28,8 MB - Euskaltzaindia
28,8 MB - Euskaltzaindia 28,8 MB - Euskaltzaindia
GNOMICA OIHENARTIANA Juan María de Olaizola señala que dicha Rina había abjurado de la Iglesia Católico-romana el día de Navidad, 25 de diciembre de 1560, en la Iglesia de San Martín de Pau, según el historiógrafo de la casa real, el ministro Nicolás de Bordenave. La parte más importante de su rino, es decir, toda la Alta Navarra, había sido ya para entonces separada de su dominio por haber sido conquistada por las armas. Su padre, Enrique, después de la tercera guerra de reconquista (1521-1524), viendo la impotencia de su ejército para lograr sus objetivos, renunció a la guerra, pero sin jamás haber reconocido la usurpación de la Alta Navarra por el rey español Fernando el Católico, casado con la Rina Católica de Castilla Isabel'. Es en ese contexto en el que aparece por primera vez, de mano de Leiçarraga, el nombre de la nación vasca Heuscal herria, en singular, y con la grafía precedente, es decir, con h- inicial en los dos miembros del compuesto, hoy Euskal Herria, que en la traducción francesa de la dedicatoria a la Rina de Navarra se da como pays des Basques, hoy en francés, con toda precisión, Le Pays Basque, y en castellano El País Vasco. [3] • 205
ALFONSO IRIGOYEN él— de que no podemos postular, al menos de momento, un modelo griego», p. 115v. Sorprendentemente Ruiz Arzalluz no cita lo que el propio Leiçarraga dice del griego, así como también del francés, en «Testamentv berrico hitz eta minçatzeco manera difficil bakoitz batzu bere declarationéquin», pp. 1201- 1213. No traslado aquí más que dos ejemplos': l. «Cetá, hitz hunez vsatu vkan dugu cembitorduz, Grec-ez Byssos erraiten denaren significatzeco, ceî erran nahi baita liho fin crespá irudi duembat: eta harçaz vsatzen çutén, orain taffetasaz vsatzen den beçala», pp. 1203-1204; 2. «Guerta cedin, eçarri dugun lekuan, Grecac emaitê du, eguin cedin: baina minçatzeco manera hunez vsatu vkan dugu, ez hala erraiten dugunean, ignorantac minço diraden beçala, venturazco edo tropuzco gauça dela erran nahi dugulacotz, baina lêgoagean moldezcoago itzeuquiz, eta Francesari iarreiquiz», p. 1206. Liçarraga pone, además, en cursiva las palabras que no aparecen en el cuerpo del texto griego, pero que, no obstante, sirven para aclarar el sentido de tal texto en lengua vasca, tal como ya señaló H. Schuchardt 10, lo que, independientemente de que usara en la traducción al menos una edición francesa de la Bible de Géneve, lo cual está fuera de toda duda, exigía tener presente el texto griego para ir cotejándolo escrupulosamente. Esta cuestión es perfectamente comprobable con un poco de paciencia. El propio Liçarraga advierte ésto, al parecer, en el apartado titulado «Hevscaldvney», p. 254, que va inmediatamente después de la dedicatoria a la Rina de Navarra Ioana de Albret": «Berçalde Testamentu berriaren heuscarazco trâslatione hunetan hitz bakoitz batzu letra cheheagoz textu arteâ eçarri içan dirade, eçagun dençat ecen hec teztuan [sic] aditzen diraden hitzac içanagatic, eztiradela ordea textu gorputz berecoac, baina declaragarri iarriac». No será ocioso señalar aquí, por otra parte, que Stephanus dotó en 1551 por primera vez al texto griego de la distinción y numeración de versículos en la edición de Ginebra. 2Q6 [4]
- Page 143 and 144: GRAMATIKAZ OIHENARTEN NEURTHITZETAN
- Page 145 and 146: GRAMATIKAZ OIHENARTEN NEURTHITZETAN
- Page 147 and 148: GRAMATIKAZ OIHENARTEN NEURTHITZETAN
- Page 149 and 150: GRAMATIKAZ OIHENARTEN NEURTHITZETAN
- Page 151 and 152: GRAMATIKAZ OIHENARTEN NEURTHITZETAN
- Page 153 and 154: PATXI ALTUNA Oihenarten poesigintza
- Page 155 and 156: PATXI ALTUNA bitarikoak dira: zeren
- Page 157 and 158: PATXI ALTUNA guiçonés. Salbuespen
- Page 159 and 160: PATXI ALTUNA lehen galdera: exenplu
- Page 161 and 162: PATXI ALTUNA Bosgarren arauaz ez da
- Page 163 and 164: PATX/ALTUNA lo ditut Iin dice haré
- Page 165 and 166: PATXI ALTUNA methode» idatzi ondor
- Page 167 and 168: I-XIII. kantak NEREA ARRIZABALAGA -
- Page 169 and 170: NEREA ARRIZABALAGA - PATXI ALTUNA a
- Page 171 and 172: NEREA ARRIZABALAGA - PATXI ALTUNA H
- Page 173 and 174: XARLES VIDEGAIN atsotitzen ezaugarr
- Page 175 and 176: XARLES VIDEGAIN Oih. 342: Ogui beza
- Page 177 and 178: XARLES VIDEGAIN hala nola 474.: Usq
- Page 179 and 180: OIHENART Y SU APORTACION A LA DISCU
- Page 181 and 182: OIHENART Y SU APORTACION A LA DISCU
- Page 183 and 184: OIHENART Y SU APORTACION A LA DISCU
- Page 185 and 186: OIHENART Y SU APORTACION A LA DISCU
- Page 187 and 188: OIHENART Y SU APORTACION A LA DISCU
- Page 189 and 190: OIHENART Y SU APORTACION A LA DISCU
- Page 191 and 192: OIHENART Y SU APORTACION A LA DISCU
- Page 193: ALFONSO IRIGOYEN dedicaban al mundo
- Page 197 and 198: ALFONSO IRIGOYEN escrita, muy super
- Page 199 and 200: ALFONSO IRIGOYEN daza, es decir, Ad
- Page 201 and 202: GLOSSA ALFONSO IRIGOYEN 8. La lengu
- Page 203 and 204: ALFONSO IRIGOYEN Flexiones sintéti
- Page 205 and 206: Ezin ALFONSO IRIGOYEN 63: Badut ere
- Page 207 and 208: ALFONSO IRIGOYEN baduc bisi minic-g
- Page 209 and 210: ALFONSO IRIGOYEN 569: Daquian gusia
- Page 211 and 212: ALFONSO IRIGOYEN 142: Erguela mais
- Page 213 and 214: ALFONSO IRIGOYEN Otros verbos de co
- Page 215 and 216: ALFONSO IRIGOYEN ATSOTIZAC EDO REFR
- Page 217 and 218: ALFONSO IRIGOYEN 32.Arima onari eur
- Page 219 and 220: ALFONSO IRIGOYEN 67. Barurac hirur
- Page 221 and 222: 107. Campoan vrso, Exean bele. ALFO
- Page 223 and 224: ALFONSO IRIGOYEN 135. Emaftea har d
- Page 225 and 226: GNOMICA OIHENARTIANA-A. OIHENART, A
- Page 227 and 228: ALFONSO IRIGOYEN H 206.Habia eguin
- Page 229 and 230: ALFONSO IRIGOYEN 240.Hiri sionat Al
- Page 231 and 232: ALFONSO IRIGOYEN I vocala 272.Idia
- Page 233 and 234: 305.Lusazen duenac estu epazen. ALF
- Page 235 and 236: ALFONSO IRIGOYEN 336. Nihaur ninsan
- Page 237 and 238: ALFONSO IRIGOYEN 3e7. Ongui eguiten
- Page 239 and 240: ALFONSO IRIGOYEN 398.Prestazen esad
- Page 241 and 242: ALFONSO IRIGOYEN 432.Seinua ensun n
- Page 243 and 244: ALFONSO IRIGOYEN 457.Vr-garbisura i
ALFONSO IRIGOYEN<br />
él— de que no podemos postular, al menos de momento, un modelo griego»,<br />
p. 115v.<br />
Sorprendentemente Ruiz Arzalluz no cita lo que el propio Leiçarraga<br />
dice del griego, así como también del francés, en «Testamentv berrico hitz<br />
eta minçatzeco manera difficil bakoitz batzu bere declarationéquin», pp. 1201-<br />
1213. No traslado aquí más que dos ejemplos': l. «Cetá, hitz hunez vsatu<br />
vkan dugu cembitorduz, Grec-ez Byssos erraiten denaren significatzeco, ceî<br />
erran nahi baita liho fin crespá irudi duembat: eta harçaz vsatzen çutén, orain<br />
taffetasaz vsatzen den beçala», pp. 1203-1204; 2. «Guerta cedin, eçarri dugun<br />
lekuan, Grecac emaitê du, eguin cedin: baina minçatzeco manera hunez vsatu<br />
vkan dugu, ez hala erraiten dugunean, ignorantac minço diraden beçala,<br />
venturazco edo tropuzco gauça dela erran nahi dugulacotz, baina lêgoagean<br />
moldezcoago itzeuquiz, eta Francesari iarreiquiz», p. 1206.<br />
Liçarraga pone, además, en cursiva las palabras que no aparecen en el<br />
cuerpo del texto griego, pero que, no obstante, sirven para aclarar el sentido<br />
de tal texto en lengua vasca, tal como ya señaló H. Schuchardt 10, lo que,<br />
independientemente de que usara en la traducción al menos una edición<br />
francesa de la Bible de Géneve, lo cual está fuera de toda duda, exigía tener<br />
presente el texto griego para ir cotejándolo escrupulosamente. Esta cuestión<br />
es perfectamente comprobable con un poco de paciencia. El propio Liçarraga<br />
advierte ésto, al parecer, en el apartado titulado «Hevscaldvney», p. 254, que<br />
va inmediatamente después de la dedicatoria a la Rina de Navarra Ioana de<br />
Albret": «Berçalde Testamentu berriaren heuscarazco trâslatione hunetan hitz<br />
bakoitz batzu letra cheheagoz textu arteâ eçarri içan dirade, eçagun dençat<br />
ecen hec teztuan [sic] aditzen diraden hitzac içanagatic, eztiradela ordea textu<br />
gorputz berecoac, baina declaragarri iarriac». No será ocioso señalar aquí, por<br />
otra parte, que Stephanus dotó en 1551 por primera vez al texto griego de<br />
la distinción y numeración de versículos en la edición de Ginebra.<br />
2Q6 [4]