Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
10 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />
hori sustatzen bazekien, eta bere abenturetan berarekin eramaten zituen, aberastasun<br />
itzelak lortuko zituztelako promesekin. Hainbat historialarik bi protagonisten izaeren<br />
eta jokabideen arteko desadostasun argia agerian jarri dute 3 .<br />
Azken fi nean, <strong>Garay</strong>en eta Cortésen arteko borroka berekin ekarri zuen nortasunen<br />
elkar-jotze itzela, bi generalen eta horien armaden arteko gerra baino askoz gehiago<br />
izan zen; etorkizunean Amerikako konkista eta aurkikuntza gauzatuko zen modua<br />
izan zen. Ondorioz, Cortésen garaipen ezeztaezina, geroago Espainiako errege-erreginek<br />
berretsi zutena, beste handinahi batzuek (beti zori txarragoarekin) ezin konta ahal<br />
aldiz imitatu nahi izan zuten matxinada eta traizio guztien erreferentzia balioduna,<br />
jatorria eta eredua izan zen 4 .<br />
Pertsonaia gailenekin izan zuen elkarrekintza historikoa alde batera utzita, badaude<br />
<strong>Garay</strong>en oroimen historikoa berreskuratzea eskatzen duten beste arrazoi batzuk,<br />
esandakoak baino sendoagoak, agian. Arrazoi guztien gainetik, esploratzaile eta konkistatzaile<br />
bezala egindako lana nabarmentzen da: berak esploratu eta aurkitu zuen<br />
Mexikoko Golkoa (“Seno Mexicano”), hots, egungo Alabama, Mississipi, Louisiana eta<br />
Texas lurraldeen arteko kostaldea, eta berak egiaztatu zuen “El Yucatán” eta “La Florida”<br />
ez zirela irlak, kontinentearen zati baino. <strong>Garay</strong>i Pánuco lurraldean herri egonkorrak<br />
sortzeko lehenengo ahaleginak zor zaizio, baita Jamaikako lehenengo kokaleku<br />
europar gehienak eta Jamaikako hegoaldeko hiri nagusiak ere. Guadalupe irla konkistatzeko<br />
ahaleginak <strong>Garay</strong>enak ere izan ziren, azkenean sekulako porrota izan bazuen<br />
ere. Hori gutxi balitz, <strong>Garay</strong>en karguek eta erantzukizunek, jardun zuen tokien<br />
historiarentzat beharrezko erreferente bilakatu zuten; esaterako, Santo Domingoko<br />
aguazil nagusia, Jamaikako gobernadoreordea, Jamaikako indiarren banatzailea eta<br />
Pánucoko gobernadorea eta adelantatua (probintzia bateko buruzagi militar eta politikoa)<br />
izan zen. Egiaz, garaikide gutxik zuten antzeko erreferentziarik. Esaten ari garen<br />
bezala, benetan ulertezina da horrelako pertsonaia batek gaur egun aintzatespen<br />
handiagorik ez izatea.<br />
Litekeena da, <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong>ek entzuterik izan ez zezan gehien lagundu duen arrazoietako<br />
bat –lehenago adierazi dugunaz gain-, saiakera hau argitaratu arte, bere jaioterria<br />
ez ezagutzea izan da, bere abizenagatik Euskal Herrian jaio zela uste izan bada<br />
ere. Hori dela eta, garaiko aurkitzaile gehienek ez bezala, ez du inoiz beretzat jotzeko<br />
tokirik, hots, bere burua eta ekintzak zabaltzeko tokirik izan. Normala denez, <strong>Garay</strong>en<br />
bizitzako gorabeherak edesteko nahiko erakargararriak izan baziren ere, edonori gogoa<br />
kentzeko modukoa da, pertsonaia baten biografi ari ekitean, horren jaioterria ezagutzen<br />
ez dela aitortzea. Historialari askok, aldiz, bigarren mailako pertsonaia bezala<br />
3 “<strong>Garay</strong> era más honesto; fi el a la corona y a Colón. Sus acciones se apegaban más al derecho romano y diferían de las sentencias dictatoriales<br />
de Cortés, amo de engaños e intrigas”. VILLA ROIZ, CARLOS. “Gonzalo Guerrero, Memoria olvidada trauma de México”, 417. or.<br />
4 Adibide bezala, esan dezakegu Cortések bere kapitainetako bat, Cristóbal de Olid, Ibueras (Mexikotik 400etik gora legoatara) konkistatzera<br />
bidali zuela. Olidek, bere burua hain urrun ikustean, Cortésengandik ikasi zuen modu berean jokatu nahi izan zuen, hau<br />
da, haren eskumena alde batera utziz; baina Cortések ez zuen onartu, eta Olidi aurka egin zion, errege-ofi zialen eta mexikar udalaren<br />
agindua bete gabe.