258 - Up

N. 470 ii. allgemeiner und gelehrter briefwechsel 1701–1702 825
toteles vocat prudentiam, sed simpliciter cognitionem; quemadmodum et © sic
verti debet cap. 2. Nec in verbis philosophicis usurpandis multa veniae pe[ti]tione praefationeque
opus puto. Quo enim alio loco rectius adhibeantur? Ut cum materia dicitur
esse subjectum () cap. 3, ego quidem non adderem: si verbo venia detur. Est
etiam ubi versio plane abire videtur a mente autoris. Ut cum cap. 2 divortium fit ab aliis 5
interpretibus, qui ordinem in tradenda sapientia seu primaria scientia, contrarium ajunt
esse ei, quo aliae scientiae sunt inventae. Ubi haec versio, pro contrario ponit, ad priorem
ordinem relatum. Item quando diameter immensurabilis dicitur, cum intelligatur diagonalis
lateri incommensurabilis, nempe in quadrato. Sic cap. 3, cum dicitur: Nec si quis
vel voluntario rerum motui vel casui tantum operis tribuat (quantum scilicet est produc- 10
tio universi) recte quid proferet: vertendum erat casui vel fortunae[,] id enim significare
, ex aliis libris Aristotelis, praesertim physicae acroaseos, scimus.
Sunt etiam in quibus non assentior ipsi autori, ut cum animalia auditus expertia disciplinae
incapacia facit[,] cum discrimen experti et artis praecepta docti exponit, cum artem
quae saepe praeceptis sola experientia constitutis constat, confundit scientiae, cujus est 15
causas tenere.
Haec autem[,] Vir Doctissime, non ideo notavi, ut te deterream, sed potius ut excitem
quo magis solidam laudem in iis quae forte moliris consequare. Ego certe uti valde iis
cupio, qui de publico et literis interioribus bene mereri student, ita hoc mihi quasi jure
meo sumo, ut desiderata illis mea proponam; Etsi enim facilius sit optare et hortari, 20
quam exequi, plurimum tamen refert, sibi optima quaeque praefigere et ad praeclara
eniti. Specimen etiam tuum germanici carminis non est contenmnendum. Interea quid
nunc agites nosse pergratum erit. Vale. Dabam Hanoverae 28 Februarii 1701.
Deditissimus Godefredus Guilielmus Leibniz.
470. CORNELIUS DIETRICH KOCH AN LEIBNIZ 25
Helmstedt, 3. März 1702. [469.]
1 ©: vgl. ebd., 982b 24. 4 : ebd., 983a 30. 6 f. contrarium . . . inventae:
ebd., 983a 11 f., mit der Lesart (statt ©). Vgl. die in der Wiedergabe von
Kochs Übersetzung allerdings nicht übereinstimmende ausführliche Besprechung der Stelle in der oben
genannten Aufzeichnung (Gerhardt, a. a. O., S. 474 Z. 4–23). 8 f. diagonalis . . . incommensurabilis:
ebd., 983 a 15 f. 12 . . . : ebd., 984 b 14 f. 12 physicae acroaseos: vgl. Aristoteles
© © , Kap. 4–6. 13 f. cum . . . facit: Aristoteles, © , 980 b 22–24.
14 cum . . . exponit: ebd., 981 a 5–981 b 6. 14 f. cum artem . . . scientiae: ebd., 981 b 7–9.
Zu N. 470: K antwortet auf N. 469. Die überlieferte Korrespondenz wird fortgesetzt durch einen
Brief Kochs vom 15. Mai 1702 (Druck in I, 21).
18. 7. 2005