24.01.2013 Views

Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak

Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak

Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

154 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />

XX. KAPITULUA<br />

<strong>Garay</strong>en jaraunspena. Jamaika<br />

<strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> hil zenean, Jamaikan koroarekin elkartuta zituen etxaldeak ez ziren<br />

berehala desagertu. Seme zaharrena, Antonio de <strong>Garay</strong>, ezin zen aitaren zereginez arduratu,<br />

jakina, hamaika urte besterik ez zituelako. Baina aitak produktuak ustiatu eta<br />

merkaturtzeko abiarazi zuen lan-sistemari esker, oraindik urte batzuk irauteko inertziak<br />

jarraitu zuen. Administratzaile berrien -hala nola, Pedro de Mazuelo altxorzain<br />

eztabaidatua187- kudeaketa kaskarra -eta ageriko lapurreta- zela eta, 1534. urtean baltzua<br />

desegin zen.<br />

<strong>Garay</strong> hil zela, Espainiatik Juan López de Torralba kontularia bidali zuten, baltzuaren<br />

egoeraren berri eman zezan. Denboraldi batez, hain zuzen ere, 1526ko ekainetik 1531ko<br />

urrira bitartean, etxaldeak enkantean saldu zirenean, Pedro de Mazuelok eta Torralbak<br />

hartu zuten etxealdeen ardura, eta 1534. urtera arte ez zuten mozkinen berri eman, eta<br />

urte horretan beste ikertzaile eta egoitza-epaile bat bidali zuten, Gil González de Ávila<br />

lizentziatua. Ekainaren erdialdera arte -hil zenean- zatarkeria hura konpontzen jardun<br />

zuen, isilpeko instrukzioa egin zuen eta morroiei lekukotza hartu zien, zeren eta ez liburuetatik<br />

ez interesdunengandik ez baitzuen ezer garbirik ateratzen. Azkenik, erregeari<br />

eta <strong>Garay</strong>en oinordekoei zor zitzaienaren balioa zehaztu zuen, erdi bana: 4.989 peso,<br />

bi tomin eta urrezko bi gramo. Mazuelok eta Torralbak desegin edo saldu zituzten beste<br />

ondasun batzuk, hala nola, 50 esklaboren salmenta, ez ziren zenbatu.<br />

Antonio de <strong>Garay</strong>ek hogei urte bete zituenean, auzitan sartu zen pertsona eta erakunde<br />

batzuekin, gurasoen dirutzaren zati bat berreskuratzeko asmoz. 1530. urteaz geroztik<br />

Hernando Cortésen aurka izan zen auzia arras adierazgarria da, Antonio de <strong>Garay</strong>en<br />

tutorea eta bere ondasunen administratzailea izan baitzen: ondasunak bahituta<br />

izatea eta bidegabeki erabiltzea leporatu zion, baita aita harrapatu eta horri lapurtzea<br />

ere. Bigarren salaketa pertsona hauei ere leporatu zien: Pedro de Alvarado, Diego de<br />

Ocampo, Andrés de Tapia, Diego de Soto eta <strong>Francisco</strong> de Las Casas 188 .<br />

Ez dugu <strong>Garay</strong>en jaraunspenaren garrantzia ebaluatzen lagun diezaguken agiririk. <strong>Garay</strong>en<br />

bukaera tristea kontatu zuten historialari batzuek, etxetik kanpo hil zela eta esplorazioaren<br />

gastu itzelak zirela eta, oinordekoak pobre utzi zituela esaten dute. Baina<br />

adierazpen hori eskuragarri dugun dokumentazioarekin alderatzen badugu, egia baino<br />

187 1523an koroak Esteban de la Roca bidali zuen errege-probisio batekin, Pedro de Mazuelori argibideak eskatzeko, eta lanbiderik gabe<br />

utzi zuen. Ondoren, Jamaika irlako gobernadoreorde izendatu zuten, hots, <strong>Garay</strong>ek izan zuen kargu bera.<br />

188 A.G.I. MEXICO,1088,L.1,F.205R-206R. Kuriosoa da auzi horietan amaren aipamenik ez egotea, eta pentsa dezakegu ama hilda zegoela<br />

edo berriro ezkondu zela, zeren eta horrela ez balitz, normalena seme gazteen tutore bezala agertzea izango zatekeen.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!