Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Francisco Garay - Bizkaiko Batzar Nagusiak
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
114 <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong> Lehenengo euskal exploratzaile gailena<br />
XIII. KAPITULUA<br />
Hondamendiaren atarikoa<br />
<strong>Garay</strong>ek, Santisteban hiribilduaren aurrean gelditu behar izan zuenez eta itsasontzien<br />
berririk ez zuenez, hiribilduaren aurrean, Pánuco ibaiaren beste ertzean jarri zuen<br />
kuartel nagusia. Berehala ingurua aztertzera talde batzuk bidali zituen, elikagaien bila<br />
eta -Gómarak dioenez-, indiarrekin harremanak izateko. Horretarako, interprete batez<br />
baliatu zen, bertakoei <strong>Garay</strong> lurralde horietako gobernadore bezala iritsi zela eta Cortések<br />
egindako gerraren ondoriozko kalteengatik mendeku hartzeko prest zegoela jakinarazteko.<br />
Cortés eta han utzi zituen gizonak handik botatzeko berarekin bat egitera<br />
bultzatu zituen.<br />
Mandatariak ere bidali zituen -Gonzalo Docampok zuzenduta-, Cortésen Santiestebango<br />
tenientea zen Pedro de Vallejorekin elkarrizketa zitezen 141 , <strong>Garay</strong>i lurralde hartako<br />
gobernaketa ematen zioten errege-probisioak erakuts ziezazkioten eta probisioak<br />
ikusita, bere asmoa adieraz zezan.<br />
Vallejok Cortési idatzi zion -Cortés Higueras lurmuturrerako espedizio bat prestatzen<br />
ari zen-, zein jarrera izan behar zuen galdetzeko. Bien bitartean, konpromisorik hartu<br />
gabe eta hitz onez, Docampo gainetik kendu zuen. Gómararen bertsioak argi agertzen<br />
ditu Vallejoren jarrera eta benetako asmoak. Vallejo prestatzen ari zen traizioaren<br />
sarrera moduan, hauxe idatzi zuen:“<strong>Garay</strong> envió a Gonzalo de Ocampo a saber qué voluntad<br />
le tenían los de Cortés que estaban en Santisteban del Puerto. El cual volvió diciendo<br />
que buena, y que podía ir allá; mas empero él se engañó o lo engañaron; y así engañó<br />
a <strong>Garay</strong>, que se acercó a los contrarios más de lo que debiera…” 142 .<br />
Izan ere, iruzurra laster agertu zen. Hornigairik ez zituenez, <strong>Garay</strong>ek inguruko herrixketetan<br />
banatu zituen gizonak, eta baterako indar bezala izan lezakeen eraginkortasuna<br />
eta ahalmena galdu zituen eta bera baino indar gutxiago zuen aurkari baten menpe<br />
geratu zen. Talde horietako bat, Nachapalan herrixkan kokatu zena, elikagairik ez zuenez,<br />
indiarrei lapurtu zizkien. Aitzakia horrekin barkatzen du ekintza hau, behintzat,<br />
Gómarak: “salieron los de Santisteban a escondidas, que sabían la tierra, y dieron en los<br />
de caballo de <strong>Garay</strong>, que estaban en Nachapalan, pueblo muy grande, y prendieron al<br />
capitán Albarado con otros cuarenta, por usurpadores de la tierra y ropa ajena. De lo cual<br />
recibió <strong>Garay</strong> mucho daño y enojo.” 143 .<br />
141 Litekeena da Pedro de Vallejo Angleríak <strong>Francisco</strong> de <strong>Garay</strong>en herrikidetzat hartu zuen horietako bat: “<strong>Garay</strong> se vio con dos paisanos<br />
suyos de España, que habitaban allí…”. Horrela balitz, agian Vallejokoa zen (Menan, <strong>Bizkaiko</strong> Enkarterrien mugakide). Etxe hau<br />
Muñatonesko Salazartarrekin ahaidetuta zeuden ezkontzez. Enkarterrietako beste leku batzuetan eta Barakaldon ere egon zen Vallejo<br />
abizenaren etxea.<br />
142 GÓMARA, FRANCISCO LÓPEZ, “Conquista de México”, 398. or.<br />
143 Ibíd.