santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

Juan de Amesti Mendizabal
XVII. mendetik aurrera tradizionalak diren balkoiok XIX. mendearen lehenengo partean ere
egiten ziren.
Hala ere, joan zen mendearen hasieran Barroko frantziarraren eraginak zituen balkoi bat agertu
zen, irudi lerromakurduna (1.916-1.918. irud.). Gordexolako Ubietan Jauregian (1826) madari-barrotearen
eta moda berriak ezarritako pletina kurbatuen arteko konbinazio bat ikus liteke
(966. irud.). Gero, atzerriko eraginak zituen balkoi mota hori zabaldu egin zen Enkarterriko arkitekturan;
hala ere, eta modu degeneratuan bada ere, tradizioko forma eta mota batzuek iraun
egin zuten. Azkeneko horiek lan honetan jaso dira, bertoko izaera dutelako; lehenengoak,
aldiz, ez dira gure liburuaren esparruaren barruan sartzen. XIX. mendeko balkoiak sekzio ia
karratuko pletinez eginda daude. Balkoi horien diseinuak irudi errepikakor bat izaten du baranda
osoan zehar. Sarri askotan, diseinua osatzeko, beheko eta goiko parteetan irudi kurbatu
batzuk ere izaten dituzte, errepikakorrak horiek ere (1.916-1.918. irud.).
1900 inguruan pletina kurbatu oso errekargatuz osatutako balkoiak ugariak ziren. Beste batzuk
XIX. mendekoen berdinak ziren, baina sekzio errektangeluarreko pletinak zituzten eta
barandaren gorputza galdaketako eraztun-pieza batzuen bidez apainduta zegoen (1.928. irud.).
Bestalde, burdinurtuzko balkoiak ere egon ziren.
Azkenik, esan behar dugu XX. mendearen lehenengo herenean, tradizio zaharren zale batzuek,
beraien etxe zaharrak zaharberritzerakoan, madari-barroteak (1.923 eta 1.924. irud.) eta madari
bikoitzeko barroteak sartu zituztela berriz, trebetasun handiz egin ere. Horien artean, El Carral
auzoko (Sopuerta) Rugama etxeak (1908), Manuel Maria de Smith Ibarra arkitekto bilbotar
ospetsuak proiektatua bera, fatxada nagusian daukan balkoiaren oinarria harriz molduratutakoa
da, Enkarterriko estilokoa, eta zubietan zuhaitz-erremateak ditu, burdin hesi gotikoen
gailurreria gogorarazten diguten erremateak, hain zuzen ere (1.927. irud.). Sasoi berekoak
dira Sir Ramon de la Sota ontzigilearen González Jauregiko balkoiak ere (1726), Muskizen.
Balkoiotako barroteak burdinurtuzkoak dira, madari formakoak eta salomondarrak, eta Enkarterriko
tradiziokoak ez diren banaketa printzipio batzuk dituzte (erroseta irudiak); nahiz eta
Euskal Herriko beste leku batzuetan bai badiren tradiziokoak (1.922. irud.). Bestalde, eskudelek
Somorrostroko San Juan Elizako (Muskiz) koruko barandarenak dakarzkigute gogora eta,
beraz, ez dira Enkarterriko eskudel klasikoen modukoak (konparatu 288. eta 1.921. figurak).
Azkenik, Trapagaraneko Escontrilla auzoko Olaso Jauregiak balkoi bi ditu fatxada nagusian.
Balkoiok madari-barroteak dituzte, baina ertzetan orburu-barroteak eta salomondarrak dituzte.
Horrez gain, Enkarterriko oharrak dituzte beso kiribilduetan eta isurialdearen eskailera formako
aurrealdean; eskudela, aitzitik, hanpatuegia da. Bestalde, isurialdean esekita dauden S
irudiak, orbel, maskaroi eta kiribildura eta guztikoak, burdin hesi platereskoetako berezkoak
dira (1.932. irud.).
Bestalde, aipatutako González Jauregiko balkoien zubiak, Zallako Murga Dorrekoak, Gueñeseko
Saratxaga Jauregikoak eta Espainiako Plazako 4. etxekoak… ez dira Enkarterriko tradizioko
balkoiak (1.922-1.924. irud.).
22