Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak

94 Francisco de Garay Lehenengo euskal exploratzaile gailena
X. KAPITULUA
Hernán Cortések aurrea hartu zuen.
Santisteban del Puertoren sorrera
Garay Pánucoko gobernadore izendatu zenetik itsas armada prest egotea lortu zuen
arte -1523ko ekaina- bi urte igaro ziren, eta denboraldi hartan, Cortésen egoera nabarmen
indartu zenez, aurrea hartzea eta bere kontura Huasteca -Pánucoko lurraldea,
zalantzarik gabe Garayena zena- konkistatzeari ekitea erabaki zuen.
Kontatzen ari garen gertaerak gertatu zirenetik ehun urte igaro zirenean, hain zuzen ere,
1608an, Fernando de Alva Ixtlilxuchitlek, Diego de Mendoza y Pimentel erregeordearen
interpreteak, eskuizkribu batean bere arbasoek Cortésekin bizi izan zituzten gorabeherak
idatzi zituen, antzinako kanta eta oroitzapenetan oinarrituta. Villa Rica fundatu zen
garaiko pasarteak eta Cortések huasteken kontra egin zuen gerraren garaiko pasarteak
interesatzen zaizkigu. Álvaren aburuz, Hernán Cortések, oinez zihoazen 300 espainolekin
eta zaldiz zihoazen 150 gizonekin eta 40.000 indiar akulhua eta mexikarrekin Pánucora
joan zen eta han bertokoek, matxinatuta omen zeudenek, amore eman zuten. Ondoren,
Chilara eraman zuen armada (indigenek Garayek lehenago bidali zituen espedizionarioak
hil zituzten tokia) eta hango indiarrekin borrokatu ziren. Batailaren gauan, inor bizi ez
zen herri batean lo egin zuten, eta bertako tenpluetan Garayen gizonen larru larrutuan
aurkitu zituzten, eta hormetan esekita, haien jantziak eta armak. Cortések eta bere gizonek
lurraldea suntsitu zuten, horien atzean, milaka hildako eta herri huts utzirik 113 .
Chila inguruetan, Cortések Santisteban de Puerto hiribildua fundatu zuen, 1522an, eta
inguruko herriak aliatu indiarren artean banatu zituen. Hiribildu hori sortzeko asmo
bakarra, Garay lurraldean sartzean harresi moduan erabiltzea izan zen. Asmoa hain
nabaria zenez, Bernal Díaz del Castillok ere aho beteka onartu zuen: “Y gastó Cortés en
aquella ida que fue a Pánuco mucha cantidad de pesos de oro, que después demandaba a
Su Magestad que le pagase aquella costa, y los ofi ciales de la hacienda de Su Magestad no
se los quisieron rescebir en cuenta ni pagar cosa dello, porque dijeron que si hacía aquella
entrada y gasto, que era por causa de se apoderar de aquella provincia, porque don
Francisco de Garay, que la venía a conquistar, no la hobiese, porque ya tenían noticia que
venían desde la isla de Jamaica con grande armada” 114 .
113 IXTLILXUCHITL, FERNANDO DE ALVA. “Horribles crueldades de los conquistadores de México y de los indios que los auxiliaron para subyugarlo
a la corona de Castilla”. Mexiko, 1829. 62. or. eta hurrengoak.
114 CASTILLO, BERNAL DÍAZ, “Historia verdadera de la conquista de la Nueva España”, CLVIII. Kapitulua.