Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
- NEURRIZ GOITIK (goiti Dv). Exageradamente, excesivamente. "Neurriz goiti, hors mesure" Dv (s.v. neurri).
� Neurriz-goitik goraipa banindeza (Koduruk alegia). "Ultra". Ibiñ Virgil 52.
- NEURRIZ GOITIKO (Dv). Exagerado, excesivo. "Disproportionné, démesuré" Dv (s.v. neurri). � Erleen
aserrea neurriz goitikoa izan oi da orduan. "Modum supra est". Ibiñ Virgil 112.
- NEURRIZ GORAGOKO. Excesivo, exagerado. � Bihiaren nasaizia hain izan zen handia, non itsasoko
legarraren bardin eta neurriz goragokoa baitzen. Dv Gen 41, 49 (Ur neurriz gañetiko, Bibl neurriz kanpo).
- NEURRIZ KANPO(RA). Más de la cuenta, más de lo debido, excesivo. � Ikuskera mingarri onekin
berrirotuko ziran neurriaz kanpora, Ama Birjiñaren neke ta naibage samiñak. Jauregui EE 1883a, 244. Sua
piztera inguratzen da / neurriz kanpora edanda. Basarri 145. Oitura duan bezala, neurriz kanpo zerbait edana
dago. Ib. 145. Nehurriz kanpo hitz egitea / nehorentzat ez da haizu. Xa EzinB 89. Josepek metatu zuen ogia
itsasoko legarra bezala, gaindika, neurtzea uzterainokoan, baitzen neurriz kanpo. Bibl Gen 41, 49 (Dv neurriz
goragoko). v. tbn. BEnb NereA 171 (n. kanpora).
- NEURRIZ KANPOKO. Inmenso. � Mundu neurriz kanpoko hoikien errepika. Hb Egia 43.
- NEURRIZKO (Dv). (Adnom.). Moderado, mesurado; de la justa medida. "Qui est de la mesure convenable. Il
diffère de neurriko en ce que ce dernier marque la dimension, tandis que l'autre s'applique au sens moral. [...]
Neurrizko solasak, paroles mesurées" Dv. v. NEURRIKO. � Iguzu [...] geure ezteustasunaren aithorzeko
agudezia neurrizkoa. Harb 59. Neurrizko alegrianza behar ohi da aitzin-nausi iarri gure konpartimenduetan. SP
Phil 328 (He 330 bostasun esti eta ongi erregelatu). Eztai-jan neurrizkoak. Lard 416. Zoro behar liteke errateko
ustekabeak eginarazten dituela zeruan hain itzuli zuhur eta neurrizkoak. Hb Egia 2. Neurrizko edaria. JanEd II
147. Au izan zan ni bizitza onera igoteko lenen-mailla, agoa neurrizkoa neban da. "Medida". Or Tormes 119.
Neurrizko biotz-eragiñetan. "Formatis ad temperantiam". Or Aitork 409 (v. tbn. 145). Ez da erraz, neretzat
behintzat, honelako poema batez neurrizko iritzirik ematea. MEIG III 141. [Arestik] gehiegizkoa nahiago izaten
baitzuen maizenik, neurrizkoa baino. MEIG V 133. v. tbn. fB Olg 5. � San Inazio-ren bizitza neurrizko
erausialdietan, au da, ogeita amazazpi Santu beraren martxa-modutan. Aran SIgn II. Olerkariak bai txairo ta
margo biziz apaindu billa-irtetze au, idazkera arin, egoki ta neurrizkotan! Onaind in Gazt MusIx 153. �
Acompasado, rítmico. � Neurrizko ibilli sendoari eutsiz. TAg Uzt 76s. Bost minutu bete zituenerako, ibilli
bizkorra egotzi zioten ontziari. Berdiña ta neurrizkoa, orratio. Ib. 231.
neurrialez. � Inconmensurable. � Betirauna edo eternua, neurrialeza edo neurtu ezin leitekiana. Astar I 33.
neurribera. � Moderado, medido. � Neurriberago izan, ostean agur zure zina. Larrak EG 1959 (3-6), 224.
neurribide. v. neurbide.
neurridun. �1. Limitado, finito. � Jaungoikoari egin diozkaten sakrifizioak eta ofrendak, kabudunak,
neurridunak eta kreatura utsenak dira. Gco II 342. Neurrigabea da Jaungoikoa, neurriduna gure adimena.
EgutAr 23-5-1959 (ap. DRA). Neurridunaren ala neurrigabekoaren aide ote deritzazu egia? Zait Plat 60. v. tbn.
Arb Igand 92. �2. (Dv � A). Moderado, mesurado. � Adierazten dausku langille zur eta neurridun bakotxari
[...] sendia elikatu, jantzi ta erabilteko lagin dan alogera zor yakola. Eguzk GizAuz 175. �3. Medido, que tiene
una medida (ref. a los versos). � Bai txikarra latindar olerkariaren gizabidezko neurridun mundua! Gazt MusIx
68. Pizkundearoa, petrarkatar olertikerari buru egiñik, aapaldi neurridunago, oratiarrago bat billatzen saiatu
zan. Ib. 65.
neurriera (Lar � H). � "Calibre, calibo, instrumento, regla en que se señalan los diámetros de la balas" Lar.
neurriez. � Inmensidad. � Ama lurraren ikuspegia bear dau, itsaso aundiaren neurrieza. Erkiag Arran 183.
Neurri-ezak eta gaikiak elkarren aurrez-aurre aritzen diren landa itxiaren aldi-ertza da. "Lo ilimitado". MEIG
IX 125 (en colab. con NEtx).
neurriezgarri. � Inconmensurable, infinito, enorme. � Jaungoikua da neurriezgarrija, neurribagia edo ezin
neurtu leitekiana. Astar I 35. Errukiya, Jauna, damu dodalako nik iraindua zure ontasun neurrizgarriya [sic].
Garita-Onaindia Veni Mecum 127 (ap. DRA). � Ainbat lenen edo prinzipalen eta neurriezgarri martitz edo
soldadu geratu ziriala ilik. Astar II XII.
neurrigabe (V, G, AN, L, BN ap. A; Urt II 25, Zam Voc), negurrigabe (VocB), neurribage (Lar, Añ),
neurribaga, laurrigabe, neurgabe (Bera). � Tr. Documentado al Sur desde mediados del s. XVIII. Al Norte su
uso es menos frecuente y aparece desde principios del s. XVII, excepto en textos suletinos. La forma neurrigabe
se documenta en textos septentrionales y guipuzcoanos (tbn. en Gandiaga); la más empleada por los vizcaínos es
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
999