiretan nolabaiteko asegurantza suposatzen zuena emaztearentzat edo kasua gertatzen zenean, ezkontsari ekarlearentzat. Gauzak honela, Euskal Foru Zuzenbideak arautuko du erakunde hau eta adibidez, Zuberoako Foruan, XXIV. ataleko XI. artikuluan dago esaten dugun honen lekukotasuna 35. Ezkontza eta bere kontratua izango dira urte luzeetan, Lafourcade irakasleak 36 eta Etcheverri-Ainchart notarioak37 erakutsi duten moduan, etxearen oinordekoak eta etxera etorritako ezkontideak erabili duten lanabesa, etxe horren osotasuna mantentzeko. Mantentze horretan, alabaina, ezinbesteko baldintza izango da ondorengot za. Horretaz dihardu, berriz ere errefrau hauexen garaikide den beste honek ere: RS 463 «Eztai etxerik eztauenak aurrik». Ikusten denez, aurren ugaltzearen aldeko politikak ez dira berriak. 0406 Senar duenak jaun du «Senar-emazteen artekoari dagokion giroan lekutzen da honako hau ere, senarrak etxe barnean eta kanpoan ere duen aginpidearen adierazle den aldetik, hain zuzen ere, eta hau esan beharra dago, euskal tradizio juridikoaren barne, emazteak izan duen boterearekin oso ondo lotzen ez dena.» 3.2.4. Harreman juridikoak 074 Begi batez aski du saltunak, ehun eztitu sobera erostunak Zuzenbidearen ikuspegitik, horra hor, salerosketa kontratuaren barnean, saldua izan den objektuaren oker edo eta akats ezkutuengatiko erantzukizuna. Beraz, erosten duenak behin bereganatu eta gero, epe jakin batean erreklamazio rik ez badu egiten, gerorako eskubideak galtzen ditu. Horretaz dihardu ere, 35 HARISTOY, ibidem, 420. orr. «Le mari ou le femme survivant qui est adventice et qui a porté doy pour laquelle les biens de l'autre, qui est propriétaire, lui sont assignés, possède lesdits bienes jus qu'a ce que l'enfant, s'il y en a, soit d'age el mariè. Auquel cas, le survivant prend le quart du douaire du mariage de l'enfant, et les trois quarts pour l'enfant propriétaire». TX. Peillenek ere, ezkontsararen garrantzia gogoratu du. Gauzak honela, iraultza bezperaz ko beste idazle zuberotar batengan aurkitu du Peillenek ezkontsariari buruzko aipamena, erakunde honek gizarte haretan suposatzen zuena argi erakusten diguna: «jenda ütsütü eta aberatstarzünaren üdürak dü eskeletü, hantik etxak zathizka erorten, dotak ezteietan janik...» (XIV. Berezita, 836. oharra, in JUSEF EGIATEGI, lehen liburia edo Filosofo Huskaldunaren Ekheia —1785—, Tx. Peillenek prestatua, Euskaltzainda, Bilbao 1983, 114. orr. 36 M. LAFOURCADE: Mariages en Labourd sous l'ancien regime, Servicio Editoral de la Universidad del País Vasco, Bilbao 1989. 37 J. ETCHEVERRY-AYNCHART: «Apres la revolution l'etxe toujours» in Etxea ou la maison basque, Lauburu, St-Jean-de-Luz 1980, 61. orr. eta jarr. 346 [18]
- Page 281 and 282: JEAN HARITSCHELHAR Jean HARITSCHELH
- Page 283 and 284: PATRI URKlZU Esku artean erabili di
- Page 285 and 286: 2. ATSOTITZEN HELBURUEZ PATRI URKIZ
- Page 287 and 288: PATRI URKIZU moldiztegiratuak arrun
- Page 289 and 290: PATRI URKIZU 242 Hira bera da hirga
- Page 291 and 292: PATRI URKIZU 6. Pikatuak erraiten d
- Page 293 and 294: ARNAUD OIHENART Euskal poetika L'ar
- Page 295 and 296: PATRI URKIZU Zortzi bertsolerro hau
- Page 297 and 298: PATRI URKIZU I'che gioir di tal vis
- Page 299 and 300: PATRI URKIZU Beharrezkoa da, ordea,
- Page 301 and 302: Quantum potes tantum aude Quia maio
- Page 303 and 304: Lignum 92 crucis Signum ducis, Sequ
- Page 305 and 306: PATRI URKIZU Cuius animan' gementem
- Page 307 and 308: Nullus patet hic amicus, Solus ades
- Page 309 and 310: PATRI URKIZU zazpi silaba besterik
- Page 311 and 312: Operante spiritu Sine viri coitu, G
- Page 313 and 314: PATRI URKI2U egin nahi izan zituen,
- Page 315 and 316: PATRI URKIZU hitz bera erepikatuz m
- Page 317 and 318: ANDRES URRUTIA 1. SARRERA: HIZKUNTZ
- Page 319 and 320: ANDRES URRUTIA Behenafarroak ere be
- Page 321 and 322: ANDRES URRUTIA patriarkak ekarririk
- Page 323 and 324: ANDRES URRUTIA Bi esamoldeon arteko
- Page 325 and 326: ANDRES URRUTIA Errefrauak, zuzenbid
- Page 327 and 328: ANDRES URRUTIA negozio eta horrelak
- Page 329 and 330: ANDRES URRUTIA Forua da ohiturazkoa
- Page 331: ANDRES URRUTIA baitira fede publiko
- Page 335 and 336: ANDRES URRUTIA 4.2. Oihenarten erre
- Page 337 and 338: LUIS MARIA MUJIKA somatismoa eta po
- Page 339 and 340: LUIS MARIA MUJIKA Bestalde, poetak
- Page 341 and 342: eti tink eta ekhuru; zein, manura e
- Page 343 and 344: LUIS MARIA MUJIKA Ene gogoa baliaki
- Page 345 and 346: et'ohartzen zeren zordun zaudeen35.
- Page 347 and 348: ezpadidan, lur orotan, zeren hik hi
- Page 349 and 350: gorde-lekura eta hi han bat akidan5
- Page 351 and 352: hon eztaritzozunari, moien apur bat
- Page 353 and 354: adimenduz, eranzun nik ezin bezalak
- Page 355 and 356: ain'engoiti Jainkoagati dakidan nik
- Page 357 and 358: erhi mehe, gaineti zilharztatu idur
- Page 359 and 360: Ildo beretik: LUIS MARIA MUJIKA Ald
- Page 361 and 362: LUIS MARIA MUJIKA Ederragoari deitu
- Page 363 and 364: Beraz higanik egin, jadanik, noiz n
- Page 365 and 366: LUIS MARIA MUJIKA Salaketa, oraindi
- Page 367 and 368: LUIS MARIA MUJIKA Saminezko aitorpe
- Page 369 and 370: LUIS MARIA MUJIKA Ohizkoa denez, sa
- Page 371 and 372: LUIS MARIA MUJIKA Gonparaketaren lo
- Page 373 and 374: XX. KOLOREAK LUIS MARIA MUJIKA Oihe
- Page 375 and 376: LUIS MARIA MUJIKA batean. Ondorengo
- Page 377 and 378: k) Ahoa eta mihia: 1) Hortzak: 11)
- Page 379 and 380: LUIS MARIA MUJIKA batez ere, hemen
- Page 381 and 382: LUIS MARIA MUJIKA d) Elurra = eskua
OIHENART: EUSKAL ERREFRAUAK ETA FORU ZUZENBIDEA<br />
Ohar bedi, azkenez, atxeter, abokatu eta abarren berba bereziak, profesioen<br />
aldetiko ñabardurak onartuz.<br />
3.2.3. Etxea eta etxaguntza<br />
Has gaitezen, arlo honetan, RS delakoaren ekarpena Oihenartenarekin<br />
alderatzen:<br />
RS 58 Ezkondu baino etxaguntza lenago<br />
Hau da, ezkontzaren aurrekoa dela etxea eta etxe ingurukoa (lanabesak,<br />
altzairuak, etab.) bilatzea. Horrexegatik ezkontza aurreko elementu dugu etxea,<br />
eta etxaguntzaren eskuratzea beharrezkoa izango da ezkontza hori ondo gauza<br />
dadin, ezkontideen ekarpenak garrantzitsuak diren neurri berean, laster eta<br />
ezkontsari buruz jarduterakoan azalduko dugunez.<br />
Molde berekoa dugu RS Etxe palagadua baño alogadua hobeago jabetzaren<br />
indarra etxearekin lotuz, azken batean familiaren egoitza den etxea familia<br />
horren jabetzapekoa izatea hobesten delarik.<br />
RS 6 Basoa eta ibaia auzo au ezdaben etxea gaiso<br />
Nolako etxea, ordea, errefrau «ekologiko» honek nahi duena?<br />
Ezbairik gabe, basoa eta ibaia alboan dituena. Baserri girokoa beraz, eta<br />
Euskal Herriaren tradizioan doi-doi errotzen dena.<br />
016 Alaba ezkont ezak nahi duenean, semea ordu denean<br />
Hasten zaigu hemen etxe barneko giroari dagokion kontua, hots, familiaren<br />
barneko gorabeherak. Jakina denez, Euskal Herrian primutasuna edo maiorazgoa<br />
izan da nagusi etxe eta baserriaren eskualdaketan, belaunaldiz belaunaldi.<br />
Aatik, primutasun honek bere oharrak baditu. Horrela, Zuberoan semei<br />
aitortzen zaien lege-testuaren lehentasun absolutuaren aldean (Foruaren XXVII.<br />
Atala, 1. artikuluan, nahiz tokian tokiko egoera desberdinak egon Zuberoaren<br />
barnean ere) beste euskal lurraldeetan, irtenbide diferenteak zeuden primutasun<br />
haua arautzerakoan. Funtsean, hemen jokoan dagoena zera da, semea etxerako<br />
(horrexegatik ezkondu behar da ordu denean) eta alaba kanporako (ezkondu<br />
ahal denean), gure gaurko ikuspegitik hain «feminista» ez dena.<br />
0136 Emaztea hartzen duenak ezkontsari hutsagati, biharamun du dolueguna,<br />
gaitz darraikonagati<br />
Esandako honek, zuzenbidearen ikusmiratik irakurketa berezia eduki dezake,<br />
mamian maitasunaren ezaz beste gauza guztiak (ezkontsariak ere barne)<br />
alperrikakoak direla esan arren. Ezkontsari honen barruan sartzen zen, ezbairik<br />
gabe, emazteak edo ezkongaiak ezkontzara zekarren diru edo ondasunen<br />
multzoa, hain zuzen ere, ezkontza desegite kasurako edota ezkontza barneko<br />
[17]<br />
345
Change language