santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

21
Forjaketa Artistikoa Bizkaiko Enkarterrin
Eskuarki, angeluetako barroteak balkoiko gainerakoak baino kalitate eta diametro handiagokoak
dira (148. irud.). Halatan, orburuak, orburu bikoitzak (370., 409., 895. eta 1.600. irud.),
madari bikoitzak (161., 1.574. eta 1.650. irud.), salomondarrak eta kopak daude. Ertz-barrote
batzuk oso arraroak eta originalak dira. Hala, Muskizeko etxe batekoek barrote berberean
orburu, kopa eta salomondar irudi zailak dituzte. Obra hori, zalantzarik gabe, forma barroko
puruenak ondo ezagutzen zituen artisau batek egindakoak dira (178. irud.). Bestalde, Turtziozeko
Villafuerte jauregiak salomondar barroteak ditu luzera osoan, nahiz eta perfekziotik oso
urrun dauden barrote horiek (1.499. irud.). Enkarterrin XVII., XVIII. eta XIX. mendeetan erabili
zen barrote zilindrikoak XVI. mendearen erdi inguruko ereduetan izan zuen jatorria, hala
nola, Portugaleteko Andra Maria Elizako Santiago Kaperakoak (22. irud.).
Eskudelik sinpleenak balustreetako eusteko pletinaz osatuta daude, eta pletina horren gainean
beste pletina bat dago, trazatu kurbatuarekin. Azken pieza horrek eragozten du eskuek barroteetako
errematxeak ukitzea (103., 177. eta 215. irud.). Eskudelen arteko osatuenak uso
paparraren itxura dauka (11., 184. eta 987. irud.).
Eskuarki, balkoiek burdina forjatuzko dekorazio bolak izaten dituzte ertzetan (1.736. irud.),
edo letoizkoak. Kasu batzuetan, ertzetako barroteek goiko partean izpia edo eztena dute, eta
horiei esker bolak errazago jar litezke eta desmuntatzea errazten dute (1.753. irud.). Gordexolan
eta Muskizen ugariak dira burdina forjatuzko erremate-bolak (161., 212., 1.216. eta 1.233.
irud.). Horiek ez dira letoizkoak bezain ikusgarriak. Letoizko bolen urrezko garaia XVIII.
mendea izan zen (183. irud.), baina XIX. mendearen amaieran ezkur itxurako bola orokortu
zen (1.918. irud.). Gordexolako Ybarra Oinetxeko balkoiko erremate-bolak azpimarra litezke,
burdina forjatuzko zizelkatze zarpailengatik (986. irud.).
Neurri handiko balkoiek eusteko zubiak izaten dituzte goiko aldean. Zubiok eskudelean ainguratutako
barrote bat izaten dute, eta hormara josita egoten dira pletina kurbatu batekin
(1.895. irud.). Oro har, zubietako barroteak kalitatezkoak izaten dira, orburu irudiak eta salomondarrak
izaten dituzte, eta balkoiko gainerako barroteek baino diametro handiagoa izaten
dute. Pletinek forjatuzko irudi apaingarriak izaten dituzte. Muskizen daude, zalantza izpirik
gabe, bi zubi onenak: Alvaradoko jauregia eta Pobeña auzoko etxe bat (1746). Balkoiotako
bakoitzak bi zubi ditu, lorez eta kiribilduraz apaindutako pletinekin eta barrote lodi bi, orburubarrotea
eta salomondarra. Egikera antzekoa dute eta, ziurrenik, artisau berberak egindakoak
izango dira. Alvaradoko jauregiak baranda, zubia eta jatorrizko oinarria oso-osorik gorde ditu
(181-184. irud.). Aitzitik, Pobeñako etxeak, orain dela gutxi egindako zaharberritze handiegiaren
eraginez, zubiak baino ez ditu gordetzen (99-101. irud.) 3 . Gueñeseko San Cristobal
Jauregiko balkoiaren goiko euskarrietako erremateetako Jesus eta Mariaren anagramek ere
aipamen berezia merezi dute (729. irud.). Bestalde, Portugaleteko Andra Mari kaleko etxe
batek hiru zubi ditu, orburu-barrote lodikoak eta salomondarrak burdinazko sugez apaindutako
pletinekin (12. irud.).
3 Lan honetan balkoiaren jatorrizko itxuraren argazkiak ditu,
zaharberritu baino lehenagokoak (89. eta 99. irud.).