santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

More documents

Recommendations

Info

Juan de Amesti Mendizabal Liburu hau 1982 eta 1988. urteen artean egileak diseinatu zuen bezalaxe aurkezten da, berak erabiltzen zuen diseinua eta toponimia –lekuen izenak– mantenduz. Izan ere, garai hartan, toponimo horiek oso ohikoak ziren. Ondarearen inbentarioa osatzen duten irudien kasuan, gaur egungo izen ofizialak eta euskarazko itzulpen guztiak beheko aldean agertzen dira, jatorrizko diseinua ez aldatzearren. Sarreran, autoreak gaztelerazko bertsioan erabili duen toponimia errespetatu da. Gaur egungo izen ofizialak euskarazko itzulpenean sartu dira. Azkenik, gogoratu beharrekoa da lan honetan erabilitako terminologia teknikoa egileak berak ezagutzen duena izan dela, zaharberritze gremikoekin izandako harremanetan erabilitakoa eta beti artearen historiako argitalpenetan agertzen denarekin bat egiten ez duena. Sarrera FORJAKETA ARTISTIKOA BIZKAIKO ENKARTERRIN (XVI-XIX. mendeak). Ikerketa hau euskal etnografiarako daukadan interesaren ondorioa da, batez ere Enkarterriko etnografiarako, eta horri guztiorri gehitu behar zaio familian meategietako tradizioari lotutako sustraiak ditudala eta forjaketa artistikoko piezak, apurka-apurka, desagertzen ikusteak ardura sorrarazten didala. Espero dut lan hau 1988an Enkarterriko eraikinetan zeuden forjaketa piezen inbentario bat izango dela. Zoritxarrez, pieza horietako asko ez dira gureganaino iritsi, eta azkeneko sei urteetan batzuk betiko galdu direla ere ikusi izan dut, lan honetarako informazioa eta datuak biltzen aritu izan naizen denbora honetan, alegia. Beste alde batetik, eraikin batzuen egoeraren, interesik ezaren –zoritxarrez nahikoa kontu orokorra–, bitartekorik ezaren eta ezagutzarik ezaren ondorioz, beldur naiz ez asko barru beste pieza batzuk ere galduko ez ote diren. Pentsatu nahi nuke lan hau forjaketa artistikoaren gaineko balorazioa hobetzeko lagungarria izan daitekeela, izan ere, tamalez, forjaketaren tradizioa nabarmen ahuldu da azken mende honetan 1 . Ez dugu ahastu behar forjaketa artistikoak indar handia izan zuela gure iraganean, tradizioko burdinolen jarraipena izan ziren eta. Liburu hau gure historiako eta gure kulturako alor hau ezagutzeko eta baloratzeko lagungarria izatea nahi nuke, eta, bidenabar, Enkarterriko eraikin zaharrak zaharberritzen direnerako, bilduma hau erreferentzia puntua izatea ere bai. 16 1 Egilea XX. mendeari buruzkoa hitz egiten ari da.
17 Forjaketa Artistikoa Bizkaiko Enkarterrin Gure eraikinak hasiera-hasieratik zituzten elementu guztiekin gordetzea zein garrantzitsua den konturatu gaitezen nahi dut ikerketa honekin. Ez ditzagun fatxadetako baoak urratu, ez ditzagun egurrezko estalki zaharren ordez hormigoi-plakak jarri, ez dezagun hormetako “harria atera” itxura gordin eta lohia emateko eta eraikinaren proportzionaltasuna ikustea eragozteko, etab. Errespeta dezagun proiektatu eta eraiki zituztenen pentsamoldea. Gure eraikinetako harri-hormen junturak beti agertzen ziren kareorez eta hareaz beteta, eta XVIII. mendetik aurrera harri-hormak zuritzeko eta harlandua agerian uzteko ohitura zabaldu zen. Zain dezagun gure antzinako eraikinen ingurua, izan ere, obrak paisaiaren barruan kokatuta zeuden, inguruko materialekin jasotakoak ziren, tokiko klimarako prestatuta zeuden, etab. Arkitektura obra multzo oso bat da, eta parte guztiak errespetatu behar dira. Zorionez, azken sasoietan zehar, kontu honekiko interesa gero eta handiagoa dela ikusi izan dut, eta ardura ere gero eta handiagoa da. Hori dela eta, itxaropentsu nago etorkizunera begira, eta liburu hau gure antzinako tradizioak hobeto ezagutzeko tresna izango dela pentsatzea gustatuko litzaidake. Enkarterrin dagoen forjaketa artistikoa gure historiaren emaitza da. Enkarterrien mugak dira, ekialdean, Gordexola eta Kadagua ibaiak eta Bilboko Itsasadarraren beheko partea; hegoaldean, Arabako Aiara harana eta Burgoseko Mena harana; mendebaldean, Kantabriako Soba eta Guriezo haranak eta Samano haranaren parte bat, eta iparraldean, Kantauri itsasoa. Autrigoiak bizi ziren bertan, mendebaldeko azken euskal tribuari erromatarrek emandako izena. Bertan dago Pliniok deskribatu zuen burdinazko mendia. Mendi horri, Trajano espainiar enperadorearen omenez, Triano izena ipini zioten, Trajano meatzaritza zale handia zelako. Erromatarren galtzada batek gurutzatzen zuen, Burgoseko meseta batu eta Flaviobrigan (Castro Urdiales) amaitzen zen galtzada batek. Antzina-antzinatik izan zituen burdina-minerala ustiatzeko portuak, hala nola, Pobeña, Beurko, Juncal, Ugarte (1040. urtean Iruñeko erreinuarena izan zen), Galindo (XII. mendean Araiako jaunak erabiltzen zuen), Portugalete Salazartarren zamatzeko tokia izan zen, etab. Mendeetan zehar zainak esportatu izan ziren Frantziako, Ingalaterrako, Belgikako… hainbat portutara. Bizkaiko Jaurerriaren mende egon zen eta beraren foruak ere izan zituen Avellanedako Batzar Etxearekin. Bertan batzen ziren Enkarterriko errepubliketako ordezkariak. Bizkaitartasun horrek norberaren lurraldean minerala atera ahal izateko askatasuna ekarri zuen, lurpea ere jabetzan zutelako, erreinuko gainerako lurretan ez bezala. Leinu itzaltsuen jaiolekua da, eta leinu horiek Errekonkista gerran ibili ziren, baita beraien arteko bando-gerra odoltsuetan ere, Lope Garcia de Salazarrek “Bienandanzas e Fortunas” lanean kontatu zuen bezala. Familia boteretsu horiek gotorretxeak izan zituzten eta, gero, armarri eta guztiko jauregi ikusgarriak. Burdinola ugari izan ziren, lehenengo mendikoak, eta XIII. mendetik aurrera, ibaietako ibilguetan ezarri zituztenek, energia hidraulikoa aprobetxatzeko, hauspoei eragiten zieten harria mugitzeko, gero hark gabia mugi zezan.
Page 3: FORJAKETA ARTISTIKOA BIZKAIKO ENKAR
Page 12 and 13: Juan de Amesti Mendizabal Hitzaurre
Page 14 and 15: Juan de Amesti Mendizabal Prólogo
Page 18 and 19: Juan de Amesti Mendizabal Burdina i
Page 20 and 21: Juan de Amesti Mendizabal zoru bati
Page 22 and 23: Juan de Amesti Mendizabal XVII. men
Page 24 and 25: Juan de Amesti Mendizabal Zalantzar
Page 26 and 27: Juan de Amesti Mendizabal gikoak az
Page 28 and 29: Juan de Amesti Mendizabal Oro har,
Page 30 and 31: Juan de Amesti Mendizabal Kasu hone
Page 32 and 33: Juan de Amesti Mendizabal Barruko a
Page 34 and 35: Juan de Amesti Mendizabal Barruko a
Page 36 and 37: Juan de Amesti Mendizabal rean, lan
Page 38 and 39: Juan de Amesti Mendizabal Multzoa a
Page 40 and 41: Juan de Amesti Mendizabal eta trigl
Page 42 and 43: Juan de Amesti Mendizabal Este libr
Page 44 and 45: Juan de Amesti Mendizabal Esta indu
Page 46 and 47: Juan de Amesti Mendizabal Esta base
Page 48 and 49: Juan de Amesti Mendizabal superiore
Page 50 and 51: Juan de Amesti Mendizabal La reja d
Page 52 and 53: Juan de Amesti Mendizabal Los clavo
Page 54 and 55: Juan de Amesti Mendizabal Los escud
Page 56 and 57: Juan de Amesti Mendizabal Nº 14 de
Page 58 and 59: Juan de Amesti Mendizabal Algunas d
Page 60 and 61: Juan de Amesti Mendizabal en flecha
Page 62 and 63: Juan de Amesti Mendizabal excepcion
Page 64 and 65: Juan de Amesti Mendizabal Por otro
Page 66 and 67:
Juan de Amesti Mendizabal barrote d
Page 69:
ONDAREAREN INBENTARIOA INVENTARIO P
Page 72 and 73:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 2 PO
Page 74 and 75:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 9 PO
Page 76 and 77:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 12 P
Page 78 and 79:
Juan de Amesti Mendizabal PORTUGALE
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Juan de Amesti Mendizabal PORTUGALE
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90 and 91:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 39 F
Page 92 and 93:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 43 9
Page 94 and 95:
Juan de Amesti Mendizabal ABANTO-ZI
Page 96 and 97:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 52 F
Page 98 and 99:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 59 A
Page 100 and 101:
Juan de Amesti Mendizabal Fig. 67 A
Page 103 and 104:
ORTUELLAKO UDALERRIA MUNICIPIO DE O
Page 105 and 106:
Fig. 72 ORTUELLAKO UDALERRIA. Santa
Page 107 and 108:
Fig. 74 Fig. 76 Forjaketa Artistiko
Page 109 and 110:
Fig. 79 Fig. 80 ORTUELLAKO UDALERRI
Page 111 and 112:
MUSKIZ MUSKIZ Kapitulu honetako iru
Page 113 and 114:
Fig. 87 MUSKIZ. 14. zenbakiko etxea
Page 115 and 116:
MUSKIZ. Etxea (1746). 92. irudia- A
Page 117 and 118:
MUSKIZ. Etxea (1746). Pobeña auzoa
Page 119 and 120:
Fig. 105 MUSKIZ. Etxea (1746). Pobe
Page 121 and 122:
MUSKIZ. Etxea (1746). Pobeña auzoa
Page 123 and 124:
Fig. 117 Fig. 118 Fig. 119 MUSKIZ.
Page 125 and 126:
Fig. 123 MUSKIZ. Memerea oinetxea.
Page 127 and 128:
MUSKIZ. Memerea oinetxea. Memerea a
Page 129 and 130:
Fig. 130 MUSKIZ. Memereako oinetxea
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
MUSKIZ. Sendeja oinetxea (1747). El
Page 139 and 140:
Fig. 161 MUSKIZ. Sendeja oinetxea (
Page 141 and 142:
MUSKIZ. Treto jauregia. El Valle au
Page 143 and 144:
Fig. 175 MUSKIZ. Treto jauregia. El
Page 145 and 146:
MUSKIZ. Alvarado jauregia. El Valle
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Fig. 190 MUSKIZ. Alvarado jauregia.
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Fig. 200 MUSKIZ. Alvarado jauregia.
Page 155 and 156:
Fig. 208 MUSKIZ. Jauregia. Giba auz
Page 157 and 158:
MUSKIZ. Etxea (XVIII. mendea). Oyan
Page 159 and 160:
Fig. 228 MUSKIZ. San Julian parroki
Page 161 and 162:
MUSKIZ. Dorrea (desagertuta). San J
Page 163 and 164:
Fig. 240 Fig. 242 Fig. 243 MUSKIZ.
Page 165 and 166:
Fig. 247 MUSKIZ. Jauregia (XVIII. m
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Fig. 256 Fig. 253 MUSKIZ. Jauregia
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Fig. 264 Fig. 263 MUSKIZ. Musques-M
Page 175 and 176:
Fig. 269 MUSKIZ. Musques Muñatones
Page 177 and 178:
MUSKIZ. Musques Muñatones jauregia
Page 179 and 180:
Fig. 277 MUSKIZ. Musques Muñatones
Page 181 and 182:
Fig. 281 Fig. 282 MUSKIZ. Somorrost
Page 183 and 184:
Fig. 285 MUSKIZ. Somorrostroko San
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Forjaketa Artistikoa Bizkaiko Enkar
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
SOPUERTAKO HARANA VALLE DE SOPUERTA
Page 199 and 200:
Fig. 317 Fig. 318 SOPUERTAKO HARANA
show all

santurtzi - Bizkaiko Batzar Nagusiak

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?