santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

31
Forjaketa Artistikoa Bizkaiko Enkarterrin
Ate batzuk giltzaz ixten ziren. Kasuotan sarraila-begiaren marrazkia kanpoko ateen berdina
izaten zen, baina tamaina txikiagokoak (847. irud.). Gauza bera gertatzen zen giltzarekin ere
(848. irud.). Lanestosako Colina Jauregiko “paioaren” ateko sarraila-begiaren kalatuak azpimarragarriak
dira (1.828. irud.).
XIX. mendean kisketa desagertu egin zen ixteko pieza bezala eta maratila orokortu zen. Maratila
bazegoen XVIII. mendean ere. Mende horretakoak dira edertasun handiko maratila batzuk,
esate baterako, Muskizeko El Valle auzoko Alvarado Jauregikoak (193. irud.). Dena
dela, XIX. mendeko maratilak sinpleagoak ziren [Zubiete auzoko (Gordexola) Ubieta Jauregia
(964. irud.)].
Antzinako ate batzuek gutxi gorabehera 10 cm-ko tiragailuak zituzten, aldaba txikien itxurakoak.
XIX. mendean tiragailuak desagertu egin ziren. Pieza horiek altzari batzuetakoen oso
antzekoak dira, hala nola, “bargueñoetakoak”, era honetako burdineriak izaten zituzten eta
(825., 933., 1.123. eta 1.199. irud.). Gordexolako Oxirando Jauregiko ateetako baten –izaera
gotiko argikoa bera– tiragailuak azpimarratu behar dira (1.131. irud.).
Etxeko gela batzuek morroilo bidez itxitako bi orriko ateak zituzten. Morroiloak sarraila baten
bidez bermatzen ziren. Batzuk zizelkatuta zeuden (580. eta 660. irud.) eta beste batzuk zizelkatu
gabe (519. irud.). Sarrailak enbutituak izan zitezkeen, eta estalki bezala ezkutu lau bat izaten
zuten, “kutxetakoen” oso antzekoak (581. irud.) edo ezkutu konkortu bat, detxematarako
gotikoek zituztenen estilokoak (519. eta 1.661. irud.). Azkenik, Lanestosako Colina Jauregiko
morroiloak dauzka zizelkatu finenak, baina ez dauka sarrailarik (1.887. eta 1.888. irud.).
Leihoak
Bi orri zituzten leihoek, orokorrean, kontraleihoak izaten zituzten. Leihoak zein kontraleihoak
panelatuak izaten ziren. Biak zeuden bisagra birekin bermatuta. Leihoak espainoleta edo leiho-barra
bidez [San Pedro auzoko (Turtzioz) Tueros Jauregia (1.463. irud.), Callejo auzoko
(Karrantza) Portillo Jauregia (1.611. irud.)] edo kisketa bidez ixten ziren (Gordexolako Zubiete
auzoko Ubieta Jauregia) (943. irud.). Alde batetik, kontraleihoen itxitura maratila bidez
egiten zen (Gordexolako Oxirando Jauregia) (1.145. irud.); malguki eta guztiko maratila bidez
(Karrantzako Callejo auzoko Portillo Jauregia) (1.611. irud.) edo malguki gabekoekin [Artzentaleseko
Rebollar auzoko Llaguno Jauregia (1818)] (1.429. irud.); leiho-barra bidez [Turtziozeko
Tueros Jauregia (1.463. irud.)] edo kisketa bidez [Sodupeko San Vicente (Gueñes)
auzoko Salcedo de la Puente Jauregia (589. irud.)].
Kontraleiho batzuek gontzak izaten zituzten bisagrak beharrean, desmuntatu ahal izateko
(135. irud.).
Antzinako etxe batzuek leihoetan barruko ateen ezaugarri berbereko heldulekuak izaten
zituzten. Dena dela, helduleku horiek desagertu egin ziren XIX. mendean (926., 1.149.
eta 1.150. irud.).