28,8 MB - Euskaltzaindia

OIHENARTen ATSOTITZAK ETA POETIKA RERRIRARURRIZ
poemak Jussef Eguiateguyk dioena sinesten badugu 1657. edizioan agertzen
ez diren poemak 1664. urtean Paben argitaratuak bailirateke. Hona ondoren,
hain zuzen, Zuberoako errejentak dioskuna:
«Mos de Arnalde Oihenartek derikü ere ützi libürüñi bat,
Atsotitzak edo Refrañak, izen diana, Pariscn moldizkidatia 1657.
urthian. Jarraikiz dereikü beraren Gaztaroa neurthitzetan ta azkenekoz
Zaharzaroa ere neurthitzetan eman, Payen moldizkidatia
1664. urthian»'Z.
Garbiasko adierazten dizkigu, bada, plazaratze urtçak, hala nola beste
testu honetan:
«Haren obretaric dago liburuñi bat oraino Parisen pharte,
bersia Paven moldiskidatia. Hartan da bidantza Erran-Etzaz Min
tzo dirade ere hau bi berecitan, batan bere gastaroaz bersian bere
saharzaroaz dutinac solhatzen. Mira sian bi obretan erakhoustia,
huscara-ren manua haren luma bersalacoaren pian loteskinde
olzekian denaz doitzkintzun lissatekiala» 1 3.
Alegia, Oihenartek bi obra idatzi zituela, bata zahartzaroaz, gaztaroaz
bestea, eta horien bitartez erakutsi nahi zuela euskara poesiarik ederrena
sortzeko gai zela. Iharduten du Eguiateguyk, edizio baten hitzaurrean bailegoan,
beste idazlanez ere, eta aipatzen digu nola jakintsuek mauletarraren liburuak
sekulako alabantzez betetzen zituzten kontsideraturik bakantetarik bakantena,
hots, inter rariores rarissimus.
Sinesgarri litzateke, beraz, Atsotizen Urhenquina....Paben ziur 1665. urtean
argitaratu zen bezala Zaharzaroa ere neurthitzetan liburuñoa Paben 1664.
urtean plazaratu izana, jakin dakigunez 14 Oihenartek hiri honetako artxiboak
miatzeko —bere historia jardunetan— maiz bertaratzen zela eta etxe bat ere
berea zuela han, zinen bigarren bizitza Etienne Marsan medikuari 1664.irailaren
29an alokatu zion.
Dena den, urtea egokia daitekeen arren ez dirudi hala titulua, Zaharzaroa....,
alegia, zeren iritsi zaizkigun ia zortzi poemetarik lau amodiozkoak diren
(I,II,III,V), bi ofizioetakoak (IV,VIII), bat goratzarrekoa (VI) eta hilartitza
bestea, nabari denez ez dutelarik gaztaroko beste liburukiarekin aldaketa
handirik, hala gaztaroa/zahartzaroa kontrajartzeko. Honela, badirudi Mitxelenaren
ohar hura, alegia egileak azken orduan lehen argitaralditik kenduko zituenak
direla ez legoke oker, zeren eta zio ezberdinengatik utz zitzakeen beste
baterako, hala nola bere paperen artean aurkitu den beste errefrau multzoa.
Jussef Eguiateguy, Iehen Liburia edo Filosofo Íluskaldunaren ekbeia (1785), Txomin
Peillenek prestatua. Euskaltzaindia, Bilbo, 1983,28
13 BNP, FCB, MS, n.° 154, f.24 V.
14 J.B.E. de Jaurgain, Arnaud d`Oihenart et sa famille H. Champion, Paris 1885, 32
[3]
297