santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

25
Forjaketa Artistikoa Bizkaiko Enkarterrin
Oro har, XVII. eta XVIII. mendeko ateek gogorgarria izaten dute goiko partean. Salbuespena
da Gueñeseko Enkarterriak kaleko jauregia, bi gogorgarri baititu aurrez aurre goiko partean
(670. irud.). Halaber, La Mellako (Zalla) Urrutia Jauregiak ere bi gogorgarri ditu kantzelaatearen
gainean (767. irud.).
Eskuarki, XIX. mendean eraikitako edo iragan mendean konpondutako eraikinetan ez dago
kantzela-aterik eta, aitzitik, gogorgarri kopuruak gora egiten du aurreko mendeekin alderatuz
gero. Hala, El Carral (Sopuerta) auzoko Sobrado Jauregiak hiru ditu (466. irud.); San Esteban
auzoko (Galdames) Sobiñas Dorreak lau gogorgarri ditu (496. irud.); San Vicente auzoan
(Sodupe) 1805ean eraikitako etxeak bost ditu (562. irud.); Zubiete auzoko (Gordexola) Ubieta
Jauregikoak zazpi ditu (945. irud.); Sodupeko San Vicente auzoko (Gueñes) Salcedo de la
Puente Dorrekoak hamar ditu (574. irud.); etab.
Aparteko aipua merezi du Gordexolako Sandamendi auzoko Gordexolatarren Jauregiko ateak.
Jauregi horrek ikertu ditugun azken ateen antzeko egikerako ate bat dauka, baina gogorgarrien
diseinuaren kalitateak eta forjaketaren fintasunak XVIII. mendean egin zirela iradokitzen digute
(969. irud.).
Etxabarri Jauregiko (Gueñes) atea adibide ona da ate bakar batean garai desberdinetako piezak
egon litezkeela erakusteko, izan ere, gogorgarriak eta haien iltzeak XVIII. mendekoak dira eta
atearen gainerako parteak (aldaba eta txintxeta-iltzeak), berriz, XIX.ekoak (700-703. irud.).
Ziurrenik, ikuspegi bikaina izango zen antzinako ate batzuei begiratzea, haien iltzeen distira,
zeintzuen zuloetatik hormatalen kolore gorria ikusiko zen, baina gaur egun ez dugu horretarako
aukerarik.
Iltzeak
Etxeen kanpoko aldeko ateek iltzeak dituzte armazoia oholetara josteko eta gogorgarriei eusteko.
Iltzeek indartu egiten dute atearen egitura. Iltzeen puntak –hau da, gordean gelditzen den
parteak– sekzio karratua dauka beti. Bi iltze mota daude: bi piezakoak edo pieza bakarrekoak.
Bi piezako iltzeak XVII., XVIII. eta XIX. mendearen hasierakoak dira. Ezkutu bat eta iltzea
dituzte. Iltzeak burua eta punta izaten ditu. Burua kanpoan geratzen da, ezkutuaren gainean,
eta puntak atea gurutzatzen du eta irteterakoan ertza tolestu egiten da.
Ezkutua irudi simetriko batekin moztutako xafla izan liteke [La Mella auzoko (Zalla) Urrutia
Jauregia (762. irud.) eta Carro etxea Ciscal auzoan (Gueñes) (713. irud.)]; xafla zulatua ere izan
liteke [Hurtado de Salcedotarren oinetxea Balmasedan (1.387. irud.) eta Muskizeko El Valle
auzoko Treto Jauregia (174. irud.)]. Xafla kalatuzko ezkutu batzuek oraindik ere gordetzen dituzte
kalatua nabarmentzen zuen feltro gorriaren aztarnak [Zallako Allendelagua auzoko etxea
(798. irud.)]. Era berean, izar itxurako ezkutuak ere badaude [Sopuertako Urioste etxea (1816)
(407. irud.), Muskizeko Pobeña auzoan 1746an eraikitako etxea (91. irud.), etab.]. Izar itxurako
ezkutuen artean, diseinuaren kalitateagatik, Turtziozeko San Pedro auzoko Tueros Jaure-