Kuna Yala, tierra de mar. Ecología y territorio indígena en Panamá
Kuna Yala, tierra de mar. Ecología y territorio indígena en Panamá
Kuna Yala, tierra de mar. Ecología y territorio indígena en Panamá
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
78<br />
Mònica Martínez Mauri<br />
Las razones que han favorecido la invisibilidad <strong>de</strong>l <strong>mar</strong> <strong>en</strong><br />
las <strong>de</strong>mandas territoriales kunas son complejas. Antes <strong>de</strong> abordar<br />
estos aspectos, creo necesario servirme <strong>de</strong> la etnoictiología 68 y explorar<br />
mis datos etnográficos para observar cómo los kunas conceptualizan,<br />
clasifican y usan los recursos <strong>mar</strong>inos. El objetivo <strong>de</strong><br />
este capítulo es mostrar la importancia <strong>de</strong>l <strong>mar</strong> y sus recursos <strong>en</strong><br />
la vida cotidiana <strong>de</strong> los kunas a pesar <strong>de</strong> su aus<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> las reivindicaciones<br />
territoriales, <strong>en</strong> los proyectos <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible<br />
y <strong>en</strong> los programas <strong>de</strong> conservación <strong>de</strong> la biodiversidad. Para<br />
ello, abordaré varios aspectos: la geografía y el <strong>mar</strong>co físico; las<br />
etno-clasificaciones <strong>de</strong> las especies <strong>mar</strong>inas y la relación material<br />
que los kunas manti<strong>en</strong><strong>en</strong> con el <strong>mar</strong> (la pesca y los otros usos <strong>de</strong><br />
los recursos <strong>mar</strong>inos).<br />
El <strong>mar</strong>co físico: la costa y el <strong>mar</strong><br />
Límites<br />
Según la Ley 16 <strong>de</strong> 1953 y la Ley Fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> la Co<strong>mar</strong>ca<br />
<strong>de</strong> <strong>Kuna</strong> <strong>Yala</strong> <strong>de</strong> 1995, el <strong>mar</strong> domina una gran porción <strong>de</strong><br />
la geografía kuna:<br />
Ley 16 <strong>de</strong>l 19 <strong>de</strong> febrero <strong>de</strong> 1953:<br />
Artículo 1: La Co<strong>mar</strong>ca <strong>de</strong> San Blas, creada por la Ley Segunda <strong>de</strong><br />
16 <strong>de</strong> septiembre <strong>de</strong> 1938, compr<strong>en</strong><strong>de</strong> la porción contin<strong>en</strong>tal e<br />
insular <strong>de</strong>l <strong>territorio</strong> nacional que se exti<strong>en</strong><strong>de</strong> a lo largo <strong>de</strong> la<br />
costa <strong>de</strong>l Atlántico, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> los lin<strong>de</strong>ros sigui<strong>en</strong>tes: por el Norte,<br />
el Mar <strong>de</strong> las Antillas, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el Cabo tiburón (77:35’’) hasta un<br />
punto <strong>de</strong> Playa colorada al Oeste <strong>de</strong> la Punta <strong>de</strong> San Blas<br />
(78:35’’); por el este <strong>de</strong> la República <strong>de</strong> Colombia por medio <strong>de</strong><br />
una línea que parti<strong>en</strong>do <strong>de</strong>l Cabo Tiburón termina <strong>en</strong> el Cerro<br />
Gandi, tocando las cabeceras <strong>de</strong>l río <strong>de</strong> la Miel; por el Oeste, el<br />
Distrito <strong>de</strong> Santa Isabel, <strong>de</strong> la Provincia <strong>de</strong> Colón, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el punto<br />
indicado <strong>en</strong> la Playa Colorada, <strong>en</strong> línea recta al Sur, hasta <strong>en</strong>contrar<br />
las aguas <strong>de</strong>l Río Mandinga; y por el Sur, la Cordillera <strong>de</strong> San<br />
Blas, el Distrito <strong>de</strong> Chepo <strong>de</strong> la Provincia <strong>de</strong> <strong>Panamá</strong> y Pinogana<br />
<strong>de</strong> la Provincia <strong>de</strong> El Darién hasta Cerro Gandi.<br />
Parágrafo 1: Quedan incluidos <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> los límites <strong>de</strong>scritos las<br />
Islas <strong>de</strong> Oro, San Agustín y Pinos; los Islotes <strong>de</strong> Pájaros, Puyadas