24.01.2013 Views

Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak

Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak

Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

6 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />

berak idatzi zituen edo bere panegiristek idatzi zituzten kroniken bitartez. <strong>Garay</strong>en jarraitzaileak,<br />

ordea, asko -eta boteretsuak gainera- izan baziren ere, mutu geratu ziren,<br />

monarkia disimulurik gabe arazoaz arduratu ez zelako eta justizia ez zelako mugitu<br />

ere egin, zeren eta, Cortés zigortu beharrean, saritu baitzuen, argi eta garbi Cortések<br />

eta bere jarraitzaileek lurraldeak konkistatu eta beren buruak aberasteko helburuetan<br />

lortu zuten garaipen argia onartu zutelako. Izan ere, helburu horien onuradun nagusienetako<br />

batzuk, errege-erreginen familia eta ahaideak izan ziren 1 .<br />

Edozelan ere, <strong>Garay</strong> hil ondoren horri buruz zabaldu zen isiltasun susmagarri hura baino<br />

askoz kezkagarriagoa jokabide hau izan zen: garaiko kronikek baztertu ezin zuten<br />

protagonismo handiko pertsonaia izan bazen ere, garaiko gertakarietan izan zuen zeregina<br />

zorrozki aldatuta erakusten zaigu (salbuespenak salbuespen) eta bere ustekabeko<br />

heriotza eta bere aginpeko armadari sarraski ikaragarria eragin zion egoera aldatu nahi<br />

izan da. Horiek horrela, <strong>Garay</strong> protagonista izan zuten gertakarietan egon ziren lekukoen<br />

adierazpenak irakurtzeak zeharo harritu gaituzte, zeren eta lekuko haien adierazpenak<br />

eta Herrera, Gómara eta Díaz del Castillo kronikariek idatzitakoa eta geroago horiei kopiatu<br />

zizkioten kronikariek idatzi zutena alderatzen baditugu, batzuen eta besteen bertsioak<br />

guztiz kontraesankorrak direla ikusiko dugu. Kronikariek, gertakerak ezkutatzerik<br />

ez zutenez, desitxuratu egin zituzten, zeren eta, garai hartan jokabide batzuk arduraz<br />

epaitu balituzte, Hernán Cortés borreroaren ezpatapean jarriko zuketen. Ondorioz, <strong>Garay</strong>i<br />

egokitu zitzaion bigarren mailako paperak, traketsarenak - esperpentikoa, Díaz del<br />

Castillo kronikariaren pasarte batzuetan-, seguru asko ez du <strong>Garay</strong>ek Indietan izan zuen<br />

protagonismoan sakontzeko gogorik ematen eta, hortaz, historialarien hobespenetatik<br />

aldentzen du. Baina, une batez, erreferentzia horiek alde batera uzten baditugu eta garaiko<br />

beste kronikari batzuengana (Pedro Mártir de Anglería edo frai Bartolomé de Las<br />

Casas) jotzen badugu eta jatorrizko iturriak, agiriak eta lekukoen adierazpenak kontsultatzen<br />

baditugu, bestelako <strong>Garay</strong> aurkituko dugu, bere benetako dimentsioa eta bere<br />

ekintza gogoangarrien norainokoa egiaztatuko ditugu eta, orduan, bere protagonismoa<br />

isilean gordetzea (Amerikako historiografi aren berrikuspen berrienetan egin den bezala)<br />

zein bidegabe izan den ulertuko dugu.<br />

<strong>Garay</strong>en bizitzan eta horren inguruko gertaera iradokigarrietan ikertzen denean, fi gura<br />

historiko bat unibertsal egiten duten giltzak dituen pertsonaia baten aurrean gaudela<br />

ohartuko gara berehala. Batez ere, garaiko pertsona interesgarrienetako batzuekin izan<br />

zuen harreman estua da aipagarria. Lehenengo aipuetatik, Kolondarren inguruko pertsonen<br />

artean ikusten dugu <strong>Garay</strong>, eta harreman hori nabarmendu beharra dago, zeren<br />

eta Almirantea oso begitankor agertu baitzen beti pertsonekin, eta konfi antzazko pertsonak<br />

arretaz aukeratzen baitzituen2 . Hasieratik, Kolonen eta <strong>Garay</strong>en arteko harremana<br />

1 Hernán Cortés epaitzeko ahalegin guztiek kale egin zuten, hainbat arrazoi zela eta. Errege-erreginek Luis Ponce de León lizentziatua<br />

egoitza-epaile bidali zuten, Cortésen ekintzen kontu har zitzan, baina pozoiaren eraginez hil omen zen. Cortés 1528an itzuli zen Espainiara<br />

eta Karlos V. erregeari bere bertsioa kontatu zion. Goraipatu zuten eta ohorez bete zuten, baina ez zuen botere politikorik lortu.<br />

Cortések berak eskatutako egoitza-epaiketa berriek ez zuten inolako emaitza praktikorik izan, zeren eta 1547an (Cortés hil zen urtea)<br />

oraindik ez baitzuten epairik.<br />

2 Kolonek ez zuen laguntzaile-kopuru hautatua (anaiez gain, oso gutxi) gehitzeko gogorik izan. Izan ere, gizon bakar batek, Enkarterrietako<br />

Balmasedako Pedro de Terreros mahaizain bizkaitarrak, bakarrik zuen harrotzeko arrazoia: Kolonekin bidaia guztietan bidaiatu<br />

zuen pertsona bakarra izan zen, eta Kolonek, ohore handia eman zion, Parian lehorreratzeko eta bere eta errege-erreginen izenean<br />

lurraldeaz jabetzeko eskuordetu baitzuen. Horrela, Amerika kontinenteko lurraldea zapaldu zuen lehenengo europarra izan zen: “...<br />

tomaron la posesión de la dicha provinçia (Paria), la qual tomó el dicho Pedro de Terreros por mandado del dicho almirante, porque él no

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!