28,8 MB - Euskaltzaindia

JEAN-BAPTISTE ORPUSTAN
(Je l'ai contemplé de mes propres yeux).
Gauza bera erran daiteke adlatiboaz Laffitek zioenaz: —ra «je vais à»,
eta —rat «simple aller et retour» (op. cit. orr. 60 $140). Eta Oihenartek:
XVI 15 Nehorat joaiten 16 zauzkidanean
(Quand vous me (quittez pour) aller quelque part),
XVI 19 Noa horra, hara 20 Nor'ezpatakit
(Je vais là, là-bas, sans que je sache oú).
Oihenartentzat, atzizki aldaketen erran-nahia baino gehiago, baliagarri da
ahots egitura hutsa, berari doakon errankortasunarekin behar denean (luzeak
eta kontsonantedunak azkarrago, gogorrago eta horrela).
Prolatiboa: —tzat, —tako.
Oihenartek baderabiltza biak: P. Lafittek «à titre de» itzultzen duen hutsa
—(t)zat (X 36 jabetzat «pour maîtresseà»), eta Lafittek «prolatif d'intérêt»
deritzon —tako, bertze batzuek destinatiboa (XIII 32 potarentzat «pour le
baiser»), edo mugagagean, edo genitibo mugatuarekin. Erran nahiz beti berexiak
balira, elukete hemen ikertzerik. Baina jakina da ere lehenbizikoa bereziki
lapurtarra dela, bederen orai, bigarrena baxe-nabartar eta xuberotarra.
Balirudike horrelako dialektera berexkuntza zenbait badela Oihenarten
erabileran: errima bakar bat delarik lehenean (XV 27 maita saritzat «pour
recompense d'amour»), bortz badira bigarrenean (XVII 29 enetako, 30 zertako,
XX 4 hartako, 5 saritako, 19 amatako; ohar gaiten bortzetarik hiruek har
lezaketela —tzat, enetzat, saritzat, amatzat), beraz hemen ere bokaletik burura
tuan.
Barnean aldiz bigarrena da aldi bat sinalefan (IV 14 zuretak'aski: ezarri
balu zuretzat berdin heldu zen), eta lehena zortzi aldiz: mugagabean (VI 34
ezteiaritzat «pour miserable», XIII 60 ororen patroinzat «comme modele pour
toutes», XXi 28 argitzat «pour lumière», XXVII 25 «ezdeustzat zuk dadukazu»
«vous le tenez pour rien du tout»), berdin aditzarekin hartzen duela orduan
helburuzko balioa (V 55 zirentzat xahu «pour que vous soyez lavée», XXII
13 xahu gentzantzat «pour qu'il nous purifie», eta ondoko neurtitzean balio
bera atzizki gabe 14 Ikuz gentzan bekatuti «pour qu'il nous lave du peché»),
genitibo mugatuarekin (X 33 del'enetzat «qu'elle est pour moi», XIII 32
potarentzat lardea «sévère pour le baiser»). Ondorio bat atera baladi aldizkatze
hortarik, soinuarena laiteke: laburrena gehienik orotara, eta errimako bokalduna.
Gertatzen da Xuberotarren moldean, —rentzat genitibodunaren ordez
genitibo hutsa balio berean: XI 23 eder eztena 24 Hi bezalako ederraren «ce
qui n'est pas beau pour une belle comme toi», XVII 43 orai baititut baten'biga
«car j'en ai maintenant deux pour un». Hau da «hitzen laburtzeko» molde
menturatuago bat, eta morfologiarekin batean, hunkitzen duena ere gramatikazko
egituren erran-nahizko balioa; bainan, zer balioa du apoztrofak?
Bertze deklinabide kasu zenbait...
142 [8]