Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
118 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />
XIV. KAPITULUA<br />
Ontzidiaren galera<br />
Indietako historialarien kontaketak nahiz hainbat agiritan jasotako lekukoen adierazpenak<br />
bat datoz, gaingiroki, orain arte kontatu ditugun gertakarien garapenarekin. Hala<br />
ere, jarraipena, <strong>Garay</strong>en armadaren sarraskiarekin eta <strong>Garay</strong>en beraren hilketarekin<br />
bukatzen dena, desberdina da bertsioen arabera.<br />
Bi argumentu-ildo aurkitzen ditugu, eta bien artean ezagunena, Cortések berak eta<br />
bere laguntzaileek zabaldu zutena da. Bestea, Cortésen eta bere kapitainen kontrako<br />
auzietako adierazpenetatik ateratzen da, batez ere, Diego Velázquezek, Luis<br />
de Cardenasek, Hernando de Ceballosek eta beste agente publiko batzuek sustatutako<br />
autoetatik. Lehenengo aukerak Cortésen ezein erantzukizun baztertzen du,<br />
eta espedizioaren porrotaren errua indiarrei eta <strong>Garay</strong>i berari egozten dio eta, aldi<br />
berean, Cortésen laguntzarik eza hainbat formalismorekin justifi katzen du. Bigarren<br />
jarrerak, kontrako agertokia deskribatzen du: lehorreratu zirenetik, Pánucora iritsi<br />
zirenean egoera gaizkiagotu zen, eta aldez aurretik Cortések eskualde hartara Santiesteban<br />
fundatzeko helburuarekin eraman zituen gerrei leporatzen die, hiribildua<br />
<strong>Garay</strong> lurralde hartan sartzea galarazteko gotorleku bilakatu baitzuten.<br />
Bi jarreren artean, Pedro Mártir de Angleríaren jarrera aurkitzen dugu, zeren eta, berak,<br />
era neutralean agertu baitzuen <strong>Garay</strong>en nahiz Cortésen gizonek -gehienak, armadetako<br />
karguak edo erantzukizunak zituztenak- adierazitakoa 145 .<br />
Agian, puntu honetan bakarrik jartzen dira ados: <strong>Garay</strong>ek ontzidia nola galdu zuen.<br />
Itsasontzi bi Iparraldeko ekaitz baten ondorioz hondaratu ziren eta Grijalva Santisteban<br />
portuaren aurrean, Pánuco ibaiaren sarreran, agertu zen gainerako ontziekin eta<br />
<strong>Garay</strong>en aginduen zain geratu zen 146 . Ontzidiarekin karabela bateko gizonak elkartu<br />
ziren. Karabela horretan, DiegoVelázquezen lagunak eta morroiak eta Burgosko apezpikuaren<br />
morroi batek -Yucatángo faktore kargua betetzen zuena- bidaiatzen zuten,<br />
eta Cortések -agian, zuzen zegoen- bere kontra Diego Kolonek, Diego Velázquezek<br />
eta <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong>ek konfederazio bat eratu zutela pentsatu zuen. Grijalva egoera<br />
hartan zegoela, hots, lurreko tropen berrien zain zegoela, Vallejoren errekerimendu<br />
bat iritsi zitzaion hiribilduko portura hurbil zedin eta lurralde horiek jendeztatzeko<br />
agindurik zuen erakuts zezan, eta horrela ez bazen, kortsariotzat hartuko zuela eta<br />
145 Angleríak <strong>Garay</strong> eta bere espedizioak “Décadas del Nuevo Mundo” liburuaren bostgarren kapitulutik aipatzen baditu ere, zazpigarren<br />
kapitulura arte ez du maizago komentatzen, Indietatik <strong>Garay</strong>en eta Cortésen tropen elkartzeari buruz iristen zaizkion berriekin<br />
bat etorriz.<br />
146 Grijalva Pánucora iritsi zenean, lau itsasontzi, karga eta guzti, arrezifetan eta hondar-piketan galdu zituela idatzi zuen Juan de<br />
Castellanosek (CASTELLANOS, JUAN “Elegías de varones ilustres de Indias”. 79. or.).