santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak
santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak
santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
17<br />
Forjaketa Artistikoa <strong>Bizkaiko</strong> Enkarterrin<br />
Gure eraikinak hasiera-hasieratik zituzten elementu guztiekin gordetzea zein garrantzitsua den<br />
konturatu gaitezen nahi dut ikerketa honekin. Ez ditzagun fatxadetako baoak urratu, ez ditzagun<br />
egurrezko estalki zaharren ordez hormigoi-plakak jarri, ez dezagun hormetako “harria<br />
atera” itxura gordin eta lohia emateko eta eraikinaren proportzionaltasuna ikustea eragozteko,<br />
etab. Errespeta dezagun proiektatu eta eraiki zituztenen pentsamoldea. Gure eraikinetako harri-hormen<br />
junturak beti agertzen ziren kareorez eta hareaz beteta, eta XVIII. mendetik aurrera<br />
harri-hormak zuritzeko eta harlandua agerian uzteko ohitura zabaldu zen.<br />
Zain dezagun gure antzinako eraikinen ingurua, izan ere, obrak paisaiaren barruan kokatuta<br />
zeuden, inguruko materialekin jasotakoak ziren, tokiko klimarako prestatuta zeuden, etab. Arkitektura<br />
obra multzo oso bat da, eta parte guztiak errespetatu behar dira.<br />
Zorionez, azken sasoietan zehar, kontu honekiko interesa gero eta handiagoa dela ikusi izan<br />
dut, eta ardura ere gero eta handiagoa da. Hori dela eta, itxaropentsu nago etorkizunera begira,<br />
eta liburu hau gure antzinako tradizioak hobeto ezagutzeko tresna izango dela pentsatzea<br />
gustatuko litzaidake.<br />
Enkarterrin dagoen forjaketa artistikoa gure historiaren emaitza da. Enkarterrien mugak dira,<br />
ekialdean, Gordexola eta Kadagua ibaiak eta Bilboko Itsasadarraren beheko partea; hegoaldean,<br />
Arabako Aiara harana eta Burgoseko Mena harana; mendebaldean, Kantabriako Soba<br />
eta Guriezo haranak eta Samano haranaren parte bat, eta iparraldean, Kantauri itsasoa. Autrigoiak<br />
bizi ziren bertan, mendebaldeko azken euskal tribuari erromatarrek emandako izena.<br />
Bertan dago Pliniok deskribatu zuen burdinazko mendia. Mendi horri, Trajano espainiar enperadorearen<br />
omenez, Triano izena ipini zioten, Trajano meatzaritza zale handia zelako.<br />
Erromatarren galtzada batek gurutzatzen zuen, Burgoseko meseta batu eta Flaviobrigan<br />
(Castro Urdiales) amaitzen zen galtzada batek. Antzina-antzinatik izan zituen burdina-minerala<br />
ustiatzeko portuak, hala nola, Pobeña, Beurko, Juncal, Ugarte (1040. urtean Iruñeko<br />
erreinuarena izan zen), Galindo (XII. mendean Araiako jaunak erabiltzen zuen), Portugalete<br />
Salazartarren zamatzeko tokia izan zen, etab. Mendeetan zehar zainak esportatu izan ziren<br />
Frantziako, Ingalaterrako, Belgikako… hainbat portutara. <strong>Bizkaiko</strong> Jaurerriaren mende<br />
egon zen eta beraren foruak ere izan zituen Avellanedako <strong>Batzar</strong> Etxearekin. Bertan batzen<br />
ziren Enkarterriko errepubliketako ordezkariak. Bizkaitartasun horrek norberaren lurraldean<br />
minerala atera ahal izateko askatasuna ekarri zuen, lurpea ere jabetzan zutelako, erreinuko<br />
gainerako lurretan ez bezala.<br />
Leinu itzaltsuen jaiolekua da, eta leinu horiek Errekonkista gerran ibili ziren, baita beraien<br />
arteko bando-gerra odoltsuetan ere, Lope Garcia de Salazarrek “Bienandanzas e Fortunas”<br />
lanean kontatu zuen bezala. Familia boteretsu horiek gotorretxeak izan zituzten eta, gero, armarri<br />
eta guztiko jauregi ikusgarriak.<br />
Burdinola ugari izan ziren, lehenengo mendikoak, eta XIII. mendetik aurrera, ibaietako ibilguetan<br />
ezarri zituztenek, energia hidraulikoa aprobetxatzeko, hauspoei eragiten zieten harria<br />
mugitzeko, gero hark gabia mugi zezan.
Change language