28,8 MB - Euskaltzaindia

OIIiENARTen ATSOTITZAK ETA POETIKA BERRIRAKURRIZ
Erpenius 30, Levinus Varnerus 31 , Boxhornius 32, Hernán Nunez 33 eta Grutere
kin 34, esanez nola grekoek bezala latinoek, hebrearrek, arabeek eta espainolek
halaber frantsesek, italianoek, alemanek, flamendarrek eta ingelesek beren biltzai
leak izan dituzten.
Ohar gaitezkeenez Oihenartek antzinateko eta garaiko autoreen ezagutza
benetan handia eta sakona zuen, honetan besteren artean, Antonio III Gramonte
ko duke-mariskalaren (1604-1678) liburuzaina izateak lagunduko zuelarik eta
irakurriko zituen, noski 35, Bidaxuneko liburutegia ziren 617 titulu ezberdinak
eta Belles-Lettres deritzan saileko hirurogita bederatziak.
Helburuen harira lot akigun, ordea.
Hernan Nuñezen obrari Alexandro Canova argitaratzaileak egin aitzinsolasean
hain gizon jakintsuak errefrau egiteko arrazoinak azpimarratzean
honakoa diosku: «como hombre tan entendido, que veía la mucha doctrina
y aviso, que debaxo de breve y gracioso consonante y sonsonete los tales
abra
çan»36
Alegia, laburtasunaz, graziaz, puntuaz lortzen dutela dotrina eta aholkuak
garrantzitsu bezala senti daitezen eta modu atseginean onar. Bi mende berandua
go Eguiateguy bera saiatzen denean Oihenartenak kopiatzen eta bere kabuz
bilduak37 han eransten, honela zioen:
«Oihernarten atsotitzak ta refrauak irakurtzaler agrada zirate
kiela ustian ditut jarri; ta gerthaldiak gizonaren miralla, hantik
dükien probetxia eztate gauza apürra»38.
Hala bada, agradamendua eta probetxua lirateke xuberotarrarentzat bi
helburu nagusiak, latindarren urratsi jarraikiz, hots, literaturaren dulce et utile
helburu berari eutsiz.
Solasaren ornamendurako eta bizitzaren irakaspenerako baliagarri izateaz
gain, bazen Oihenarten bildumaren funtsean beste arrazoirik, nahi baduzue
politikoa dei genezakeena, zeren Sorterriaganako maitasunak bultzaturik gaztegaztetandik
hasi zen biltzen herriaren ahotik, eta herriari itzultzen dizkio
30 Tomas Erpenius (Graum, 1584-Leyde, 1624) Holandako interprete ofiziala
31 Levinus Varnerus, Erasmoren laguna (?)
32 Marcos Zuevio Boxhornius (Berg-op-zoon, 1612-Leyden, 1653)
33 Hernán Nuñez (1473-1553), El Comentador, Cisneros-en Bibia Poliglotaren latinezko
itzulpenaren egilea, eta Refranes o Proverbios en Romance liburuaren egilea (Salamanca, 1555).
34 Juan Grutere (1560-1627), filologo belga, Florileg:um....Argentinari, 1624.
35 Jean Robert, «La bibliothèque d'un grand seigneur en Gascogne au XVII siecle»,
XVII, 1976, 56-69.
36 Hernan Nuñez, aip. lib., 3v.
37 Argt. lib., 29
38 «Oharkerak, csangiak eta bibetak Jussef Eguateguic Suberoan errejent zenak bildu
dutianac», (1-2046 gogoeta), BNP, FLB, MS n." 154.
[5] 299