28,8 MB - Euskaltzaindia

JEAN-BAPTISTE ORPUSTAN
Olerki egituraz preziosenetarik den hortan berean, huna oraino erranaldi
lañoenetarik bat (luzetasunak eztu lainotasun gordetzen, hartzen baititu hiru
bertsu, nahiz Iaburrenetarik): Mina iragaiten zautan artean, nehorat joaiten
zauzkidanean, zerik inhara, akit naiteeno, noa horra, hara, nora ezpaitakit,
ustez naiteen bel erortera zu zirateen leku berera (hitz bat ere lekuz aldatu
da). Egia erran, uste ginuke maitasunezko eskutitz zenbait, ederki eta biziki
itzulia segurki.
Erranaldiaren itxuraldatzeko, eta neurtitzaren beharrari moldatzeko, aski
da guti; Oihenartek ainitzetan hitz bakar bat du, erranaldian, lekuz aldatzen
edo osagailu ohitutik urruntzen:
aditz laguntzailea edo partizipio-erroak: IV 10 Banaiz jaikiten..., 46-47
Erraiten Ezin derauzudanean; V 42 baniz hi/-nahitzen (ohar ere «baizeko»
ba-ri); XII 6 bertzer ari dir'erantzuten; XIII 8-9 garhaitu Prestuz, et'ontarzunez,
bertze nesk'oso baititu; 79 Banau eriraitziko; XIV 27 iraitz enezazula;
XVII 35 naiz hebainduko; 37 Zeren bainaiz harzaz gabetu; 64 Bihotzak
zautan-kal ehaiten («bihotzak ehaiten zautan-kal»: ikus gorago), 112 zatela
sendotu; XVIII etzak ohora; XX 61-63 Bazedin ordu berean Otoitzean Iar...
(Aldiz 64 non senti baizezan); XXIV 45 Bertarik nuzu ikusiko;
atributoa (sujeto edo objektuaren): I 3-4 Iaket Zu bezi ehor etzautala;
II 51 Baninz fida, 103 Beharrenik emadazu dudana; XI 13-14 Zer probetxu
edertarzuna Da hire gorputzean... ?; XXIII 7 Baduz'uste; XXIV 16 Da
gauz'ezinezkoa (oraiko Euskaldun batzuen moldeko erdal egitura: baina hemen
neurtitzak du manatzen), eta bi moldeak «kiasman» XXII 27 Argi da, da
distiatu;
objektu, erranaldi «konpletiboa» denean ere: XI 13-14 Aldiz dun maitariaren
Mait'orde hig'uken; aldaketak ekarri du aditz erlatiboaren mugatzea (ikus
gorago) XXVII 26 Nik neke hartzen dudana (=hartzen dudan nekea);
izen osatzailea (edo izen-laguna: hura aitzinean, hau ohiz gibeletik) eta
osatua: VI 14 Ederza, nezkato onaren zegina (bien aldizkatzeak osoki argitzen
du itzuli iduriz bitxi hau); XIII 36 Saldoa maitariri (xuberotar moduaz
baliatuz, ezta batere hortakotz «ilun» Lafonek zion bezala: «à une foule
d'amoureux»); XV 24 bertze zerbitza zaitzan bat; menturaz zabalen genitiboa
bada (ikus gorago) XVII 75-76 udalen Zuen albor zabalen; XX 18 Hitz
neurtutan gauz'emanak; XXII 31 Honein saindu lohadarri (honein-ek erakus
ten du saindu eztela izen).
Hiru hitzak lekuz aldatu dira erdal egitura emanez... errimaren eta sinalefaren-gatik:
V 55 zirentzat xahu eztakuruz (=eztakuruz xahu zirentzat), XX
141-143 (Alegia,) Gutizia loan lesusi gurtzera (=Iesusi gurtzera ioan gutizia).
Lauak ere XIV 23-24 Ninzatela zait iduri Sendo (=iduri zait sendo nintzatela).
Gai hau utzi gabe, aipatzeko da nola Oihenartek bi(ga) zenbatzailea
emaiten duen batzuetan izenaren ondotik (V 33 gambara bitan; XII 17 izar
154 [20]