santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

More documents

Recommendations

Info

Juan de Amesti Mendizabal Burdina industria hori aberatsenen jabetzakoa izan zen, oso garestiak zirelako, eta errotak ere izaten zituzten inguruan soberako ura hobeto aprobetxatzeko. Somorrostroko El Pobal burdinola azpimarra dezakegu, Salazartarrena, eta, gero, Quadratarrena, Artzentaleseko Mollinedotarrena, Gordexolako Artekona. XVIII. mendearen amaieran burdinolen gainbehera hasi zen, Suediako eta Errusiako burdinak Europako merkatua okupatu zuenean. XIX. mendearen erdialde inguruan Bizkaian modernizatu egin zen burdinaren industria. 1848an Boluetako Santa Ana lantegia eraiki zen, 1859an Barakaldoko Nuestra Señora del Carmen lantegia, 1872an Labe Garaiak, Bilboko burdina eta altzairu lantegia, eta La Vizcaya. Horiek guztiek, beste batzuekin batera, <strong>Bizkaiko</strong> industria metalurgiko garrantzitsua osatu zuten, eta industria hark etorkin andana ekarri zituen. Hala ere, Enkarterrik jakin izan du bere idiosinkrasia gordetzen eta harekin eta denboraren joanean jasotako ekarpen guztiekin arragoa egiten. Burdinola haien oroigarri dira ikerketa honetan aurkezten ditugun piezak, haietako burdinaz eginikoak direlako eta, asko eta asko, bertako lantegietan egin zirelako. Aukera hau baliatu nahi nuke Somorrostroko El Pobal burdinolaren katalogoaren azala erakusteko. Burdinola hori Erdi Arokoa da, eta gabiarekin lan egiten jardun zuen XX. mendearen erdietara arte, Pérez Ibarrondotarren eskutik (696. irud.). Lan honetan Enkarterriko haranetako eta hiribilduetako forjaketa elementuen ikerketa sistematikoa egin da. Materialean argazkiak, pieza guztien eskalako marrazkiak eta konparazio azalpenak jaso dira. Argitasunaren alde, testuan erlijio-obretako forjaketak eta eraikin zibiletakoak bereiztea erabaki dut, eta haran eta hiribildu bakoitzeko irudiak multzokatzea. Zailtasunak era honetako lanetako ohikoak izan dira: jaso beharreko materialaren ugaritasuna, sakabanaketa geografikoa, antzeko ikerketarik eza, denboran zehar forjaketa elementu askotan apurka-apurka egin izan diren aldaketak eta, kasu askotan, eraikinetan garai desberdinetako piezak daudela eta jatorrian margotu gabe zeuden forjaketa piezarik gehienetan pintura geruza bat baino gehiago agertu direla –joera orokorra–. Azkeneko horrek nabarmen zaildu zuen formak eta zizelkatzeak aztertzea. Aitzitik, higiezinetako jabe eta maizter eta gure elizetako parroko guztien artean laguntza eta konfiantza handia izan dut. Horiei guztiei eta gure kulturaren jarraitzaileei, gure bazterrak ondo ezagutzen dituztenei, nire eskerrik zintzoenak eman nahi dizkiet eman didaten laguntzarengatik, batez ere, Karrantzako Miguel Sabino Díaz jaunari eta Gordexolako Miguel Polancos jaunari. Aipamen berezi bat egin behar diet Eusko Ikaskuntzari eta bertako zuzendariei, batez ere Edorta Kortadi jaunari, konfiantza nigan jarri izanagatik. Urte guztiotan zehar laguntza materiala eman didate ikerketako gastuei aurre egin ahal izateko eta nire lan partzialak argitaratu 18
19 Forjaketa Artistikoa <strong>Bizkaiko</strong> Enkarterrin zituzten, nire lana aitortuz eta jarraitzeko adorea emanez. Halaxe egin zuten Micaela Portilla andreak eta Julio Caro Baroja jaunak ere 2 . Bestalde, ez nuke historialari handia eta gure kulturaren ezagutzaile fina den Javier de Ybarra y Bergé jauna aipatu gabe amaitu nahi. Beraren lanak (Escudos de Vizcaya eta Catálogo Monumental de Vizcaya) izan dira nire oheburuko irakurgaiak azkeneko urte hauetan. Forjaketa artistikoa Enkarterrin. Ezaugarriak Eraikin zibilak. Gurutzeak eta haize-orratzak Era honetako piezak ez ziren ugariak izan Enkarterriko eraikin zibiletan. Egia esan, kopurua urria da, izan ere, gure artera ale bi baino ez dira iritsi [bata Gorostiza Etxekoa (Sopuertako Harana) (320. irud.) eta, bestea, Ubieta Jauregikoa (1829) (Gordexolako Harana) (945. irud.)]. Beharbada beste eraikin batzuetan ere egongo ziren era honetako elementuak, baina, zoriaren eraginez, ez dute gaur arte iraun. Era berean, kontuan hartu behar da, balkoietako eta ateetako burdinerietakoak ez bezala, Enkarterriko gurutzeen eta haize-orratzen diseinua oso bakuna dela (325. irud.). Balkoiak XVII. mendetik aurrera, balkoiak kalitatezko eraikin zibil gehienetan erabili izan ziren. Eraikin apaletan balkoi jarraituak egurrezkoak izaten ziren. Beste alde batetik, eraikin garrantzitsuetako atzeko fatxadetan egurrezko balkoi jarraituak izaten ziren. Horrek, jakina, burdin lana garestia zela erakusten du, eta etxerik eta jauregirik onenetako jabeek baino ezin zitzaketela ordaindu. XVII. eta XVIII. mendeetan eta XIX. mendearen hasieran balkoiek ezaugarri hauek zituzten: Alde batetik, balkoiak oso-oso ugariak ziren eraikinetako fatxada nagusian. Batzuek ozta-ozta gainditzen dituzte halkoi-atearen neurriak (409. eta 1.180. irud.), beste batzuek, aldiz, fatxada osoa hartzen dute (181. irud.). Alboetako fatxadetan karel-balkoiak dira nagusi, hau da, hegal gabekoak (527. irud.). Balkoiek bi parte izaten dituzte beti: oinarria eta baranda. Balkoien oinarriari dagokionez, lau aldaera daude. Batzuek burdinazko armadura izaten dute, erremate kiribilduak izaten dituzten barrote-beso luzeekin (183., 768. eta 870. irud.). Oinarria elkarrekin gurutzatutako burdinazko pletinaz egindako armazoia izaten da, eta harlauzazko 2 Eusko Ikaskuntzak ikerketa honek argitaratu zuen Ondare aldizkariaren kapitulu desberdinetan, 1982 eta 1988. urteen artean.
Page 3: FORJAKETA ARTISTIKOA BIZKAIKO ENKAR
Page 12 and 13: Juan de Amesti Mendizabal Hitzaurre
Page 14 and 15: Juan de Amesti Mendizabal Prólogo
Page 16 and 17: Juan de Amesti Mendizabal Liburu ha
Page 20 and 21: Juan de Amesti Mendizabal zoru bati
Page 22 and 23: Juan de Amesti Mendizabal XVII. men
Page 24 and 25: Juan de Amesti Mendizabal Zalantzar
Page 26 and 27: Juan de Amesti Mendizabal gikoak az
Page 28 and 29: Juan de Amesti Mendizabal Oro har,
Page 30 and 31: Juan de Amesti Mendizabal Kasu hone
Page 32 and 33: Juan de Amesti Mendizabal Barruko a
Page 34 and 35: Juan de Amesti Mendizabal Barruko a
Page 36 and 37: Juan de Amesti Mendizabal rean, lan
Page 38 and 39: Juan de Amesti Mendizabal Multzoa a
Page 40 and 41: Juan de Amesti Mendizabal eta trigl
Page 42 and 43: Juan de Amesti Mendizabal Este libr
Page 44 and 45: Juan de Amesti Mendizabal Esta indu
Page 46 and 47: Juan de Amesti Mendizabal Esta base
Page 48 and 49: Juan de Amesti Mendizabal superiore
Page 50 and 51: Juan de Amesti Mendizabal La reja d
Page 52 and 53: Juan de Amesti Mendizabal Los clavo
Page 54 and 55: Juan de Amesti Mendizabal Los escud
Page 56 and 57: Juan de Amesti Mendizabal Nº 14 de
Page 58 and 59: Juan de Amesti Mendizabal Algunas d
Page 60 and 61: Juan de Amesti Mendizabal en flecha
Page 62 and 63: Juan de Amesti Mendizabal excepcion
Page 64 and 65: Juan de Amesti Mendizabal Por otro
Page 66 and 67: Juan de Amesti Mendizabal barrote d
Page 69:
ONDAREAREN INBENTARIOA INVENTARIO P
Page 72 and 73:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 2 PO
Page 74 and 75:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 9 PO
Page 76 and 77:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 12 P
Page 78 and 79:
Juan de Amesti Mendizabal PORTUGALE
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Juan de Amesti Mendizabal PORTUGALE
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 39 F
Page 92 and 93:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 43 9
Page 94 and 95:
Juan de Amesti Mendizabal ABANTO-ZI
Page 96 and 97:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 52 F
Page 98 and 99:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 59 A
Page 100 and 101:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 67 A
Page 103 and 104:
ORTUELLAKO UDALERRIA MUNICIPIO DE O
Page 105 and 106:
Fig. 72 ORTUELLAKO UDALERRIA. Santa
Page 107 and 108:
Fig. 74 Fig. 76 Forjaketa Artistiko
Page 109 and 110:
Fig. 79 Fig. 80 ORTUELLAKO UDALERRI
Page 111 and 112:
MUSKIZ MUSKIZ Kapitulu honetako iru
Page 113 and 114:
Fig. 87 MUSKIZ. 14. zenbakiko etxea
Page 115 and 116:
MUSKIZ. Etxea (1746). 92. irudia- A
Page 117 and 118:
MUSKIZ. Etxea (1746). Pobeña auzoa
Page 119 and 120:
Fig. 105 MUSKIZ. Etxea (1746). Pobe
Page 121 and 122:
MUSKIZ. Etxea (1746). Pobeña auzoa
Page 123 and 124:
Fig. 117 Fig. 118 Fig. 119 MUSKIZ.
Page 125 and 126:
Fig. 123 MUSKIZ. Memerea oinetxea.
Page 127 and 128:
MUSKIZ. Memerea oinetxea. Memerea a
Page 129 and 130:
Fig. 130 MUSKIZ. Memereako oinetxea
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
MUSKIZ. Sendeja oinetxea (1747). El
Page 139 and 140:
Fig. 161 MUSKIZ. Sendeja oinetxea (
Page 141 and 142:
MUSKIZ. Treto jauregia. El Valle au
Page 143 and 144:
Fig. 175 MUSKIZ. Treto jauregia. El
Page 145 and 146:
MUSKIZ. Alvarado jauregia. El Valle
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Fig. 190 MUSKIZ. Alvarado jauregia.
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Fig. 200 MUSKIZ. Alvarado jauregia.
Page 155 and 156:
Fig. 208 MUSKIZ. Jauregia. Giba auz
Page 157 and 158:
MUSKIZ. Etxea (XVIII. mendea). Oyan
Page 159 and 160:
Fig. 228 MUSKIZ. San Julian parroki
Page 161 and 162:
MUSKIZ. Dorrea (desagertuta). San J
Page 163 and 164:
Fig. 240 Fig. 242 Fig. 243 MUSKIZ.
Page 165 and 166:
Fig. 247 MUSKIZ. Jauregia (XVIII. m
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Fig. 256 Fig. 253 MUSKIZ. Jauregia
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Fig. 264 Fig. 263 MUSKIZ. Musques-M
Page 175 and 176:
Fig. 269 MUSKIZ. Musques Muñatones
Page 177 and 178:
MUSKIZ. Musques Muñatones jauregia
Page 179 and 180:
Fig. 277 MUSKIZ. Musques Muñatones
Page 181 and 182:
Fig. 281 Fig. 282 MUSKIZ. Somorrost
Page 183 and 184:
Fig. 285 MUSKIZ. Somorrostroko San
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Forjaketa Artistikoa Bizkaiko Enkar
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
SOPUERTAKO HARANA VALLE DE SOPUERTA
Page 199 and 200:
Fig. 317 Fig. 318 SOPUERTAKO HARANA
show all

santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?