11.01.2013 Views

LEA IBILBIDEA SENDERO DEL LEA

LEA IBILBIDEA SENDERO DEL LEA

LEA IBILBIDEA SENDERO DEL LEA

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

TURISMO BULEGOAK - OFICINAS DE TURISMO<br />

LEKEITIO<br />

Independentziaren enparantza, z/g<br />

Tel.: 946 844 017 Faxa: 946 844 167<br />

turismo@lekeitio.com<br />

ONDARROA<br />

Erribera, 9<br />

Tel./fax: 946 831 951<br />

turismobulegoa@ondarroakoudala.net<br />

Lea<br />

Ibarra<br />

<strong>LEA</strong> <strong>IBILBIDEA</strong><br />

<strong>SENDERO</strong> <strong>DEL</strong> <strong>LEA</strong><br />

SOS Deiak.........................................112<br />

Ertzaintza / Policía............................. 946 832 700<br />

Suhiltzaileak / Bomberos................... 946 167 168<br />

Gurutze Gorria / Cruz Roja................ 946 831 929<br />

Bizkaibús.......................................... 902 222 265<br />

PESA................................................ 902 101 210<br />

Euskotren......................................... 902 543 210<br />

Lea ibaia laburra da. Laburra bezain bizia. Oiz mendiaren ipar isurialdean, Munitibarren, jaiotzen<br />

da bere emaria. Inguru hauetan eratu ziren gizakien lehen bizileku egonkorrak. Ordutik 1.000<br />

urte baino gehiago igaro dira. Aulesti, Gizaburuaga eta Amoroto gurutzatu ondoren, beste muturrean,<br />

Mendexan, Learen bokalean, erromatarren garaitik honainoko jardueraren aztarna arkeologikoak<br />

daude, deskubritzeko zain… Baina Lea Ibarraren urrezko aroa XVI eta XVIII. mendeak<br />

izan ziren. Bertoko ingenio hidraulikoak, burdinolen produkzioa, ontziolak eta itsas-nabigazioa<br />

Europako abangoardia izan ziren. Ibilbide honetan, urarekin batera, historiaz beteriko inguru ezezagun<br />

eta baketsu aurkitu eta gozatzeko aukera paregabea izango duzu.<br />

Interes puntu nabarmenak:<br />

1. MARIERROTA (Mendexa). 1555ean eraikitako mareaerrota, errekako errotak ordezkatu ahal<br />

izateko lehorte sasoietan. Marearen gorabeherekin urjauzia sorrarazten zen bertan, errota mugitzeko.<br />

2. BENGO<strong>LEA</strong> BURDINOLA (Gizaburuga). Bizkaiko burdinola garrantzitsuena izan zen. Garai<br />

hartan, Europa osorako burdinazko manufakturatuen hornitzaile nagusia Bizkaia zen, beste euskal<br />

lurraldeekin batera. XVIII. mendearen lehen erdian mundu osoko burdinola garrantzitsuena<br />

izan zen.<br />

3. BENGO<strong>LEA</strong> DORREA. PEDRO BERNARDO VILLARREAL DE BERRIZ (Gizaburuga). Lea Ibarraren<br />

eboluzioan giltzarria izan den pertsonaia. XVIII. mendea da ilustrazioaren hasiera. Industrializazioaren<br />

lehen haziak erein zituen Villarrealek. Nobleziako kide izan arren, gorteko kontuak<br />

baino nahiago izan zuen munduaren pultsua jarraitu. Euskal Herriaren aurrerapen teknologiko<br />

eta ekonomikoarengan eragin nabarmena izan zuen.<br />

4. BENGOLA XIV (Munitibar). Bizkaian dokumentatu den burdinola zaharrenetakoa egon zen<br />

hemen, XIV. mendetik. Bertan, iragana etorkizunarekin lotuz, Energia Berriztagarrien Parkea<br />

eraikitzen ari da; modu didaktikoan energia hidraulikoa, eolikoa eta fotoboltaikoa agertuko dira,<br />

instalazio erakusgarrien bidez.<br />

El río Lea es corto pero intenso, sus aguas comienzan a fluir altas, en la vertiente norte del macizo<br />

del monte Oiz en Munitibar. Este lugar vio nacer los primeros asentamientos humanos estables<br />

de nuestro territorio. Son ya más de 1.000 años los que han pasado. Tras recorrer Aulesti,<br />

Gizaburuaga y Amoroto, en el otro extremo, Mendexa, en la desembocadura, también encontramos<br />

restos arqueológicos y noticias de su rica actividad desde tiempos de los romanos… Pero<br />

sin duda fueron el siglo XVI y el XVIII los que marcaron el esplendor y la riqueza de la comarca.<br />

Los ingenios hidráulicos, la producción ferrona, los astilleros y la marinería fueron vanguardia<br />

europea. En este recorrido, junto con el agua, tendrá una oportunidad inigualable para conocer<br />

y gozar de parajes sosegados y desconocidos llenos de historia.<br />

Puntos de interés:<br />

1. MARIERROTA (Mendexa). Molino de mareas construído en 1.555 para suplir a los fluviales en<br />

momentos de sequía. Su fundamento, provocar salto de agua con el ciclo mareal.<br />

2. FERRERÍA DE BENGO<strong>LEA</strong> (Gizaburuga). La ferrería más importante de Bizkaia. Bizkaia junto<br />

con el resto de los territorios vascos fue en esa época el principal suministrador de manufacturados<br />

ferrones de Europa… Siendo ésta la más importante del mundo en la primera mitad del<br />

s. XVIII.<br />

3. CASA TORRE DE BENGO<strong>LEA</strong>. PEDRO BERNARDO VILLARREAL DE BERRIZ (Gizaburuga).<br />

Personaje clave en la evolución del valle del Lea. Es el s. XVIII, el inicio de la Ilustración. Villarreal<br />

sembró las primeras semillas de la Industrialización. A pesar de pertenecer a la nobleza, estuvo<br />

más atento al mundo que a la corte, contribuyendo e influyendo al avance tecnológico y económico<br />

de todo el País Vasco.<br />

4. BENGOLA XIV (Munitibar). En este solar ocupado desde el s. XIV por una de las ferrerías<br />

documentada más antiguas de Bizkaia, se está construyendo un ambicioso Parque de Energías<br />

Renovables que representará didácticamente producciones eólicas, solares e hidráulicas, con<br />

instalaciones de muestra.


San Salvador<br />

erreño<br />

Kanponamendi<br />

505 m.<br />

Kanpona<br />

506 m.<br />

Santiago Apostol<br />

Totorika<br />

Munitibar<br />

Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz<br />

Bilbao<br />

Gernika<br />

Aulesti<br />

San Lorenzo<br />

Otsandategigana<br />

Elbitzuaga<br />

450 m.<br />

Miñarria<br />

457 m.<br />

Gerrikaitz<br />

Lea<br />

San Miguel<br />

Mendazoa Elexalde<br />

Santiago<br />

Urriola<br />

Zubero<br />

Ziortza-Goierria<br />

Ispaster<br />

Zeinka-Zearregi<br />

Bolibar<br />

Kortazar<br />

Artika (Zatika)<br />

Santa Eufemia<br />

Aulesti<br />

Urregarai<br />

Meabe<br />

500<br />

Erdotza<br />

400<br />

“Kareaga”<br />

300<br />

Santa Katalina<br />

Talaia<br />

200 m.<br />

Gardata-Artika<br />

Lekeitio<br />

H<br />

Aita Piel<br />

Markina-Xemein<br />

Altzaa<br />

San Juan<br />

Garraitz<br />

Santikurutz Barainka San Martin<br />

Solarte-Gallete<br />

Magdalena<br />

Kurtziaga-Arropain<br />

Santa Luzia<br />

Likoa<br />

P<br />

Paguko mendia<br />

190 m.<br />

Soloaran<br />

Leagi<br />

Mendexa<br />

Arterreta<br />

300 m.<br />

“Leagitorre” Zelaia<br />

Amoroto<br />

Ugaran<br />

Lea<br />

Iturreta<br />

P<br />

GR Bidezidorra<br />

Lehentasuneko errepidea<br />

Sendero GR<br />

Carretera preferente<br />

Galarregi<br />

Lariz<br />

“Errotabarri”<br />

598 m. Umendinagusi<br />

575 m. Ardatza<br />

Lea<br />

500 m. Gizaburuaga “Larizoleta”<br />

“Bolua” Erkiaga<br />

Okamika<br />

Oibar<br />

“Erezaerrota”<br />

Airomendi<br />

Aingeru Guardakoa<br />

543 m.<br />

Oñiztarra<br />

“Bengolea”<br />

Elexalde<br />

573 m.<br />

Kapelatxueta “Bengolatorre”<br />

500 m.<br />

Amoroto<br />

Santa Barbara<br />

Laxier<br />

Zaldigana Eskualdeko errepidea Carretera comarcal<br />

270 m.<br />

Siñoitz<br />

Tokiko errepidea Carretera local<br />

293 m.<br />

Baserri errepidea Carretera rural<br />

Autobus geltokia Parada de Bus<br />

Ondarroa Elexpurua<br />

Markina-Xemein<br />

KurutzeganaIkuspegi<br />

panoramikoa Vista panorámica<br />

Eliza Iglesia<br />

Torrezarratu<br />

Baseliza<br />

Goimen-<br />

Oruetagana<br />

Asterrika Urkiagamendi<br />

Ermita<br />

Altxamonte<br />

181 m.<br />

Dorretxea Casa Torre Urkamendi<br />

San Lorentzo<br />

Kurubio<br />

Goiko- Iturria Fuente<br />

Antig<br />

Hondartza Playa<br />

Andr<br />

Merelludi Kalamendi<br />

Hotela H Hotel<br />

Zabalamendi<br />

Ikaragirre<br />

Pentsioa Andra Maria P Pensión<br />

“Aranzibia”<br />

Illunzar<br />

727 m.<br />

San Anton<br />

San Antolin<br />

Nekazalturismoa<br />

Landetxea<br />

Agroturismo<br />

Casas Rurales<br />

Narea<br />

San Vicente Martir<br />

“Angizerrota”<br />

Lea<br />

Odiaga<br />

Otamendia<br />

“Errotatxu”<br />

333 m.<br />

Arranomendi<br />

325 m.<br />

Mokogana<br />

Bengolea-Gizaburuaga<br />

Aterpetxea Albergue<br />

Gorozika<br />

Santa KurtzeInformazioa<br />

i Información<br />

San Juan 0-100Magdalena<br />

0-100<br />

Berriatua<br />

100-200 100-200<br />

200-300 Txindurri 200-300<br />

Olabemendi<br />

“Andonegi”<br />

300-400 300-400<br />

400-500 400-500<br />

Tonto<br />

San Pablo<br />

San Juan<br />

Aulesti<br />

“Angizolea”<br />

Goierri<br />

Santutxu<br />

Ituiñomendi<br />

“Plazatorre”<br />

500-600 500-600<br />

Santa Rosa<br />

600-700 600-700<br />

Amallosur Magdalena<br />

700-800 700-800<br />

Legarmendi<br />

Madalengana<br />

800-900 800-900<br />

Kaltzakortagain<br />

Ibarrola<br />

San Lorentzo<br />

Urberuaga<br />

Artibai<br />

San Juan<br />

900-1000 900-1000<br />

Arrikurutz<br />

Santa Magdalena<br />

Malats Bedart-<br />

Urkamendi<br />

441 m.<br />

San Juan<br />

Motrollo<br />

592 m.<br />

Erragaiztiburu<br />

506 m.<br />

Santaluziburua<br />

Munitibar<br />

Anglis<br />

395 m.<br />

Ogella<br />

“Aranatorre”<br />

San Martin<br />

Lekoiz<br />

Arnaotegi<br />

Otoio<br />

375 m.<br />

(Metrotan)<br />

Artibai<br />

200<br />

100<br />

Zubia<br />

Zapola<br />

San Cosme eta“Ugartetorre”<br />

Txantela<br />

San Damian Iraupena gitxi gorabehera 8 h. 20’ Horario aproximado<br />

Andra Maria<br />

Ez<br />

Bai<br />

Oleta<br />

i<br />

Isuntza<br />

Lumentza<br />

120 m.<br />

Lea<br />

Bizkaiko Golkoa<br />

“Torrezarra”<br />

Karraspio<br />

H H<br />

“Torrebidarte”<br />

“Arismenditorre”<br />

“Munibe”<br />

“Barroeta”<br />

Urko<br />

“Ansotegi”<br />

Gizaburuaga<br />

Urko<br />

Artibai<br />

Urkieta<br />

Akarregi<br />

Aulesti<br />

Muskarregi<br />

M E<br />

Oreguntza<br />

Km 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Etxebarria<br />

(Kilometraia)<br />

17 18 19<br />

Markizburu<br />

I<br />

H<br />

Astorregi<br />

20<br />

Artibai<br />

Munitibar<br />

Gorostola-<br />

Otxaor<br />

Aristiandipuntea<br />

Gorosta<br />

21 22 23

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!