Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
NereA 166. Agatx lodi baten neurriko mukurra aukingo dau. Alzola Atalak 82. Muelletan zeukan bere neurriko
bizibide. NEtx LBB 34. Bai, osoa, / gogoaren beharren neurrikoa, / desiratzen nuelako grina ezpataz. Azurm
HitzB 42. Ago, ago; ire leurriko (neurriko) zapata opatuko duk ik ere (AN-araq). Inza NaEsZarr 1. Bere
neurriko zapatarik gabe ez da iñor (AN-ulz). Ib. 1003. Nere euskal jakite laburraren neurriko irakurgai asko
aurkitzen ditut. MIH 152. Altzoko Handiaren neurriko gizon-emakumeak. MEIG I 142. Egileak bere neurriko
gaia aukeratu ez duela diotenak ere badira. MEIG II 91.
� (Precedido de frase de relativo). � Nere pekatuen gaiztakeriari dagokien neurriko zigorkada merezi det.
ArgiDL 29. Gure laguntza, ahal dugun neurriko laguntza, izan dezaten. MIH 280.
b) Limitado, finito. � Jaungoikoa ezta ba gizonak bezalakoa, gu guziok neurrikoak gera gauza guzitan,
jakindurian, indarretan [...]. Inza Azalp 36. Eurok baño ziertuago dakiz ondiño beste egi goragoko batzuk,
ulertuten ezpaditu bere, neurri bagako anditasunekoak direalako ta gizonaren adimena neurrikoa ta ez andikoa
dalako. Kk Ab II 114.
- NEURRI-KORDEL. "Abereak gerritik (zaldi-astoak soin-gurutzetik bera) neurtzeko lista (V-gip)" Urkia EEs
1930, 29. � Neurriak bere izentau deutsez, luzera, bular-ingurua edo saiets-uztaia, abelgorriai neurri-kordelaz
egiten deutsen antzera. Erkiag BatB 159.
- NEURRI LEGEZ. "Métricamente" BeraLzM.
- NEURRI-NEURRIAN (Añ). Moderadamente, con moderación. "(Ni más ni) menos" Añ. � [Pattarrak]
berpiztu lezake, [...]. Neurri-neurrian eman ordea, kalterik egin ez dezaion. Etxde JJ 261.
- NEURRI-NEURRIKO. De su justa medida. � Euri ta giroak onak bai-ziran eta neurri-neurrikoak. Munita 22.
Kopla bakoitza gaiaren neurri-neurrikoa. Lek SClar 130. Zartailua artu ta eman zion buru-erdian neurrineurriko
zartatekoa. NEtx LBB 40.
- NEURRI ONEAN. En su punto, en su justa medida; moderadamente. � Dotrinaren puntu berariazko bat
berak azaltzen edo esplikatzen zuen, ez luze ta'ez labur, bere neurri onean. Cb EBO 60. [Liberaltasuna] eman
bear zaie neurri onean eta karidadeak eskatzen edo agintzen duen oredean onarekin. Gco II 37. Gura au ezi ta
neurri onean ipiñi gabez. AA III 609. Mangak emen dauzkagu txukun eta garbi neurri onean. Lab SuEm 198.
Danak ez bait-dute, gauzak neurri onean artzeko aiña zentzu izaten. "En su punto". Berron Kijote 227.
- NEURRI OSOAN. "Cabal, cabalmente" Añ.
- NEURRIRA (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg). a) "A medida, a la medida. Neurrira eiñdako soñekua, [...]"
Etxba Eib. "Len trajiak neurrira eitten zien" Elexp Berg. � Langilleen alogerak neurrira jasoteko. Eguzk
GizAuz 159s. � (Precedido de sintagma con suf. -ko). A la medida (de). � Guziak renkontra gaitezkeno
fedearen eta Iainkoaren Semearen ezagutzearen unitatean, gizon perfektotan, Kristen adin perfekteko neurrira.
"À la mesure". Lç Eph 4, 13. � (Precedido de gen.). A la medida (de). � Ala bera txipitu ze / zure aguaren
neurrira (Pamplona, 1609). TAV 3.1.20, 22. [Zapata] aphur bat erabiliz gero, moldatzen da, oiñaren neurrira eta
orkhoiera ethortzen da. Ax 490 (V 317). David errege santubak ta Jaungoikuaren bijotzaren neurrira eginikuak.
fB Ic II 259. [Pinpiriñak] erhiaren neurrira heltzen dira berrogoi bat egunik barnean. Dv Dial 5. Baitzuten [...]
aski umiltasun ttipienen neurrirat jausteko. Laph 174. Aldareko Sakramentu Sainduan bere anditasun guzia
hostia ttipi baten negurrira biurturik (Zugarramurdi, 1875). ETZ 300. Noiz goitituko othe gira, gurez gure,
bertze gizaldeen neurrirat? JE Bur 181. Idazleok noren neurrira errendituko, zer artuko legetzat? Ldi IL 82.
Nere gogoaren neurrira. Or QA 123. Eguraldiaren neurrira garia ta artoa etxera (prov.). DRA. Film hau,
bakoitza bere arabera eta neurrira, San Agustin edo Rousseau-ren Aitorkizunen sailekoa dugu. MIH 319.
Gramatikak hizkuntzaren neurrira egina behar du izan, ez hizkuntzak gramatikaren. MEIG II 58.
b) (Precedido de gen.). Al compás (de), al ritmo (de). � Oraindi ez dirade dantzaren erdira, / baiña an bukatu
bear parraren neurrira. "Al compás que impone la risa". Or Eus 375. Doñu politaren neurrira jauzika. TAg Uzt
295.
- NEURRIRA EKARRI. Moderar, mesurar. v. NEURRI EMAN. � Zure desiraren lasterkatasuna gelditu behar
duzu hura ahal bezanbat ematzen duzula eta neurrira ekartzen. SP Phil 464 (He 469 moderatzen). Herrietako
goldeak nolakoak diren xehatzea eta araren neurrira ekhartzea. Dv Lab 59. Eskubide bikoitz ori [...] neurrira
ekarri bai, gizarteko agintariak ori egin dagikie, baña errotik ebagi ta zearo kendu, ezelan be ez. Eguzk GizAuz
170. Atsegin ta apeta guztiak erantzi, billoistu ta neurrira ekarririk. Onaind in Gazt MusIx 147.
- NEURRIRA ERAKARRI. Moderar, mesurar. � Zeñen kontra gaistoak eta oiei eragiten dien deabrua sututzen
dira ainbeste, ezpada neurrira erakarri eta Jaungoikoaren ofensak galerazi nai dituztenen kontra? Aran SIgn
37. � Hark erakartzentu arrazoinaren neurrira eta xedera. SP Imit I 3, 3.
- NEURRITIK. Moderadamente, con mesura. � Neurritik edateko bakarrik esan jestan neri [medikuak] ta nik,
esana betetziarren, basotik edan biarrian azunbreko neurritik edaten juat. SM Zirik 94.
- NEURRITIK KANPO(RA). a) Más de la cuenta, más de lo debido. � Edaaten da neurritik kanpora. JJMg
BasEsc 261. Mutil zintzo-zintzo izan arren, ttantta bat neurritik kanpo edan zuela aitortu behar da. Mde Pr 183.
b) Sobrepasando el límite, pasándose de la raya. � Euskalerriaren areriuai euki dautsetan gorrotoak neurritik
kanpora erabilli ete nau? Ag AL 84. Aski dugu txorakeriz! Arren eta arren! Neurritik kanpora ari zerate. Lab
SuEm 211. Gure faltak nai zinduzke / zuk adierazi, / baña neurritik kanpora / ez gero emen asi. Uzt Noiz 32.
- NEURRI TXARREAN. "Negurri txarrean dago, está embarazada" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
997