Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
52 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />
berak eraikiarazi zuen gotorlekukoa, berekin urtean 20.000 marabediko soldata ekarri<br />
zuena67 . Kargu hau, Santo Domingoko errejidore eta aguazil nagusi eta irla bereko Yáquimo<br />
gotorlekuko alkate karguei gehitu zitzaien. Bizitzaren bukaerara arte izan zituen<br />
kargu horiek <strong>Garay</strong>ek, eta hil zenean, Antonio de <strong>Garay</strong> seme zaharrarentzat izan ziren.<br />
Kargu horiek ikusita, aipatu beharra dago <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong>ek bere ekintza guztiak<br />
antolatzeko zuen gaitasun handia. Planifi katzaile nekaezina izan zen halabeharrez,<br />
eta horren adierazgarri da, jarduera hobetu eta salgaien ekoizpena handitzearren, jarduera<br />
hiriburutik irlaren beste aldera eramatea erabaki zuenean, planari ekin aurretik,<br />
lanari ekin zioten abeletxe batzuk sortzeko nahiko zuhurra izan zela, eta, jendea tokiz<br />
aldatu zenean, dena prest zegoela horiek hartzeko, ekoiztu gabe ezta urte bete ere<br />
eman gabe. Jamaikako herritar guztiek etxeak harriz eraikitzea erabaki izana bere kemenaren<br />
beste adierazgarri bat da.<br />
<strong>Garay</strong>ek bere zereginak egiten izan zituen jardunbide batzuk gogor kritikatu zituen Pedro<br />
de Mazuelok, Jamaikako errege-altxorzainak, <strong>Garay</strong>ekin desadostasunak izan baitzituen<br />
68 . Bi gizonek erregeari mandatuen berri emateko idazten zizkioten gutunetan, batak<br />
zein besteak elkarren arteko tirabirak argi adierazten zizkioten. Desakordio horiek,<br />
agian, <strong>Garay</strong> Jamaikara iritsi zenean eta Mazuelok gotorlekua ez uztea erabaki zuenean<br />
sortu ziren. Ondoren, <strong>Garay</strong>ek erregeari iruzur egitea leporatu zion bere aurkakoari. Bi<br />
gizonen arteko tentsioa hain handia zen, ezen behin, <strong>Garay</strong>ek elizara eraman zuen eta<br />
eskribau bat aurrean zegoela, erregeari zergatik iruzur egiten zion azaltzea eskatu zion,<br />
eta segidan, aldarera eraman zuen, iraindu zuen eta muturreko batzuk eman zizkion69 .<br />
Litekeena da bataren eta bestearen salaketek izateko arrazoia izatea. Urte batzuk geroago,<br />
<strong>Garay</strong> hil ondoren, Pedro de Mazuelok denbora labur batez bete zituen <strong>Garay</strong>enak<br />
izan ziren karguak, baina laster eraman zuten epaile baten aurrean errege-ogasuna<br />
bidegabe erabiltzea eta horri iruzur egitea leporatu ziotelako.<br />
Mazuelok <strong>Garay</strong>i egin zizkion salaketen artean, indiarrak gaizki tratatzea nabarmentzen<br />
da 70 : “...el mucho daño y perdida que V.A. reçibio en la conpañia que se tomo con<br />
Françisco de <strong>Garay</strong>. Y dize muy largamente el mal tratamiento que haze a los indios y la<br />
poca justiçia que en aquella ysla ay. Y que el repartimiento se hizo muy mal, y estan muy<br />
quexosos todos los vezinos de la ysla del y de la poca justiçia que les haze y de la mucha sobervia<br />
que tiene, que es tanta que no osan yr a pedirle justiçia ni a cosa que les cunple” 71 .<br />
Mazueloren salaketa horri, geroago frai Bartolomé de Las Casasena gehitu zitzaion,<br />
berarentzat <strong>Garay</strong>ek lur berriak konkistatzeko zuen asmoa “ir a despoblar” baino ez<br />
zen, eta <strong>Garay</strong>en zoritxarreko bukaera, Jainkoagandiko zigorra 72 : “<strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong><br />
67 A.G.I. PROVISTOS, CONTRATACIÓN,5787,N.1,L.1. “...alcaide y tenedor de la fortaleza que por nuestro mandado aveys fecho”. Bartzelona, 1519/VI/19.<br />
68 Ikusi: Eranskina, 3. agiria.<br />
69 A.G.I. PATRONATO,26,R.5.<br />
70 Ibid. Garrantzi gutxiagoko beste zio bat, errege-kutxaren sarreren galera zekarrelako, <strong>Garay</strong>ek haritzaren zura mozteko debekuaz ari zen.<br />
71 Ibid.<br />
72 Ez dugu ahaztu behar <strong>Garay</strong>ek eta Las Casasek elkar ezagutu zutela (1520ko errege-zedula batek Las Casasen alde egiteko agindu zion<br />
<strong>Garay</strong>i (Ikusi: Eranskina, 5. agiria), eta horregatik dira hain garrantzitsuak domingotarrak <strong>Garay</strong>i buruz zituen iritziak.