Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
154 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />
XX. KAPITULUA<br />
<strong>Garay</strong>en jaraunspena. Jamaika<br />
<strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> hil zenean, Jamaikan koroarekin elkartuta zituen etxaldeak ez ziren<br />
berehala desagertu. Seme zaharrena, Antonio de <strong>Garay</strong>, ezin zen aitaren zereginez arduratu,<br />
jakina, hamaika urte besterik ez zituelako. Baina aitak produktuak ustiatu eta<br />
merkaturtzeko abiarazi zuen lan-sistemari esker, oraindik urte batzuk irauteko inertziak<br />
jarraitu zuen. Administratzaile berrien -hala nola, Pedro de Mazuelo altxorzain<br />
eztabaidatua187- kudeaketa kaskarra -eta ageriko lapurreta- zela eta, 1534. urtean baltzua<br />
desegin zen.<br />
<strong>Garay</strong> hil zela, Espainiatik Juan López de Torralba kontularia bidali zuten, baltzuaren<br />
egoeraren berri eman zezan. Denboraldi batez, hain zuzen ere, 1526ko ekainetik 1531ko<br />
urrira bitartean, etxaldeak enkantean saldu zirenean, Pedro de Mazuelok eta Torralbak<br />
hartu zuten etxealdeen ardura, eta 1534. urtera arte ez zuten mozkinen berri eman, eta<br />
urte horretan beste ikertzaile eta egoitza-epaile bat bidali zuten, Gil González de Ávila<br />
lizentziatua. Ekainaren erdialdera arte -hil zenean- zatarkeria hura konpontzen jardun<br />
zuen, isilpeko instrukzioa egin zuen eta morroiei lekukotza hartu zien, zeren eta ez liburuetatik<br />
ez interesdunengandik ez baitzuen ezer garbirik ateratzen. Azkenik, erregeari<br />
eta <strong>Garay</strong>en oinordekoei zor zitzaienaren balioa zehaztu zuen, erdi bana: 4.989 peso,<br />
bi tomin eta urrezko bi gramo. Mazuelok eta Torralbak desegin edo saldu zituzten beste<br />
ondasun batzuk, hala nola, 50 esklaboren salmenta, ez ziren zenbatu.<br />
Antonio de <strong>Garay</strong>ek hogei urte bete zituenean, auzitan sartu zen pertsona eta erakunde<br />
batzuekin, gurasoen dirutzaren zati bat berreskuratzeko asmoz. 1530. urteaz geroztik<br />
Hernando Cortésen aurka izan zen auzia arras adierazgarria da, Antonio de <strong>Garay</strong>en<br />
tutorea eta bere ondasunen administratzailea izan baitzen: ondasunak bahituta<br />
izatea eta bidegabeki erabiltzea leporatu zion, baita aita harrapatu eta horri lapurtzea<br />
ere. Bigarren salaketa pertsona hauei ere leporatu zien: Pedro de Alvarado, Diego de<br />
Ocampo, Andrés de Tapia, Diego de Soto eta <strong>Francisco</strong> de Las Casas 188 .<br />
Ez dugu <strong>Garay</strong>en jaraunspenaren garrantzia ebaluatzen lagun diezaguken agiririk. <strong>Garay</strong>en<br />
bukaera tristea kontatu zuten historialari batzuek, etxetik kanpo hil zela eta esplorazioaren<br />
gastu itzelak zirela eta, oinordekoak pobre utzi zituela esaten dute. Baina<br />
adierazpen hori eskuragarri dugun dokumentazioarekin alderatzen badugu, egia baino<br />
187 1523an koroak Esteban de la Roca bidali zuen errege-probisio batekin, Pedro de Mazuelori argibideak eskatzeko, eta lanbiderik gabe<br />
utzi zuen. Ondoren, Jamaika irlako gobernadoreorde izendatu zuten, hots, <strong>Garay</strong>ek izan zuen kargu bera.<br />
188 A.G.I. MEXICO,1088,L.1,F.205R-206R. Kuriosoa da auzi horietan amaren aipamenik ez egotea, eta pentsa dezakegu ama hilda zegoela<br />
edo berriro ezkondu zela, zeren eta horrela ez balitz, normalena seme gazteen tutore bezala agertzea izango zatekeen.