Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
4 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />
SARRERA<br />
<strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> (Sopuerta, 1475 ing. – Mexiko, 1523), 1493. urtean iritsi zen Ameriketara,<br />
seguru asko, itsas armadaren itsasontzi kapitainean, Kristobal Kolonek egin<br />
zuen bigarren bidaian, Almirantearen zerbitzura zeuden morroietako bat izan baitzen.<br />
Ondorioz, lurralde haietan modu jarraituan kokatu ziren pertsonen lehen belaunaldikoa<br />
izan zen, eta garaiko kronikariek, beren testuetan, beste bidaide batzuekin batera<br />
(Alonso de Ojeda, Juan de la Cosa, Diego Velázquez edo Juan Ponce de León) nabarmendu<br />
zuten. Modu ulertezinean, <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong>, garaiko bidaiari haien guztien<br />
gainetik gailendu zena, gaur egun, pertsonaia ezezaguna da -ikertzaile adituentzat<br />
izan ezik- eta historiografía modernoak Indietako konkistatzaileen artean bigarren<br />
mailara baztertu du. Egoera hau are harrigarriagoa da oraindik, <strong>Garay</strong>en oroimena<br />
Ipar Amerikan, Erdialdeko Amerikan eta Kariben gehiago gorde dela kontuan hartzen<br />
badugu, zeren eta lurralde horietan oraindik baitiraute handik igaro zelako oroimena<br />
bizirik mantentzen duten erreferentziek. Jaioterrian, berriz, inoiz (agian, inoiz edo behin)<br />
ez zaio erreparatu, eta erabat ahaztu da Euskal Herriko txoko batean jaio zela.<br />
Ez dago <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> (gobernadorea, esploratzailea, militarra edo onibar-jabea)<br />
aipatzen ez duen Amerikako aurkikuntzaren lehen urteetako kronikarik, eta Amerikako<br />
historiako bi gertakari erabakigarritan parte hartu zuela azpimarratzen da beti:<br />
Mexikoko Golkoaren (“Seno Mexicano”) esplorazioan eta Hernán Cortésen aurkako liskarrean<br />
eta gerran. Erraz hilezkortuko zatekeen, Errege-erregina Katolikoek gobernatzeko<br />
eman zioten lurralde mugagabeari eman zioten izenak (“Tierra de <strong>Garay</strong>”) iraun izan<br />
balu; ikertzaile batek baino gehiagok, izen hori zor zaion pertsonaz gehiago ezagutzen<br />
sakonduko zukeen. Hala ere, hainbat zoritxar zela eta, <strong>Garay</strong> historiaren bigarren txoko<br />
batera baztertu zen, baina ez zuen merezi, zeren eta, objektibotasunez aztertzen badugu,<br />
protagonista nagusienetako bat izatea merezi du, garai hartan Ameriketan gertatu<br />
ziren gertaera gogoangarrietan protagonista bezala parte hartu zuelako.<br />
Ezin da baztertu, ordea, besterik ezean, <strong>Garay</strong>ek gainean zuen isiltasuna interesatua<br />
izan zenik. Izan ere, bere heriotza eta hil baino lehenago egunetan gertatu ziren gertakari<br />
haietako (Espainian ez ezik Europako gainerako herrialdeetako gorte guztietan<br />
zirrara sortu zutenak) protagonista nagusienetako bat Hernán Cortés (del Valle markesa<br />
izango zena) izan zen, zeren eta, <strong>Garay</strong> pozoitzeagatik eta aliatu indiarrak bere<br />
kontra bultzatzeagatik jendaurrean salatu baitzuten. Baina gertakari haiek eta antzeko<br />
beste salaketa batzuk ez ziren inoiz argitu, eta Cortesék berak desitxuratu egin zituen,