Maka-Oalketan - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 12. lib.: maka-oalketan
Monho, Aguirre de Asteasu (junto al general neurri), Noe y Brunet; leurri en EusJok (tbn. neurri) y en un texto
alto-navarro recogido por Azkue, donde tbn. aparece la variante lebri; hay naurri en un texto de Muruzabal del s.
XVIII (ETZ 82). En DFrec hay 425 ejs. de neurri y 3 de negurri.
I (Sust.). �1. Medida (ref. a la longitud, cantidad, capacidad...); medida, tamaño, dimensión (ref. a cosas
materiales e inmateriales). "Dimensión" Lar. "Dosis, sendakaien neurria" Ib. "Tasa, medida" Añ. "Número, (c.)
zenbatea, neurria" Ib. "Har dezadazu oinetakoen, soinekoen, buruaren, etc. neurria, prenez-moi la mesure des
souliers, des vêtements, de la tête" H. "Onenian be, egun urte gizonan neurrixa" Etxba Eib. "Gauza guziek
badute bere neurria (V-gip, G-azp, AN-gip, B)" Gte Erd 219. Leiçarraga (Decl a) 7v) da izaria como equivalente
suletino de neurria. v. izari. � Natura humanoa libertu eta gelditu izan da finito, bere formá duelarik, neurria
eta proprietatea. Lç Ins G 3v. Kapa baten neurria. Volt 264. Ezen zeñ den handi edo ttipitto malezia / hauk
guztien solamenki berak daki neurria. EZ Man I 119s. Bizitzen diren gauza guztiek baitute bere handitasunean
eta ttipitasunean bere pontua eta neurria. Ax 118 (V 78). Hark gauza guziei ordenatzen baiteraue zeini bere
gradua, lekua, ordua eta neurria. SP Phil 366 (He 369 neurri). Saldu gaixtoa ontzat, pisu edo neurri falsoz.
Harb (ed. 1690; ap. H). Markatu baituzu gizon bakhotxaren merezimenduen neurria. Ch III 22, 3. Amodio onen
neurria oi da biotz osoa, ez biotz puxka. Lar SAgust 13. Ala ta neurri artan bertan Jainkoaren Itza artu, enzun ta
gorde bear degula. Cb EBO 51. Jinkoak grazia hura bakhotxari ematen dio premiya duen neurriaren arabera.
Mih 109. Gorputzarén neurrian zé erdikál, ez gora ta ez apál. LE JMSB 240. Ardaua makala daguala, neurri
laburra emoten jakeela, lapurrak gariala ta zer ez? Mg PAb 72. Bekatuak osoro konfesoreari erratea, geitu ta
gutitu gabe beren neurri ta zirkustanziaz. Añ CatAN 48. Ondotxo jan ta bear neurri onekoan bizitza
daramadala. VMg 48 (cf. infra NEURRI ONEAN). Neurri eta pisuan tranpa egitea. AA II 167. Sarizko neurri
handi bat [...] emanen zitzaiela, haren lege seindua arthoski begiratuko zutenei. Dh 181. Neurri ta pisubak ez
kunplietia. JJMg BasEsc 197. Neurri edo pisuban zerbait gitxitu edo kenzen dabenak. Astar II 165. Pertzak
ditugu neurri guztiyetakoak. Echag 120. Jainkoak gutarik nahi du hartu barkhatzeko erregela eta
barkhamenduaren neurria. Jaur 193. Arri onen neurri egiazkoa da, luzean kana bat, zabalena iru kanalauren.
Izt C 74. [Kutxa] zer neurri eta gisakoa izan bear zan erakutsi zion. Lard 8. Abaretak baditu neurri bat baino
gehiago eta nahi den heinera erakhar daiteke. Dv Lab 33s. Horiek guziak ongi gorritu direnean emanen duzu
ura oilaskoaren neurriraino. ECocin 29. Bisaiaren erdian Yainkoak ezarria dugun haltura, Piarres Adamek
negurri gaitzekoa zuen. Elzb PAd 8. Urruñako errebota liteke molde eta negurri arras onekoa, zolako pareta
gorago balu. Zby RIEV 1908, 86. Ez da hemen izari ez neurririk. Bekatu guziak, nahi bezin handiak, barkatuak
izan ditezke. Lap 382 (V 174). Lagunak asko dira / Bergarako errian, / baña ez sekula / orrelako neurrian.
JanEd I 94. Alaben iantzi barrien neurria. Azc PB 70.
� (s. XX). Mallak eta neurriak daukaguz onetarako. Ag Kr 202. [Gauza berriak] izandu dira klase asko eta
neurri guziyetakuak. Iraola 115. [Arriak] amalau kuadru neurria, / amabost arru bere pisua, / ez al da
izugarria? EusJok 30. Amabi metro luzerakuak / ta amar gerriyan jiran, / beste lau zabal buztana zuban, / aren
neurrik onla ziran. Arrantz 124. Zer negurritan baititutzu maite, negurri ber-berean zatxizkiote gauzer. Leon
Imit III 27, 1. Orma onek, betik gora gizon baten neurria izango du. Alz Ram 95. Gizon baten luzearen negurria
adiarazteko. FIr 160. Neurri berekoa bere hedadura guzian. JE Ber 55. Gari-biltzalleai neurri-beeratze ori
etzekiat alaigarri izango zaiten, orraatik. TAg GaGo 96. Abertzaletasuna [...] ezta neurri yakiñeko biozpena.
Ldi IL 144. Oial ortatik gorputz banari / neurri banan ebakiak. "Medida". Or Eus 197. Zortzi orduko neurri ori
lanbide guztietarako egokia ete da? Eguzk GizAuz 32. Salgei dagozan gauzen balioaren neurri bakarra [...] lanindarra
ei-da. Ib. 51. Bere neurri arrigarriak, luzean ta zabalean. Munita 17. Jaungoikoak bakarrik daki
gaitasunok zergaitik banatu ditun gisa ortan eta bakoitzari zer neurritan ezarri dizkion. Etxde JJ 210. A zelako
kokota berea. Baña gorputz-neurriok aren jokorako zer inporta? Bilbao IpuiB 268. Egur gañean jartzen dalarik
/ orrek egiten du lana, / nai badu neurri izan dedilla kana-erdi edo kana. Basarri 81. Mailuaren azta ta
ingudearen kaizua (neurria). Zait Plat 54. Peporrok ze neurritako oñetakuak erabiltzen dituan. SM Zirik 85.
Erriz-erri, ni joan nintzan bezela, 1850 kilometro. Alde-aldeko neurriak dira oriek. Anab Aprika 100.
[Saleroslien] eskuan prezioa ta / pisuak ta neurriak, / oien bitartez ondatzen gera / kale eta baserriak. And
AUzta 115. Harri ttiki askoren arte, negurri guztietako arkaitz zathiak ikusten dira. Osk Kurl 105. Kopuruak eta
kontuak neurria adierazten du eta ez kausa edo zergatia. Vill Jaink 58. Mueten izen, kolore, neurri, noiz ta nun
egiten zituen euren abiak. Erkiag BatB 37. Arantza ta agin biziki, / lei gogor baten itzuli, / lakar ta lakatz, ba-da
askatzezko / neurri ta gauzen ausardi. 'Formas y medidas'. Gand Elorri 55. Susmoaren neurriak bear lituke itzak.
Azurm in Gand Elorri 27. Basa-marrubia ttiki-gorri, / zure ao politaren neurri. NEtx LBB 334. Beitturik
Vergier-go loibian edertasuna eta aren gatzan neurrixa. Etxba Ibilt 486. Artikutzaren aunditasunez / gogoratuko
zerate, / neurri oietxek euki biaitu, / neri ala esan dirate. Uzt Sas 283. Batzuek aintzinetik, / bota eta airetik, /
bertzeak gibelariak / handiak... / Partida batian ikusten dira / bakotxaren negurriak! Mattin 59. Orain hartu
behar genituzke haren luze-laburraren neurri zehatzak. MIH 294. Bistako kontua da, haatik, baheen 'sarea' era
eta neurri askotakoa izan daitekeela. MEIG VI 133. Egitekoa, hiru neurritan (luze, zabal, lodian), bestetan ezin
nabari dezaket. "Dimensiones". MEIG IX 136 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Xe 281. AB AmaE 300. Jnn SBi 107. Itz Azald 139. Enb 161. Zait Sof 88. Alzola Atalak 143.
� Medida, nivel, calidad. "Donner sa mesure. [...] Bere gizontasunaren neurria eman du egiteko hortan, [...] la
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
990